स प्रविश्य पुरीम् लङ्काम् रामबाणभयार्दितः
भग्नदर्पस्तदा राजा बभूव व्यथितेन्द्रियः

sa praviśya purīm laṅkām rāmabāṇabhayārditaḥ
bhagnadarpastadā rājā babhūva vyathitendriyaḥ

मातङ्ग इव सिम्हेन गरुडेनेव पन्नगः
अभिभूतो।अभवद्राजा राघवेण महात्मना

mātaṅga iva simhena garuḍeneva pannagaḥ
abhibhūto|abhavadrājā rāghaveṇa mahātmanā

ब्रह्मदण्डप्रतीकानाम् विद्युच्चलितवर्चसाम्
स्मतन् राघवबाणानाम् विव्यथे राक्षसेश्वरः

brahmadaṇḍapratīkānām vidyuccalitavarcasām
smatan rāghavabāṇānām vivyathe rākṣaseśvaraḥ

स काञ्चनमयम् दिव्यमाश्रित्य परमासनम्
विप्रेक्षमाणो रक्षांसि रावणो वाक्यमब्रवीत्

sa kāñcanamayam divyamāśritya paramāsanam
viprekṣamāṇo rakṣāṃsi rāvaṇo vākyamabravīt

सर्वम् तत्खलु मे मोघम् यत्तप्तम् परमम् तपः
यत्समानो महेन्द्रेण मानुषेण विनिर्जितः

sarvam tatkhalu me mogham yattaptam paramam tapaḥ
yatsamāno mahendreṇa mānuṣeṇa vinirjitaḥ

इदम् तद्ब्रह्मणो घोरम् वाक्यम् मामभ्युपस्थितम्
मानुषेभ्यो विजानीहि भयम् त्वमिति तत्तथा

idam tadbrahmaṇo ghoram vākyam māmabhyupasthitam
mānuṣebhyo vijānīhi bhayam tvamiti tattathā

देवदानवगन्धर्वैर्यक्षराक्षसपन्नगैः
अवध्यत्वम् मया प्राप्तम् मानुषेभ्यो न याचितम्

devadānavagandharvairyakṣarākṣasapannagaiḥ
avadhyatvam mayā prāptam mānuṣebhyo na yācitam

