भर्तारम् निहतम् दृष्ट्वा लक्ष्मणम् च महा बलम्
विललाप भृशम् सीता करुणम् शोक कर्शिता

bhartāram nihatam dṛṣṭvā lakṣmaṇam ca mahā balam
vilalāpa bhṛśam sītā karuṇam śoka karśitā

ऊचुर् लक्षणिका ये माम् पुत्रिण्य् अविधवा इति च
ते अस्य सर्वे हते रामे अज्नानिनो अनृत वादिनः

ūcur lakṣaṇikā ye mām putriṇy avidhavā iti ca
te asya sarve hate rāme ajnānino anṛta vādinaḥ

यज्वनो महिषीम् ये माम् ऊचुह् पत्नीम् च सत्रिणः
ते अद्य सर्वे हते रामे अज्नानिनो अनृत वादिनः

yajvano mahiṣīm ye mām ūcuh patnīm ca satriṇaḥ
te adya sarve hate rāme ajnānino anṛta vādinaḥ

वीर पार्थिव पत्नी त्वम् ये धन्या इति च माम् विदुः
ते अद्य सर्वे हते रामे अज्नानिनो अनृत वादिनः

vīra pārthiva patnī tvam ye dhanyā iti ca mām viduḥ
te adya sarve hate rāme ajnānino anṛta vādinaḥ

ऊचुः संश्रवणे ये माम् द्विजाह् कार्तान्तिकाह् शुभाम्
ते अद्य सर्वे हते रामे अज्नानिनो अनृत वादिनः

ūcuḥ saṃśravaṇe ye mām dvijāh kārtāntikāh śubhām
te adya sarve hate rāme ajnānino anṛta vādinaḥ

इमानि खलु पद्मानि पादयोर् यैह् किल स्त्रियः
अधिराज्ये अभिषिच्यन्ते नर इन्द्रैह् पतिभिह् सह

imāni khalu padmāni pādayor yaih kila striyaḥ
adhirājye abhiṣicyante nara indraih patibhih saha

वैधव्यम् यान्ति यैर् नार्यो अलक्षणैर् भाग्य दुर्लभाः
न आत्मनस् तानि पश्यामि पश्यन्ती हत लक्षणा

vaidhavyam yānti yair nāryo alakṣaṇair bhāgya durlabhāḥ
na ātmanas tāni paśyāmi paśyantī hata lakṣaṇā

सत्यानि इमानि पद्मानि स्त्रीणाम् उक्त्वानि लक्षणे
तान्य् अद्य निहते रामे वितथानि भवन्ति मे

satyāni imāni padmāni strīṇām uktvāni lakṣaṇe
tāny adya nihate rāme vitathāni bhavanti me

केशाह् सूक्ष्माह् समा नीला भ्रुवौ च असम्गते मम
वृत्ते च अलोमशे जन्घे दन्ताश् च अविरला मम

keśāh sūkṣmāh samā nīlā bhruvau ca asamgate mama
vṛtte ca alomaśe janghe dantāś ca aviralā mama

शन्खे नेत्रे करौ पादौ गुल्फाव् ऊरू च मे चितौ
अनुवृत्ता नखाह् स्निग्धाह् समाश् च अन्गुलयो मम

śankhe netre karau pādau gulphāv ūrū ca me citau
anuvṛttā nakhāh snigdhāh samāś ca angulayo mama

स्तनौ च अविरलौ पीनौ मम इमौ मग्न चूचुकौ
मग्ना च उत्सन्गिनी नाभिह् पार्श्व उरस्कम् च मे चितम्

stanau ca aviralau pīnau mama imau magna cūcukau
magnā ca utsanginī nābhih pārśva uraskam ca me citam

मम वर्णो मणि निभो मृदून्य् अन्ग रुहाणि च
प्रतिष्ठिताम् द्वदशभिर् माम् ऊचुह् शुभ लक्षणाम्

mama varṇo maṇi nibho mṛdūny anga ruhāṇi ca
pratiṣṭhitām dvadaśabhir mām ūcuh śubha lakṣaṇām

