ततो रामो महातेजा धनुरादाय वीर्यवान्
किरीटिनम् महाकायम् कुम्भकर्णम् ददर्श ह

tato rāmo mahātejā dhanurādāya vīryavān
kirīṭinam mahākāyam kumbhakarṇam dadarśa ha

तम् दृष्ट्वा राक्षसश्रेष्ठम् पर्वताकारदर्शनम्
क्रममाणमिवाकाशम् पुरा नारायणम् प्रभुम्

tam dṛṣṭvā rākṣasaśreṣṭham parvatākāradarśanam
kramamāṇamivākāśam purā nārāyaṇam prabhum

सतोयाम्बुदसम्काशम् काञ्चनाङ्गदभूषणम्
दृष्ट्वा पुनः प्रदुद्राव वानराणाम् महाचमूः

satoyāmbudasamkāśam kāñcanāṅgadabhūṣaṇam
dṛṣṭvā punaḥ pradudrāva vānarāṇām mahācamūḥ

विद्रुताम् वाहिनीम् दृष्ट्वा वर्धमानम् च राक्षसम्
सविस्मितमिदम् रामो विभीषणमुवाच ह

vidrutām vāhinīm dṛṣṭvā vardhamānam ca rākṣasam
savismitamidam rāmo vibhīṣaṇamuvāca ha

को।असु पर्वतसम्काशः किरीटी हरिलोचनः
लङ्कायाम् दृश्येते वीरः सविद्युदिव तोयदः

ko|asu parvatasamkāśaḥ kirīṭī harilocanaḥ
laṅkāyām dṛśyete vīraḥ savidyudiva toyadaḥ

पृथिव्याम् केतुभूतो।असौ महानेको।अत्र दृश्यते
यम् दृष्ट्वा वानराः सर्वे विद्रवन्ति यतस्ततः

pṛthivyām ketubhūto|asau mahāneko|atra dṛśyate
yam dṛṣṭvā vānarāḥ sarve vidravanti yatastataḥ

आचक्ष्व सुमहान् को।असौ रक्षो वा यदि वासुरः
न मयैवम्विधम् भूतम् दृष्टपूर्वम् कदाचन

ācakṣva sumahān ko|asau rakṣo vā yadi vāsuraḥ
na mayaivamvidham bhūtam dṛṣṭapūrvam kadācana

सम्पृष्टो राजपुत्रेण रामेणाक्लिष्टकर्मणा
विभीषणो महाप्राज्ञः काकुत्थ्समिदमब्रवीत्

sampṛṣṭo rājaputreṇa rāmeṇākliṣṭakarmaṇā
vibhīṣaṇo mahāprājñaḥ kākutthsamidamabravīt

येन वैवस्वतो युद्धे वासवश्च पराजितः
सैष विश्रवसः पुत्रः कुम्भकर्णः प्रतापवान्

yena vaivasvato yuddhe vāsavaśca parājitaḥ
saiṣa viśravasaḥ putraḥ kumbhakarṇaḥ pratāpavān

एतेन देवा युधि दानवाश्च
यक्षाभुजम्गाः पिशिताशनाश्च
गंधर्वविद्याधरपन्नगाश्च
सहस्रशो राघव सम्प्रभग्नाः

etena devā yudhi dānavāśca
yakṣābhujamgāḥ piśitāśanāśca
gaṃdharvavidyādharapannagāśca
sahasraśo rāghava samprabhagnāḥ

शूलपाणिं विरूपाक्षम् कुम्भकर्णम् महाबलम्
हन्तुम् न शेकुस्त्रिंदशाः कालो।अयमिति मोहिताः

śūlapāṇiṃ virūpākṣam kumbhakarṇam mahābalam
hantum na śekustriṃdaśāḥ kālo|ayamiti mohitāḥ

प्रकृत्या ह्येष तेजस्वी कुम्भकर्णो महाबलः
अन्येषाम् राक्षसेंद्राणाम् वरदानकृतम् बलम्

prakṛtyā hyeṣa tejasvī kumbhakarṇo mahābalaḥ
anyeṣām rākṣaseṃdrāṇām varadānakṛtam balam

