ततस्तमक्षोभ्य बलम् लंका अधिपतये चराः
सुवेले राघवम् शैले निविष्टम् प्रत्यवेदयन्

tatastamakṣobhya balam laṃkā adhipataye carāḥ
suvele rāghavam śaile niviṣṭam pratyavedayan

चाराणाम् रावणः श्रुत्वा प्राप्तम् रामम् महाबलम्
जात उद्वेगो अभवत् किंचित् शार्दूलम् वाक्यम् अब्रवीत्

cārāṇām rāvaṇaḥ śrutvā prāptam rāmam mahābalam
jāta udvego abhavat kiṃcit śārdūlam vākyam abravīt

अयथावच् च ते वर्णो दीनः च असि निशा चर
न असि कच्चिद् अमित्राणाम् क्रुद्धानाम् वशम् आगतः

ayathāvac ca te varṇo dīnaḥ ca asi niśā cara
na asi kaccid amitrāṇām kruddhānām vaśam āgataḥ

इति तेन अनुशिष्टस् तु वाचम् मन्दम् उदीरयत्
तदा राक्षस शार्दूलम् शार्दूलो भय विह्वलः

iti tena anuśiṣṭas tu vācam mandam udīrayat
tadā rākṣasa śārdūlam śārdūlo bhaya vihvalaḥ

न ते चारयितुम् शक्या राजन् वानर पुम्गवाः
विक्रान्ता बलवन्तः च राघवेण च रक्षिताः

na te cārayitum śakyā rājan vānara pumgavāḥ
vikrāntā balavantaḥ ca rāghaveṇa ca rakṣitāḥ

न अपि सम्भाषितुम् शक्याः सम्प्रश्नो अत्र न लभ्यते
सर्वतो रक्ष्यते पन्था वानरैः पर्वत उपमैः

na api sambhāṣitum śakyāḥ sampraśno atra na labhyate
sarvato rakṣyate panthā vānaraiḥ parvata upamaiḥ

प्रविष्ट मात्रे ज्ञातो अहम् बले तस्मिन्न् अचारिते
बलाद् गृहीतो बहुभिर् बहुधा अस्मि विदारितः

praviṣṭa mātre jñāto aham bale tasminn acārite
balād gṛhīto bahubhir bahudhā asmi vidāritaḥ

जानुभिर् मुष्टिभिर् दन्तैस् तलैः च अभिहतो भृशम्
परिणीतो अस्मि हरिभिर् बलवद्भिर् अमर्षणैः

jānubhir muṣṭibhir dantais talaiḥ ca abhihato bhṛśam
pariṇīto asmi haribhir balavadbhir amarṣaṇaiḥ

परिणीय च सर्वत्र नीतो अहम् राम संसदम्
रुधिर आदिग्ध सर्व अन्गो विह्वलः चलित इन्द्रियः

pariṇīya ca sarvatra nīto aham rāma saṃsadam
rudhira ādigdha sarva ango vihvalaḥ calita indriyaḥ

हरिभिर् वध्यमानः च याचमानः कृत अन्जलिः
राघवेण परित्रातो जीवामि ह यदृच्चया

haribhir vadhyamānaḥ ca yācamānaḥ kṛta anjaliḥ
rāghaveṇa paritrāto jīvāmi ha yadṛccayā

एष शैलैः शिलाभिः च पूरयित्वा महाअर्णवम्
द्वारम् आश्रित्य लंकाया रामस् तिष्ठति सायुधः

eṣa śailaiḥ śilābhiḥ ca pūrayitvā mahāarṇavam
dvāram āśritya laṃkāyā rāmas tiṣṭhati sāyudhaḥ

गरुड व्यूहम् आस्थाय सर्वतो हरिभिर् वृतः
माम् विसृज्य महातेजा लंकाम् एव अभिवर्तते

garuḍa vyūham āsthāya sarvato haribhir vṛtaḥ
mām visṛjya mahātejā laṃkām eva abhivartate

पुरा प्राकारम् आयाति क्षिप्रम् एकतरम् कुरु
सीताम् च अस्मै प्रयच्च आशु सुयुद्धम् वा प्रदीयताम्

purā prākāram āyāti kṣipram ekataram kuru
sītām ca asmai prayacca āśu suyuddham vā pradīyatām

मनसा सम्तताप अथ तत् श्रुत्वा राक्षस अधिपः
शार्दूलस्य महद् वाक्यम् अथ उवाच स रावणः

manasā samtatāpa atha tat śrutvā rākṣasa adhipaḥ
śārdūlasya mahad vākyam atha uvāca sa rāvaṇaḥ

यदि माम् प्रतियुध्येरन् देव गन्धर्व दानवाः
न एव सीताम् प्रदास्यामि सर्व लोक भयाद् अपि

yadi mām pratiyudhyeran deva gandharva dānavāḥ
na eva sītām pradāsyāmi sarva loka bhayād api

एवम् उक्त्वा महातेजा रावणः पुनर् अब्रवीत्
चारिता भवता सेना के अत्र शूराः प्लवम् गमाः

evam uktvā mahātejā rāvaṇaḥ punar abravīt
cāritā bhavatā senā ke atra śūrāḥ plavam gamāḥ