विदितम् मानुषम् मन्ये रामं दशरथात्मजम्
इक्ष्वाकुकुलजातेन अनर्ण्येन यत् पुरा

viditam mānuṣam manye rāmaṃ daśarathātmajam
ikṣvākukulajātena anarṇyena yat purā

शप्तो।अहम् वेदवत्या च यदा सा धर्षिता पुरा

śapto|aham vedavatyā ca yadā sā dharṣitā purā

उमा नन्दीश्वरश्चापि रम्भा वरुणकन्यका

umā nandīśvaraścāpi rambhā varuṇakanyakā

एतदेवाभ्युपागम्य यत्नम् कर्तुमहार्हथ

etadevābhyupāgamya yatnam kartumahārhatha

स चाप्रतिमगाम्भीर्यो देवदानवदर्पहा

sa cāpratimagāmbhīryo devadānavadarpahā

समरे जितमात्मानम् प्रहस्तम् च निषूदितम्

samare jitamātmānam prahastam ca niṣūditam

द्वारेषु यत्नः क्रियताम् प्राकारश्चाधिरुह्यताम्

dvāreṣu yatnaḥ kriyatām prākāraścādhiruhyatām

सुखम् स्वपिति निश्चिन्तः कालोपहतचेतनः

sukham svapiti niścintaḥ kālopahatacetanaḥ

मन्त्रम् कृत्वा प्रसुप्तो।अयमिअस्तु नवमे।अहनि

mantram kṛtvā prasupto|ayamiastu navame|ahani

स हि सम्ख्ये महाबाहुः ककुदम् सर्वरक्षसाम्

sa hi samkhye mahābāhuḥ kakudam sarvarakṣasām

एष केतुः परं सम्ख्ये मुख्ये वै सर्वरक्षसाम्

eṣa ketuḥ paraṃ samkhye mukhye vai sarvarakṣasām

रामेणाभिनिरस्तस्य सम्ग्रामे।अस्मिन् सुदारुणे

rāmeṇābhinirastasya samgrāme|asmin sudāruṇe

किम् करिष्याम्यहम् तेन शक्रतुल्यबलेन हि

kim kariṣyāmyaham tena śakratulyabalena hi

ते तु तद्वचनम् श्रुत्वा राक्षसेन्द्रस्य राक्षसाः

te tu tadvacanam śrutvā rākṣasendrasya rākṣasāḥ

ताम् प्रविश्य महाद्वाराम् सर्वतो योजनायताम्

tām praviśya mahādvārām sarvato yojanāyatām

ताम् प्रविश्य गुहाम् रम्याम् रत्नकाञ्चनकुट्टिमाम्

tām praviśya guhām ramyām ratnakāñcanakuṭṭimām

ते तु तम् विकृतम् सुप्तम् विकीर्णमिव पर्वतम्

te tu tam vikṛtam suptam vikīrṇamiva parvatam

ऊर्ध्वलोमाञ्चिततनुम् श्वसन्तमिव पन्नगम्

ūrdhvalomāñcitatanum śvasantamiva pannagam

ततश्चक्रुर्महात्मानः कुम्भकर्णस्य चाग्रातः

tataścakrurmahātmānaḥ kumbhakarṇasya cāgrātaḥ

मृगाणाम् महिषाणाम् च वराहाणाम् च संचयान्

mṛgāṇām mahiṣāṇām ca varāhāṇām ca saṃcayān

ततः शोणितकुम्भांश्च मांसानि विविधानि च

tataḥ śoṇitakumbhāṃśca māṃsāni vividhāni ca

लिलिपुश्च परार्ध्येन चन्दनेन परम्तपम्

lilipuśca parārdhyena candanena paramtapam

धूपगन्धांश्च ससृजुस्तुष्टुवुश्च परम्तपम्

dhūpagandhāṃśca sasṛjustuṣṭuvuśca paramtapam

शङ्खांश्च पूरयामासुः शशाङ्कसदृशप्रभान्

śaṅkhāṃśca pūrayāmāsuḥ śaśāṅkasadṛśaprabhān

नेदुरास्फोटयामासुश्चिक्षिपुस्ते निशाचराः

nedurāsphoṭayāmāsuścikṣipuste niśācarāḥ

सशङ्खभेरीपणवप्रणाद
मास्फोटितक्ष्वेलितसिम्हनादम्
दिशो द्रवन्तस्त्रिदिवम् किरन्तः
श्रुत्वा विहम्गाः सहसा निपेतुः

saśaṅkhabherīpaṇavapraṇāda
māsphoṭitakṣvelitasimhanādam
diśo dravantastridivam kirantaḥ
śrutvā vihamgāḥ sahasā nipetuḥ

यदा भृशम् तैर्निनदैर्महात्मा
न कम्भकर्णो बुबुधे प्रसुप्तः
ततो भुशुण्डीर्मुसलानि सर्वे
रक्षोगणास्तम् जगृहुर्गदाश्च

yadā bhṛśam tairninadairmahātmā
na kambhakarṇo bubudhe prasuptaḥ
tato bhuśuṇḍīrmusalāni sarve
rakṣogaṇāstam jagṛhurgadāśca

तम् शैलशृङ्गेर्मुसलैर्गदाभि
र्वक्षःस्थले मुद्गरमुष्टिभिश्च
सुखप्रसुप्तम् भुवि कुम्भकर्णम्
रक्षांस्युदग्राणि तदा निजघ्नः

tam śailaśṛṅgermusalairgadābhi
rvakṣaḥsthale mudgaramuṣṭibhiśca
sukhaprasuptam bhuvi kumbhakarṇam
rakṣāṃsyudagrāṇi tadā nijaghnaḥ

तस्य निःश्वासवातेन कुम्भकर्णस्य रक्षसः
राक्षसा बलवन्तो।अपि स्थातुम् शेकुर्न चाग्रतः

tasya niḥśvāsavātena kumbhakarṇasya rakṣasaḥ
rākṣasā balavanto|api sthātum śekurna cāgrataḥ

ततः परिहिता गाढम् राक्षसा भीमविक्रमाः
मृदङ्गपणवान् भेरीः शङ्खकुम्भगणांस्तथा

tataḥ parihitā gāḍham rākṣasā bhīmavikramāḥ
mṛdaṅgapaṇavān bherīḥ śaṅkhakumbhagaṇāṃstathā

