धूम्र अक्षम् प्रेक्ष्य निर्यान्तम् राक्षसम् भीम निस्वनम्
विनेदुर् वानराह् सर्वे प्रहृष्टा युद्ध कान्क्षिणः

dhūmra akṣam prekṣya niryāntam rākṣasam bhīma nisvanam
vinedur vānarāh sarve prahṛṣṭā yuddha kānkṣiṇaḥ

तेषाम् तु तुमुलम् युद्धम् सम्जज्ने हरि रक्षसाम्
अन्योन्यम् पादपैर् घोरैर् निघ्नतम् शूल मुद्गरैः

teṣām tu tumulam yuddham samjajne hari rakṣasām
anyonyam pādapair ghorair nighnatam śūla mudgaraiḥ

राक्षसैर् वानरा घोरा विनिकृत्ताह् समन्ततः
वानरै राक्षसाश् च अपि द्रुमैर् भूमौ समी कृताः

rākṣasair vānarā ghorā vinikṛttāh samantataḥ
vānarai rākṣasāś ca api drumair bhūmau samī kṛtāḥ

राक्षसाश् च अपि सम्क्रुद्धा वानरान् निशितैह् शरैः
विव्यधुर् घोर सम्काशैह् कन्क पत्रैर् अजिह्मगैः

rākṣasāś ca api samkruddhā vānarān niśitaih śaraiḥ
vivyadhur ghora samkāśaih kanka patrair ajihmagaiḥ

ते गदाभिस्ः च भीमाभिह् पट्टसैह् कूट मुद्गरैः
घोरैस्ः च परिघैस्ः चित्रैस् त्रिशूलैस्ः च अपि संशितैः

te gadābhisḥ ca bhīmābhih paṭṭasaih kūṭa mudgaraiḥ
ghoraisḥ ca parighaisḥ citrais triśūlaisḥ ca api saṃśitaiḥ

शर निर्भिन्न गात्रास् ते शूल निर्भिन्न देहिनः
जगृहुस् ते द्रुमांस् तत्र शिलाश् च हरि यूथपाः

śara nirbhinna gātrās te śūla nirbhinna dehinaḥ
jagṛhus te drumāṃs tatra śilāś ca hari yūthapāḥ

ते भीम वेगा हरयो नर्दमानास् ततस् ततः
ममन्थू राक्षसान् भीमान् नामानि च बभाषिरे

te bhīma vegā harayo nardamānās tatas tataḥ
mamanthū rākṣasān bhīmān nāmāni ca babhāṣire

तद् बभूव अद्भुतम् घोरम् युद्धम् वानर रक्षसाम्
शिलाभिर् विविधाभिश् च बहु शाखैश् च पादपैः

tad babhūva adbhutam ghoram yuddham vānara rakṣasām
śilābhir vividhābhiś ca bahu śākhaiś ca pādapaiḥ

राक्षसा मथिताह् केचिद् वानरैर् जित काशिभिः
ववर्षू रुधिरम् केचिन् मुखै रुधिर भोजनाः

rākṣasā mathitāh kecid vānarair jita kāśibhiḥ
vavarṣū rudhiram kecin mukhai rudhira bhojanāḥ

पार्श्वेषु दारिताह् केचित् केचिद् राशी कृता द्रुमैः
शिलाभिस्ः चूर्णिताः केचित् केचिद् दन्तैर् विदारिताः

pārśveṣu dāritāh kecit kecid rāśī kṛtā drumaiḥ
śilābhisḥ cūrṇitāḥ kecit kecid dantair vidāritāḥ

ध्वजैर् विमथितैर् भग्नैः खरैश् च विनिपातितैः
रथैर् विध्वंसितैस्ः च अपि पतितै रजनी चरैः

dhvajair vimathitair bhagnaiḥ kharaiś ca vinipātitaiḥ
rathair vidhvaṃsitaisḥ ca api patitai rajanī caraiḥ