एतेन जातमात्रेण क्षुधार्तेन महात्मना
भक्षितानि सहस्राणि सत्त्वानाम् सुबहून्यपि

etena jātamātreṇa kṣudhārtena mahātmanā
bhakṣitāni sahasrāṇi sattvānām subahūnyapi

तेषु सम्भक्ष्यमाणेषु प्रजा भयनि पीडिताः
यान्ति स्म शरणम् शक्रम् तमप्यर्थम् न्यवेदयन्

teṣu sambhakṣyamāṇeṣu prajā bhayani pīḍitāḥ
yānti sma śaraṇam śakram tamapyartham nyavedayan

स कुम्भकर्णम् कुपितो महेन्द्रो
जघान वज्रेण शितेन वज्री
स शक्रवज्रभिहतो महात्मा
चचाल कोपाच्च भृशम् ननाद

sa kumbhakarṇam kupito mahendro
jaghāna vajreṇa śitena vajrī
sa śakravajrabhihato mahātmā
cacāla kopācca bhṛśam nanāda

तस्य नानद्यमानस्य कुम्भकर्णस्य रक्षसः
श्रुत्वा निनादम् वित्रस्ताः प्रजा भूयो वितत्रसुः

tasya nānadyamānasya kumbhakarṇasya rakṣasaḥ
śrutvā ninādam vitrastāḥ prajā bhūyo vitatrasuḥ

ततः क्रुद्धो महेन्द्रस्य कुम्भकर्णो महाबलः
निष्कृष्यैरावताद्दन्तम् जघानोरसि वासवम्

tataḥ kruddho mahendrasya kumbhakarṇo mahābalaḥ
niṣkṛṣyairāvatāddantam jaghānorasi vāsavam

कुम्भकर्णप्रहारार्तो विजज्वाल स वासवः
ततो विषेदुः सहसा देवा ब्रह्मर्षिदानवाः

kumbhakarṇaprahārārto vijajvāla sa vāsavaḥ
tato viṣeduḥ sahasā devā brahmarṣidānavāḥ

कुम्भकर्णस्य दौरात्म्यम् शशंसुस्ते प्रजापतेः

kumbhakarṇasya daurātmyam śaśaṃsuste prajāpateḥ

एवम् प्रजा यदि त्वेष भक्षयिष्यति नित्यशः
अचिरेणैव कालेन शून्यो लोको भविष्यति

evam prajā yadi tveṣa bhakṣayiṣyati nityaśaḥ
acireṇaiva kālena śūnyo loko bhaviṣyati

वासवस्य वचः श्रुत्वा सर्वलोकपितामहः
रक्षांस्यावाहयामास कुम्भकर्णम् ददर्श ह

vāsavasya vacaḥ śrutvā sarvalokapitāmahaḥ
rakṣāṃsyāvāhayāmāsa kumbhakarṇam dadarśa ha

कुम्भकर्णम् समीक्ष्यैव वितत्रास प्रजापतिः
कुम्भकर्णमथाश्वस्तः स्वयम्भूरिदमब्रवीत्

kumbhakarṇam samīkṣyaiva vitatrāsa prajāpatiḥ
kumbhakarṇamathāśvastaḥ svayambhūridamabravīt

ध्रुवम् लोकविनाशाय पौलस्त्येनासि निर्मितः
तस्मात्त्वमद्यप्रभृति मृतकल्पः शयिष्यसे

dhruvam lokavināśāya paulastyenāsi nirmitaḥ
tasmāttvamadyaprabhṛti mṛtakalpaḥ śayiṣyase

ब्रह्मशापाभिभूतो।अथ निपपाताग्रतः प्रभोः
ततः परमसम्भ्रान्तो रावणो वाक्यमब्रवीत्

brahmaśāpābhibhūto|atha nipapātāgrataḥ prabhoḥ
tataḥ paramasambhrānto rāvaṇo vākyamabravīt

प्रवृद्धः काञ्चनो वृक्षः फलकाले निकृन्त्यते
न नप्तारम् स्वकम् न्याय्यम् शप्तुमेवम् प्रजापते

pravṛddhaḥ kāñcano vṛkṣaḥ phalakāle nikṛntyate
na naptāram svakam nyāyyam śaptumevam prajāpate

न मिथ्यावचनश्च त्वम् स्वप्स्यत्येव न संशयः
कालस्तु क्रियतामस्य शयने जागरे तथा

na mithyāvacanaśca tvam svapsyatyeva na saṃśayaḥ
kālastu kriyatāmasya śayane jāgare tathā