दश राक्षससाहस्रम् युगपत्पर्यवारयत्
नीलञ्जनचयाकारम् ते तु तम् प्रत्य्बोधयन्

daśa rākṣasasāhasram yugapatparyavārayat
nīlañjanacayākāram te tu tam pratybodhayan

यदा चैनम् न शेकुस्ते प्रतिबोधयितुम् तदा

yadā cainam na śekuste pratibodhayitum tadā

अश्वानुष्ट्रान् खरान्नागान् जघ्नर्दण्डकशाङ्कुशैः

aśvānuṣṭrān kharānnāgān jaghnardaṇḍakaśāṅkuśaiḥ

निजघ्नश्चास्य गात्राणि महाकाष्ठकटम्करैः

nijaghnaścāsya gātrāṇi mahākāṣṭhakaṭamkaraiḥ

तेन नादेन महाअ लङ्का समभिपूरिता

tena nādena mahāa laṅkā samabhipūritā

ततः सहस्रम् भेरीणाम् युगपत्समहन्यत

tataḥ sahasram bherīṇām yugapatsamahanyata

एवनओततुबुद्रस्त्य् तदा बौव ओरव्य्द्ग्तत

evanaotatubudrasty tadā bauva oravydgtata

महाक्रोधसमाविष्टाः सर्वे भीमपराक्रमाः

mahākrodhasamāviṣṭāḥ sarve bhīmaparākramāḥ

अन्ये भेरीः समाजघ्नरन्ये चक्रुर्महास्वनम्

anye bherīḥ samājaghnaranye cakrurmahāsvanam

उदकुम्भशतान्यन्ये समसिञ्चन्त कर्णयोः

udakumbhaśatānyanye samasiñcanta karṇayoḥ

न कुम्भकर्णः पस्पन्दे महानिद्रावशम् गतः

na kumbhakarṇaḥ paspande mahānidrāvaśam gataḥ

रज्जुबन्धनबद्धाभिः शतग्नीभिश्च सर्वशः

rajjubandhanabaddhābhiḥ śatagnībhiśca sarvaśaḥ

वारणानाम् सहस्रम् च शरीरे।अस्य प्रधावितम्

vāraṇānām sahasram ca śarīre|asya pradhāvitam

स पात्यमानैर्गिरिशृङ्गवृक्षै
रचिन्तयंस्तान्विपुलान् प्रहारान्
निद्राक्षयात् क्षुद्भयपीडितश्च
विजृम्भमाणः सहसोत्पपाप

sa pātyamānairgiriśṛṅgavṛkṣai
racintayaṃstānvipulān prahārān
nidrākṣayāt kṣudbhayapīḍitaśca
vijṛmbhamāṇaḥ sahasotpapāpa

स नागभोगाचलशृङ्गकल्पौ
विक्षिप्य बाहू जितवज्रसारौ
विवृत्य वक्त्रम् वडवामुखाभम्
निशाचरो।असौ विकृतम् जजृम्भे

sa nāgabhogācalaśṛṅgakalpau
vikṣipya bāhū jitavajrasārau
vivṛtya vaktram vaḍavāmukhābham
niśācaro|asau vikṛtam jajṛmbhe

तस्य जाजृम्भमाणस्य वक्त्रम् पातालसम्निभम्
दद्र्^उशे मेरुशृङ्गाग्रे दिवाकर इवोदितः

tasya jājṛmbhamāṇasya vaktram pātālasamnibham
dadr^uśe meruśṛṅgāgre divākara ivoditaḥ

स जृम्भमाणो।अतिबलः प्रबुद्धस्तु निशाचरः
निःश्वासश्चास्य सम्जज्ञे पर्वदादिव मारुतः

sa jṛmbhamāṇo|atibalaḥ prabuddhastu niśācaraḥ
niḥśvāsaścāsya samjajñe parvadādiva mārutaḥ

रूपमुत्तिष्ठतस्तस्य कुम्भकर्णस्य तद् बभौ
युगाने सर्वभूतानि कालस्येव दिधक्षतः

rūpamuttiṣṭhatastasya kumbhakarṇasya tad babhau
yugāne sarvabhūtāni kālasyeva didhakṣataḥ