समग्र यवम् अच्चिद्रम् पाणि पादम् च वर्णवत्
मन्द स्मिता इत्य् एव च माम् कन्या लक्षणिका विदुः

samagra yavam accidram pāṇi pādam ca varṇavat
manda smitā ity eva ca mām kanyā lakṣaṇikā viduḥ

अधिराज्ये अभिषेको मे ब्राह्मणैह् पतिना सह
कृत अन्त कुशलैर् उक्तम् तत् सर्वम् वितथी कृतम्

adhirājye abhiṣeko me brāhmaṇaih patinā saha
kṛta anta kuśalair uktam tat sarvam vitathī kṛtam

शोधयित्वा जन स्थानम् प्रवृत्तिम् उपलभ्य च
तीर्त्वा सागरम् अक्षोभ्यम् भ्रातरौ गोष्पदे हतौ

śodhayitvā jana sthānam pravṛttim upalabhya ca
tīrtvā sāgaram akṣobhyam bhrātarau goṣpade hatau

ननु वारुणम् आग्नेयम् ऐन्द्रम् वायव्यम् एव च
अस्त्रम् ब्रह्म शिरश् चैव राघवौ प्रत्यपद्यताम्

nanu vāruṇam āgneyam aindram vāyavyam eva ca
astram brahma śiraś caiva rāghavau pratyapadyatām

अदृश्यमानेन रणे मायया वासव उपमौ
मम नाथाव् अनाथाया निहतौ राम लक्ष्मणौ

adṛśyamānena raṇe māyayā vāsava upamau
mama nāthāv anāthāyā nihatau rāma lakṣmaṇau

न हि दृष्टि पथम् प्राप्य राघवस्य रणे रिपुः
जीवन् प्रतिनिवर्तेत यद्य् अपि स्यान् मनो जवः

na hi dṛṣṭi patham prāpya rāghavasya raṇe ripuḥ
jīvan pratinivarteta yady api syān mano javaḥ

न कालस्य अतिभारो अस्ति कृत अन्तश् च सुदुर्जयः
यत्र रामह् सह भ्रात्रा शेते युधि निपाथितः

na kālasya atibhāro asti kṛta antaś ca sudurjayaḥ
yatra rāmah saha bhrātrā śete yudhi nipāthitaḥ

न अहम् शोचामि भर्तारम् निहतम् न च लक्ष्मणम्
न आत्मानम् जननी च अपि यथा श्वश्रूम् तपस्विनीम्

na aham śocāmi bhartāram nihatam na ca lakṣmaṇam
na ātmānam jananī ca api yathā śvaśrūm tapasvinīm

सा हि चिन्तयते नित्यम् समाप्त व्रतम् आगतम्
कदा द्रक्ष्यामि सीताम् च रामम् च सह लक्ष्मणम्

sā hi cintayate nityam samāpta vratam āgatam
kadā drakṣyāmi sītām ca rāmam ca saha lakṣmaṇam

परिदेवयमानाम् ताम् राक्षसी त्रिजटा अब्रवीत्
मा विषादम् कृथा देवि भर्ता अयम् तव जीवति

paridevayamānām tām rākṣasī trijaṭā abravīt
mā viṣādam kṛthā devi bhartā ayam tava jīvati

कारणानि च वक्ष्यामि महान्ति सदृशानि च
यथा इमौ जीवतो देवि भ्रातरौ राम लक्ष्मणौ

kāraṇāni ca vakṣyāmi mahānti sadṛśāni ca
yathā imau jīvato devi bhrātarau rāma lakṣmaṇau

न हि कोप परीतानि हर्ष पर्युत्सुकानि च
भवन्ति युधि योधानाम् मुखानि निहते पतौ

na hi kopa parītāni harṣa paryutsukāni ca
bhavanti yudhi yodhānām mukhāni nihate patau