रावस्य वचः श्रुत्वा स्वयम्भूरिदमब्रवीत्
शयिता ह्येष षण्मासानेकाहम् जागरिष्यति

rāvasya vacaḥ śrutvā svayambhūridamabravīt
śayitā hyeṣa ṣaṇmāsānekāham jāgariṣyati

एकेनाह्ना त्वसौ वीरश्च रन् भूमिम् बुभुक्षितः
व्यात्तास्यो भक्षयेल्लोकान् सम्वृद्ध इव पावकः

ekenāhnā tvasau vīraśca ran bhūmim bubhukṣitaḥ
vyāttāsyo bhakṣayellokān samvṛddha iva pāvakaḥ

सो।असौ व्यसनमापन्नः कुम्भकर्णमबोधयत्
त्वत्पराक्रमभीतश्च राजा सम्प्रति रावणः

so|asau vyasanamāpannaḥ kumbhakarṇamabodhayat
tvatparākramabhītaśca rājā samprati rāvaṇaḥ

स एष निर्गतो वीरः शिबिराद्भीमविक्रमः
वानरान् भृशसम्क्रुद्धो भक्षयन् परिधावति

sa eṣa nirgato vīraḥ śibirādbhīmavikramaḥ
vānarān bhṛśasamkruddho bhakṣayan paridhāvati

कुम्भकर्णम् प्रतीक्ष्यैव हरयो।अद्य प्रदुद्रुवुः
कथमेनम् रणे क्रुद्धम् वारयिष्यन्ति वानराः

kumbhakarṇam pratīkṣyaiva harayo|adya pradudruvuḥ
kathamenam raṇe kruddham vārayiṣyanti vānarāḥ

उच्यन्ताम् वानराः सर्वे यन्त्रमेतत्समुच्छ्रितम्
इति विज्ञाय हरयो भविष्यन्तीह निर्भयाः

ucyantām vānarāḥ sarve yantrametatsamucchritam
iti vijñāya harayo bhaviṣyantīha nirbhayāḥ

विभीषणवचः श्रुत्वा हेतुमत्सुमुखोद्गतम्
उवाच राघवो वाक्यम् नीलम् सेनापतिम् तदा

vibhīṣaṇavacaḥ śrutvā hetumatsumukhodgatam
uvāca rāghavo vākyam nīlam senāpatim tadā

गच्छ सैन्यानि सर्वाणि व्यूह्य तिष्टस्य पावके
द्वाराण्यादाय लङ्कायाश्चर्याश्चाप्यथ सम्क्रमान्

gaccha sainyāni sarvāṇi vyūhya tiṣṭasya pāvake
dvārāṇyādāya laṅkāyāścaryāścāpyatha samkramān

शैलशृङ्गाणि वृक्षांश्च शिलाश्चाप्युपसम्हर
तिष्ठन्तु सायुधाः सर्वे वानराः शैलपाणयः

śailaśṛṅgāṇi vṛkṣāṃśca śilāścāpyupasamhara
tiṣṭhantu sāyudhāḥ sarve vānarāḥ śailapāṇayaḥ

राघवेण समादिष्टो नीलो हरिचमूपतिः
शशास वानरानीकम् यथावत्कपिकुञ्जरः

rāghaveṇa samādiṣṭo nīlo haricamūpatiḥ
śaśāsa vānarānīkam yathāvatkapikuñjaraḥ

तत्तो गवाक्षः शरभो हनूमानङ्गदस्तथा
शैलशृङ्गाणि शैलाभा गृहीत्वा द्वारमभ्ययुः

tatto gavākṣaḥ śarabho hanūmānaṅgadastathā
śailaśṛṅgāṇi śailābhā gṛhītvā dvāramabhyayuḥ

रामवाक्यमुपश्रुत्य हरयो जीतकाशिनः
पादपैरर्दयन्वीरा वानराः परवाहिनीम्

rāmavākyamupaśrutya harayo jītakāśinaḥ
pādapairardayanvīrā vānarāḥ paravāhinīm

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे एकषष्टितमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye yuddhakāṇḍe ekaṣaṣṭitamaḥ sargaḥ