कीदृशाः किम् प्रभावाः च वानरा ये दुरासदाः
कस्य पुत्राः च पौत्राः च तत्त्वम् आख्याहि राक्षस

kīdṛśāḥ kim prabhāvāḥ ca vānarā ye durāsadāḥ
kasya putrāḥ ca pautrāḥ ca tattvam ākhyāhi rākṣasa

तथात्र प्रतिपत्स्यामि ज्ञात्वा तेषाम् बल अबलम्
अवश्यम् बल सम्ख्यानम् कर्तव्यम् युद्धम् इच्चता

tathātra pratipatsyāmi jñātvā teṣām bala abalam
avaśyam bala samkhyānam kartavyam yuddham iccatā

अथ एवम् उक्तः शार्दूलो रावणेन उत्तमः चरः
इदम् वचनम् आरेभे वक्तुम् रावण सम्निधौ

atha evam uktaḥ śārdūlo rāvaṇena uttamaḥ caraḥ
idam vacanam ārebhe vaktum rāvaṇa samnidhau

अथ ऋक्ष रजसः पुत्रो युधि राजन् सुदुर्जयः
गद्गदस्य अथ पुत्रो अत्र जाम्बवान् इति विश्रुतः

atha ṛkṣa rajasaḥ putro yudhi rājan sudurjayaḥ
gadgadasya atha putro atra jāmbavān iti viśrutaḥ

गद्गदस्य एव पुत्रो अन्यो गुरु पुत्रः शत क्रतोः
कदनम् यस्य पुत्रेण कृतम् एकेन रक्षसाम्

gadgadasya eva putro anyo guru putraḥ śata kratoḥ
kadanam yasya putreṇa kṛtam ekena rakṣasām

सुषेणः च अपि धर्म आत्मा पुत्रो धर्मस्य वीर्यवान्
सौम्यः सोम आत्मजः च अत्र राजन् दधि मुखः कपिः

suṣeṇaḥ ca api dharma ātmā putro dharmasya vīryavān
saumyaḥ soma ātmajaḥ ca atra rājan dadhi mukhaḥ kapiḥ

सुमुखो दुर्मुखः च अत्र वेग दर्शी च वानरः
मृत्युर् वानर रूपेण नूनम् सृष्टः स्वयम्भुवा

sumukho durmukhaḥ ca atra vega darśī ca vānaraḥ
mṛtyur vānara rūpeṇa nūnam sṛṣṭaḥ svayambhuvā

पुत्रो हुत वहस्य अथ नीलः सेना पतिः स्वयम्
अनिलस्य च पुत्रो अत्र हनूमान् इति विश्रुतः

putro huta vahasya atha nīlaḥ senā patiḥ svayam
anilasya ca putro atra hanūmān iti viśrutaḥ

नप्ता शक्रस्य दुर्धर्षो बलवान् अन्गदो युवा
मैन्दः च द्विविदः च उभौ बलिनाव् अश्वि सम्भवौ

naptā śakrasya durdharṣo balavān angado yuvā
maindaḥ ca dvividaḥ ca ubhau balināv aśvi sambhavau

पुत्रो दशरथस्येष सिम्हसम्हननो युवा
दूषणो निहतो येन खरश्च त्रिशिरास्तथा

putro daśarathasyeṣa simhasamhanano yuvā
dūṣaṇo nihato yena kharaśca triśirāstathā

नास्ति रामस्य सदृशो विक्रमे भुवि कश्चन
विराधो निहतो येन कबन्धश्चान्तकोपमः

nāsti rāmasya sadṛśo vikrame bhuvi kaścana
virādho nihato yena kabandhaścāntakopamaḥ

वक्तुम् न शक्तो रामस्य गुणान् कश्चिन्नरः क्षितौ
जनस्थानगता येन तावन्तो राक्षसा हताः

vaktum na śakto rāmasya guṇān kaścinnaraḥ kṣitau
janasthānagatā yena tāvanto rākṣasā hatāḥ

लक्ष्मणश्चात्र धर्मात्मा मातङ्गवामिवर्षभः
यस्य बाणपथम् प्राप्य व जीवेदपि वासवः

lakṣmaṇaścātra dharmātmā mātaṅgavāmivarṣabhaḥ
yasya bāṇapatham prāpya va jīvedapi vāsavaḥ

श्वेतो ज्योतिर् मुखः च अत्र भास्करस्य आत्म सम्भवौ
वरुणस्य च पुत्रो अथ हेम कूटः प्लवम् गमः

śveto jyotir mukhaḥ ca atra bhāskarasya ātma sambhavau
varuṇasya ca putro atha hema kūṭaḥ plavam gamaḥ

राक्षसानाम् वरिष्ठः च तव भ्राता विभीषणः
परिगृह्य पुरीम् लंकाम् राघवस्य हिते रतः

rākṣasānām variṣṭhaḥ ca tava bhrātā vibhīṣaṇaḥ
parigṛhya purīm laṃkām rāghavasya hite rataḥ

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे त्रिंशः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye yuddhakāṇḍe triṃśaḥ sargaḥ