गजेन्द्रैः पर्वताकारैः पर्वताग्रैर्वनौकसाम्
मथितैर्वाजिभिः कीर्णम् सारोहैर्वसुधातलम्

gajendraiḥ parvatākāraiḥ parvatāgrairvanaukasām
mathitairvājibhiḥ kīrṇam sārohairvasudhātalam

वानरैर् भीम विक्रान्तैर् आप्लुत्य आप्लुत्य वेगितैः
राक्षसाः करजैस् तीक्ष्णैर् मुखेषु विनिकर्तिताः

vānarair bhīma vikrāntair āplutya āplutya vegitaiḥ
rākṣasāḥ karajais tīkṣṇair mukheṣu vinikartitāḥ

विवर्ण वदना भूयो विप्रकीर्ण शिरो रुहाः
मूढाः शोणित गन्धेन निपेतुर् धरणी तले

vivarṇa vadanā bhūyo viprakīrṇa śiro ruhāḥ
mūḍhāḥ śoṇita gandhena nipetur dharaṇī tale

नये तु परम क्रुद्धा राक्षसा भीम विक्रमाः
तलैर् एव अभिधावन्ति वज्र स्पर्श समैर् हरीन्

naye tu parama kruddhā rākṣasā bhīma vikramāḥ
talair eva abhidhāvanti vajra sparśa samair harīn

वनरैर् आपतन्तस् ते वेगिता वेगवत्तरैः
मुष्टिभिस्ः चरणैर् दन्तैः पादपैस्ः चाप पोथिताः

vanarair āpatantas te vegitā vegavattaraiḥ
muṣṭibhisḥ caraṇair dantaiḥ pādapaisḥ cāpa pothitāḥ

सन्यम् तु विद्रुतम् दृष्ट्वा धूम्र अक्षो राक्षस ऋषभः
रोषेण कदनम् चक्रे वानराणाम् युयुत्सताम्

sanyam tu vidrutam dṛṣṭvā dhūmra akṣo rākṣasa ṛṣabhaḥ
roṣeṇa kadanam cakre vānarāṇām yuyutsatām

प्रासैः प्रमथिताः केचिद् वानराः शोणित स्रवाः
मुद्गरैर् आहताः केचित् पतिता धरणी तले

prāsaiḥ pramathitāḥ kecid vānarāḥ śoṇita sravāḥ
mudgarair āhatāḥ kecit patitā dharaṇī tale

परिघैर् मथितह् केचिद् भिण्डि पालैर् विदारिताः
पट्टसैर् आहताह् केचिद् विह्वलन्तो गत असवः

parighair mathitah kecid bhiṇḍi pālair vidāritāḥ
paṭṭasair āhatāh kecid vihvalanto gata asavaḥ

केचिद् विनिहता भूमौ रुधिर आर्द्रा वन ओकसः
केचिद् विद्राविता नष्टाह् सम्क्रुद्धै राक्षसैर् युधि

kecid vinihatā bhūmau rudhira ārdrā vana okasaḥ
kecid vidrāvitā naṣṭāh samkruddhai rākṣasair yudhi

विभिन्न हृदयाः केचिद् एक पार्श्वेन शायिताः
विदारित अस्त्र शूलै च केचिद् आन्त्रैर् विनिस्रुताः

vibhinna hṛdayāḥ kecid eka pārśvena śāyitāḥ
vidārita astra śūlai ca kecid āntrair vinisrutāḥ

तत् सुभीमम् महद् युद्धम् हरि राकस सम्कुलम्
प्रबभौ शस्त्र बहुलम् शिला पादप सम्कुलम्

tat subhīmam mahad yuddham hari rākasa samkulam
prababhau śastra bahulam śilā pādapa samkulam

धनुर् ज्या तन्त्रि मधुरम् हिक्का ताल समन्वितम्
मन्द्र स्तनित सम्गीतम् युद्ध गान्धर्वम् आबभौ

dhanur jyā tantri madhuram hikkā tāla samanvitam
mandra stanita samgītam yuddha gāndharvam ābabhau