तस्याग्निदीप्तिसदृशे विद्युत्सदृशवर्चसी
ददृशाते महानेत्रे दीप्ताविव महाग्रहौ

tasyāgnidīptisadṛśe vidyutsadṛśavarcasī
dadṛśāte mahānetre dīptāviva mahāgrahau

ततस्त्वदर्शयन् सर्वान् भक्ष्यांश्च विविधान् बहून्
वराहान् महिषांश्चैव बभक्ष स महाबलः

tatastvadarśayan sarvān bhakṣyāṃśca vividhān bahūn
varāhān mahiṣāṃścaiva babhakṣa sa mahābalaḥ

आदद्बुभुक्षितो मांसम् शोणितम् तृषितो।अपिबत्
मेदःकुम्भांश्च मद्यांश्च पपौ शक्ररिपुस्तदा

ādadbubhukṣito māṃsam śoṇitam tṛṣito|apibat
medaḥkumbhāṃśca madyāṃśca papau śakraripustadā

ततस्तृप्त इति ज्ञात्वा समुत्पेरुर्निशाचराः
शिरोभिश्च प्रणम्यैनम् सर्वतः पर्यवारयन्

tatastṛpta iti jñātvā samutperurniśācarāḥ
śirobhiśca praṇamyainam sarvataḥ paryavārayan

निद्राविशदनेत्रस्तु कलुषीकृतलोचनः
चारयन् सर्वतो दृष्टिम् तानुवाच निशाचरान्

nidrāviśadanetrastu kaluṣīkṛtalocanaḥ
cārayan sarvato dṛṣṭim tānuvāca niśācarān

स सर्वान् सान्त्वयामास नैर्र्^तान् नैरृतर्षभः
बोधनाद्विस्मितश्चापि राक्षसानिदमब्रवीत्

sa sarvān sāntvayāmāsa nairr^tān nairṛtarṣabhaḥ
bodhanādvismitaścāpi rākṣasānidamabravīt

किमर्थमहामादृत्य भवद्भिः प्रतिबोधितः
कच्चित्सुकुशलम् राज्ञो भयम् वा नेह किंचन्

kimarthamahāmādṛtya bhavadbhiḥ pratibodhitaḥ
kaccitsukuśalam rājño bhayam vā neha kiṃcan

अथवा ध्रुवमन्येभ्यो भयम् परमुपस्थितम्
यदर्थमेव त्वरिरैर्भवद्भिः प्रतिबोधितः

athavā dhruvamanyebhyo bhayam paramupasthitam
yadarthameva tvarirairbhavadbhiḥ pratibodhitaḥ

अद्य राक्षसराजस्य भयमुत्पाटयाम्यहम्
दारयिष्ये महेन्द्रम् वा शीतयिष्ये तथानलम्

adya rākṣasarājasya bhayamutpāṭayāmyaham
dārayiṣye mahendram vā śītayiṣye tathānalam

स ह्यल्पकारणे सुप्तम् बोधयिष्यति मादृशम्
तदाख्यातार्थतत्त्वेन मत्प्रबोधनकारणम्

sa hyalpakāraṇe suptam bodhayiṣyati mādṛśam
tadākhyātārthatattvena matprabodhanakāraṇam

एवम् ब्रुवाणम् सम्रब्धम् कुम्भकर्णमरिंदमम्
यूपाक्षः सचिवो राज्ञः कृताञ्जलिरभाषत

evam bruvāṇam samrabdham kumbhakarṇamariṃdamam
yūpākṣaḥ sacivo rājñaḥ kṛtāñjalirabhāṣata

न नो देवकृतम् किंचिद्भयमस्ति कदाचन
मानुषान्नो भयम् राजंस्तुमुलम् सम्प्रबाधते

na no devakṛtam kiṃcidbhayamasti kadācana
mānuṣānno bhayam rājaṃstumulam samprabādhate

न दैत्यदानवेभ्यो वा भयमस्ति हि तादृशम्
यादृशम् मानुषम् राजन् भयमस्मानुपस्थितम्

na daityadānavebhyo vā bhayamasti hi tādṛśam
yādṛśam mānuṣam rājan bhayamasmānupasthitam