इदम् विमानम् वैदेहि पुष्पकम् नाम नामतः
दिव्यम् त्वाम् धारयेन् न इदम् यद्य् एतौ गज जीवितौ

idam vimānam vaidehi puṣpakam nāma nāmataḥ
divyam tvām dhārayen na idam yady etau gaja jīvitau

हत वीर प्रधाना हि हत उत्साहा निरुद्यमा
सेना भ्रमति सम्ख्येषु हत कर्णा इव नौर् जले

hata vīra pradhānā hi hata utsāhā nirudyamā
senā bhramati samkhyeṣu hata karṇā iva naur jale

इयम् पुनर् असम्भ्रान्ता निरुद्विग्ना तरस्विनी
सेना रक्षति काकुत्स्थौ मायया निर्जितौ रणे

iyam punar asambhrāntā nirudvignā tarasvinī
senā rakṣati kākutsthau māyayā nirjitau raṇe

सा त्वम् भव सुविस्रब्धा;अनुमानैह् सुख उदयैः
अहतौ पश्य काकुत्स्थौ स्नेहाद् एतद् ब्रवीमि ते

sā tvam bhava suvisrabdhā;anumānaih sukha udayaiḥ
ahatau paśya kākutsthau snehād etad bravīmi te

अनृतम् न उक्त पूर्वम् मे न च वक्ष्ये कदाचन
चारित्र सुख शीलत्वात् प्रविष्टा असि मनो मम

anṛtam na ukta pūrvam me na ca vakṣye kadācana
cāritra sukha śīlatvāt praviṣṭā asi mano mama

न इमौ शक्यौ रणे जेतुम् स इन्द्रैर् अपि सुर असुरैः
एतयोर् आननम् दृष्ट्वा मया च आवेदितम् तव

na imau śakyau raṇe jetum sa indrair api sura asuraiḥ
etayor ānanam dṛṣṭvā mayā ca āveditam tava

इदम् च सुमहच् चिह्नम् शनैह् पश्यस्व मैथिलि
निह्सम्ज्नाव् अप्य् उभाव् एतौ न एव लक्ष्मीर् वियुज्यते

idam ca sumahac cihnam śanaih paśyasva maithili
nihsamjnāv apy ubhāv etau na eva lakṣmīr viyujyate

प्रायेण गत सत्त्वानाम् पुरुषाणाम् गत आयुषाम्
दृश्यमानेषु वक्त्रेषु परम् भवति वैकृतम्

prāyeṇa gata sattvānām puruṣāṇām gata āyuṣām
dṛśyamāneṣu vaktreṣu param bhavati vaikṛtam

त्यज शोकम् च दुह्खम् च मोहम् च जनक आत्मजे
राम लक्ष्मणयोर् अर्थे न अद्य शक्यम् अजीवितुम्

tyaja śokam ca duhkham ca moham ca janaka ātmaje
rāma lakṣmaṇayor arthe na adya śakyam ajīvitum

श्रुत्वा तु वचनम् तस्याह् सीता सुर सुता उपमा
कृत अन्जलिर् उवाच इदम् एवम् अस्त्व् इति मैथिली

śrutvā tu vacanam tasyāh sītā sura sutā upamā
kṛta anjalir uvāca idam evam astv iti maithilī

विमानम् पुष्पकम् तत् तु समिवर्त्य मनो जवम्
दीना त्रिजटया सीता लन्काम् एव प्रवेशिता

vimānam puṣpakam tat tu samivartya mano javam
dīnā trijaṭayā sītā lankām eva praveśitā

ततस् त्रिजटया सार्धम् पुष्पकाद् अवरुह्य सा
अशोक वनिकाम् एव रक्षसीभिह् प्रवेशिता

tatas trijaṭayā sārdham puṣpakād avaruhya sā
aśoka vanikām eva rakṣasībhih praveśitā

इत्यार्षे श्रीमद्रामायने आदिकाव्ये युद्धकाण्डे अष्टचत्वारिंशः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyane ādikāvye yuddhakāṇḍe aṣṭacatvāriṃśaḥ sargaḥ