धूम्र अक्षस् तु धनुष् पाणिर् वानरान् रण मूर्धनि
हसन् विद्रावयाम् आस दिशस् तान् शर वृष्टिभिः

dhūmra akṣas tu dhanuṣ pāṇir vānarān raṇa mūrdhani
hasan vidrāvayām āsa diśas tān śara vṛṣṭibhiḥ

धूम्र अक्षेण अर्दितम् सैन्यम् व्यथितम् दृश्य मारुतिः
अभ्यवर्तत सम्क्रुद्धह् प्रगृह्य विपुलाम् शिलाम्

dhūmra akṣeṇa arditam sainyam vyathitam dṛśya mārutiḥ
abhyavartata samkruddhah pragṛhya vipulām śilām

क्रोधाद् द्विगुण ताम्र अक्षह् पितृ तुल्य पराक्रमः
शिलाम् ताम् पातयाम् आस धूम्र अक्षस्य रथम् प्रति

krodhād dviguṇa tāmra akṣah pitṛ tulya parākramaḥ
śilām tām pātayām āsa dhūmra akṣasya ratham prati

आपतन्तीम् शिलाम् दृष्ट्वा गदाम् उद्यम्य सम्भ्रमात्
रथाद् आप्लुत्य वेगेन वसुधायाम् व्यतिष्ठत

āpatantīm śilām dṛṣṭvā gadām udyamya sambhramāt
rathād āplutya vegena vasudhāyām vyatiṣṭhata

सा प्रमथ्य रथम् तस्य निपपात शिला भुवि
सचक्र कूबरम् साश्वम् सध्वजम् सशर आसनम्

sā pramathya ratham tasya nipapāta śilā bhuvi
sacakra kūbaram sāśvam sadhvajam saśara āsanam

स भन्क्त्वा तु रथम् तस्य हनूमान् मारुत आत्मजः
रक्षसाम् कदनम् चक्रे सस्कन्ध विटपैर् द्रुमैः

sa bhanktvā tu ratham tasya hanūmān māruta ātmajaḥ
rakṣasām kadanam cakre saskandha viṭapair drumaiḥ

विभिन्न शिरसो भूत्वा राक्षसाह् शोणित उक्षिताः
द्रुमैः प्रमथितास्ः च अन्ये निपेतुर् धरणी तले

vibhinna śiraso bhūtvā rākṣasāh śoṇita ukṣitāḥ
drumaiḥ pramathitāsḥ ca anye nipetur dharaṇī tale

विद्राव्य राक्षसम् सैन्यम् हनूमान् मारुत आत्मजः
गिरेः शिखरम् आदाय धूम्र अक्षम् अभिदुद्रुवे

vidrāvya rākṣasam sainyam hanūmān māruta ātmajaḥ
gireḥ śikharam ādāya dhūmra akṣam abhidudruve

तम् आपतन्तम् धूम्र अक्षो गदाम् उद्यम्य वीर्यवान्
विनर्दमानः सहसा हनूमन्तम् अभिद्रवत्

tam āpatantam dhūmra akṣo gadām udyamya vīryavān
vinardamānaḥ sahasā hanūmantam abhidravat

ततः क्रुद्धस् तु वेगेन गदाम् ताम् बहु कण्टकाम्
पातयाम् आस धूम्र अक्षो मस्तके तु हनूमतः

tataḥ kruddhas tu vegena gadām tām bahu kaṇṭakām
pātayām āsa dhūmra akṣo mastake tu hanūmataḥ

ताडितह् स तया तत्र गदया भीम रूपया
स कपिर् मारुत बलस् तम् प्रहारम् अचिन्तयन्

tāḍitah sa tayā tatra gadayā bhīma rūpayā
sa kapir māruta balas tam prahāram acintayan

स विह्वलित सर्व अन्गो गिरि शृन्गेण ताडितः

sa vihvalita sarva ango giri śṛngeṇa tāḍitaḥ

धूम्र अक्षम् निहतम् दृष्ट्वा हत शेषा निशा चराः

dhūmra akṣam nihatam dṛṣṭvā hata śeṣā niśā carāḥ

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे द्विपञ्चशः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye yuddhakāṇḍe dvipañcaśaḥ sargaḥ