वानरैः पर्वताकारैर्लङ्केयम् परिवारिता
सीताहरणसम्तप्ताद्रामान्नस्तुमुलम् भयम्

vānaraiḥ parvatākārairlaṅkeyam parivāritā
sītāharaṇasamtaptādrāmānnastumulam bhayam

एकेन वानरेणेयम् पूर्वम् दग्धा महापुरी
कुमारो निहतश्चाक्षः सानुयात्रः सकुञ्जरः

ekena vānareṇeyam pūrvam dagdhā mahāpurī
kumāro nihataścākṣaḥ sānuyātraḥ sakuñjaraḥ

स्वयम् रक्षोधिपश्चापि पौलस्त्यो देवकण्टकः
व्रजेति सम्युगे मुक्तो रामेणादित्यवर्चसा

svayam rakṣodhipaścāpi paulastyo devakaṇṭakaḥ
vrajeti samyuge mukto rāmeṇādityavarcasā

यन्न देवैः कृतो राजा नापि दैत्यैर्न दानवैः
कृतः स इह रामेण विमुक्तः प्राणसंशयात्

yanna devaiḥ kṛto rājā nāpi daityairna dānavaiḥ
kṛtaḥ sa iha rāmeṇa vimuktaḥ prāṇasaṃśayāt

स यूपाक्षवचः श्रुत्वा भ्रातुर्युधि पराभवम्
कुम्भक्र्णो विवृत्ताक्षो यूपाक्षमिदमब्रवीत्

sa yūpākṣavacaḥ śrutvā bhrāturyudhi parābhavam
kumbhakrṇo vivṛttākṣo yūpākṣamidamabravīt

सर्वमद्यैव यूपाक्ष हरिसैन्यम् सलक्ष्मणम्
राघवम् च रणे जित्वा ततो द्रक्ष्यामि रावणम्

sarvamadyaiva yūpākṣa harisainyam salakṣmaṇam
rāghavam ca raṇe jitvā tato drakṣyāmi rāvaṇam

राक्षसांस्तर्पयिष्यामि हरीणाम् मांसशोणितैः
रामलक्ष्मणयोश्चापि स्वयम् पास्यामि शोणितम्

rākṣasāṃstarpayiṣyāmi harīṇām māṃsaśoṇitaiḥ
rāmalakṣmaṇayoścāpi svayam pāsyāmi śoṇitam

तत्तस्य वाक्यम् ब्रुवतो निशम्य
सगर्वितम् रोषविवृद्धदोषम्
महोदरो नैरृतयोधमुख्यः
कृताञ्जलिर्वाक्यमिदम् बभाषे

tattasya vākyam bruvato niśamya
sagarvitam roṣavivṛddhadoṣam
mahodaro nairṛtayodhamukhyaḥ
kṛtāñjalirvākyamidam babhāṣe

रावणस्य वचः श्रुत्वा गुणदोषौ विमृश्य च
पश्चादपि महाबाहो शत्रून्युधि विजेष्यसि

rāvaṇasya vacaḥ śrutvā guṇadoṣau vimṛśya ca
paścādapi mahābāho śatrūnyudhi vijeṣyasi

महोदरवचः श्रुत्वा राक्षसैः परिवारितः
कुम्भकर्णो महातेजाः सम्प्रतस्थे महाबलः

mahodaravacaḥ śrutvā rākṣasaiḥ parivāritaḥ
kumbhakarṇo mahātejāḥ sampratasthe mahābalaḥ

सुप्तमुत्थाप्य भीमाक्षम् भीमरूपपराक्रमम्
राक्षसास्त्वरिता जग्मुर्दशग्रीवनिवेशनम्

suptamutthāpya bhīmākṣam bhīmarūpaparākramam
rākṣasāstvaritā jagmurdaśagrīvaniveśanam

ते।अभिगम्य दशग्रीवमासीनम् परमासने
ऊचुर्बद्धाञ्जलिपुटाः सर्व एव निशाचराः

te|abhigamya daśagrīvamāsīnam paramāsane
ūcurbaddhāñjalipuṭāḥ sarva eva niśācarāḥ

कुम्भकर्णः प्रबुद्धो।असौ भ्राता ते राक्षसेश्वर
कथम् तत्रैव निर्यातु द्रक्ष्यसे तमिहागतम्

kumbhakarṇaḥ prabuddho|asau bhrātā te rākṣaseśvara
katham tatraiva niryātu drakṣyase tamihāgatam

रावणस्त्वब्रवीद्धृष्टो राक्षसांस्तानुपस्थितान्
द्रष्टुमेनमिहेच्छामि यथान्यायम् च पूज्यताम्

rāvaṇastvabravīddhṛṣṭo rākṣasāṃstānupasthitān
draṣṭumenamihecchāmi yathānyāyam ca pūjyatām

तथेत्युक्त्वा तु ते सर्वे पुनरागम्य राक्षसाः
कुम्भकर्णमिदम् वाक्यमूचू रावणचोदिताः

tathetyuktvā tu te sarve punarāgamya rākṣasāḥ
kumbhakarṇamidam vākyamūcū rāvaṇacoditāḥ

द्रष्टुम् त्वाम् काम्क्षते राजा सर्वराक्षसपुम्गवः
गमने क्रियताम् बुद्धिर्भ्रातरम् सम्प्रहर्षय

draṣṭum tvām kāmkṣate rājā sarvarākṣasapumgavaḥ
gamane kriyatām buddhirbhrātaram sampraharṣaya

कुम्भकर्णस्तु दुर्धर्षो भ्रातुराज्ञाय शासनम्
तथेत्युक्त्वा महावीर्यः शयनादुत्पपात ह

kumbhakarṇastu durdharṣo bhrāturājñāya śāsanam
tathetyuktvā mahāvīryaḥ śayanādutpapāta ha

प्रक्षाल्य वदनम् ह्र्^ष्टः स्नातः परमभूषितः
पिपासुस्त्वरयामास पानम् बलसमीरणम्

prakṣālya vadanam hr^ṣṭaḥ snātaḥ paramabhūṣitaḥ
pipāsustvarayāmāsa pānam balasamīraṇam

ततस्ते त्वरितास्तत्र राक्षसा रावणाज्ञया
मद्यम् भक्ष्यांश्च विविधान् क्षिप्रमेवोपहारयन्

tataste tvaritāstatra rākṣasā rāvaṇājñayā
madyam bhakṣyāṃśca vividhān kṣipramevopahārayan

पीत्वा घटसहस्रे द्वे गमनायोपचक्रमे
ईषत्समुत्कटो मत्तस्तेजोबलसमन्वितः

pītvā ghaṭasahasre dve gamanāyopacakrame
īṣatsamutkaṭo mattastejobalasamanvitaḥ

कुम्भकर्णो बबौ रुष्टः कालान्तकयमोपमः
भ्रूतुः स भवनम् गच्छन् रक्षोबलसमन्वितः

kumbhakarṇo babau ruṣṭaḥ kālāntakayamopamaḥ
bhrūtuḥ sa bhavanam gacchan rakṣobalasamanvitaḥ

स राजमार्गम् वपुषा प्रकाशयन्
सहस्ररस्मिर्धरणीमिवांशुभिः
जगाम तत्राञ्जलिमालया वृतः
शतक्रतुर्गेहमिव स्वयम्भुवः

sa rājamārgam vapuṣā prakāśayan
sahasrarasmirdharaṇīmivāṃśubhiḥ
jagāma tatrāñjalimālayā vṛtaḥ
śatakraturgehamiva svayambhuvaḥ

तम् राजमार्गस्थममित्रघातिनम्
वनौकसस्ते सहसा बहिःस्थिताः
दृष्ट्वा।अ प्रमेयम् गिरिशृङ्गकल्पम्
वितत्रसुस्ते सह यूथपालैः

tam rājamārgasthamamitraghātinam
vanaukasaste sahasā bahiḥsthitāḥ
dṛṣṭvā|a prameyam giriśṛṅgakalpam
vitatrasuste saha yūthapālaiḥ

केचिछरण्यम् शरणम् स्म रामम्
व्रजन्ति केचिद्व्यथिताः पतन्ति
केचिद्दिशश्च व्यथिताः पतन्ति
केचिद्बयार्ताभुवि शेरते स्म

kecicharaṇyam śaraṇam sma rāmam
vrajanti kecidvyathitāḥ patanti
keciddiśaśca vyathitāḥ patanti
kecidbayārtābhuvi śerate sma

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकांडे षष्टितमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye yuddhakāṃḍe ṣaṣṭitamaḥ sargaḥ