तमुवाच महाप्रज्ञमभिगम्य प्लवङ्गमः
रामं वचनमर्थज्ञो वरं सर्वधनुष्मताम्

tamuvāca mahāprajñamabhigamya plavaṅgamaḥ
rāmaṃ vacanamarthajño varaṃ sarvadhanuṣmatām

यन्निमित्तो।अयमारम्भः कर्मणां च फलोदयः
तां देवीं शोकसन्तप्तां मैथिलीं द्रष्टुमर्हसि

yannimitto|ayamārambhaḥ karmaṇāṃ ca phalodayaḥ
tāṃ devīṃ śokasantaptāṃ maithilīṃ draṣṭumarhasi

सा हि शोकसमाविष्टा बाष्पपर्याकुलेक्षणा
मैथिली विजयं श्रुत्वा तव हर्षमुपागमत्

sā hi śokasamāviṣṭā bāṣpaparyākulekṣaṇā
maithilī vijayaṃ śrutvā tava harṣamupāgamat

पूर्वकात्प्रत्ययाच्चाहमुक्तो विश्वस्तया तया
भर्तारं द्रष्टुमिच्छामि कृतार्थं सहलक्ष्मणम्

pūrvakātpratyayāccāhamukto viśvastayā tayā
bhartāraṃ draṣṭumicchāmi kṛtārthaṃ sahalakṣmaṇam

एवमुक्तो हनुमता रामो धर्मभृतां वरः
अगच्छत्सहसा ध्यानमासीद्बाष्पपरिप्लुतः

evamukto hanumatā rāmo dharmabhṛtāṃ varaḥ
agacchatsahasā dhyānamāsīdbāṣpapariplutaḥ

दीर्घमुष्णं च निश्वस्य मेदिनीम् अवलोकयन्
उवाच मेघसङ्काशं विभीषणमुपस्थितम्

dīrghamuṣṇaṃ ca niśvasya medinīm avalokayan
uvāca meghasaṅkāśaṃ vibhīṣaṇamupasthitam

दिव्याङ्गरागां वैदेहीं दिव्याभरणभूषिताम्
इह सीतां शिरःस्नातामुपस्थापय माचिरम्

divyāṅgarāgāṃ vaidehīṃ divyābharaṇabhūṣitām
iha sītāṃ śiraḥsnātāmupasthāpaya māciram

एवमुक्तस्तु रामेण त्वरमाणो विभीषणः
प्रविश्यान्तःपुरं सीतां स्त्रीभिः स्वाभिरचोदयत्

evamuktastu rāmeṇa tvaramāṇo vibhīṣaṇaḥ
praviśyāntaḥpuraṃ sītāṃ strībhiḥ svābhiracodayat

ततः सीतां महाभागां दृष्ट्वोवाच विभीषणः
मूर्ध्नि बद्धाञ्जलिः श्रीमान्विनीतो राक्षसेश्वरः

tataḥ sītāṃ mahābhāgāṃ dṛṣṭvovāca vibhīṣaṇaḥ
mūrdhni baddhāñjaliḥ śrīmānvinīto rākṣaseśvaraḥ

दिव्याङ्गरागा वैदेही दिव्याभरणभूषिता
यानमारोह भद्रं ते भर्ता त्वां द्रष्टुमिच्छति

divyāṅgarāgā vaidehī divyābharaṇabhūṣitā
yānamāroha bhadraṃ te bhartā tvāṃ draṣṭumicchati

एवमुक्ता तु वैदेही प्रत्युवाच विभीषणम्
अस्नाता द्रष्टुमिच्छामि भर्तारं राक्षसाधिप

evamuktā tu vaidehī pratyuvāca vibhīṣaṇam
asnātā draṣṭumicchāmi bhartāraṃ rākṣasādhipa

तस्यास्तद्वचनं श्रुत्वा प्रत्युवाच विभीषणः
यथाहं रामो भर्ता ते तत्तथा कर्तुमर्हसि

tasyāstadvacanaṃ śrutvā pratyuvāca vibhīṣaṇaḥ
yathāhaṃ rāmo bhartā te tattathā kartumarhasi

तस्य तद्वचनं श्रुत्वा मैथिली भ्रातृदेवता
भर्तृभक्तिव्रता साध्वी तथेति प्रत्यभाषत

tasya tadvacanaṃ śrutvā maithilī bhrātṛdevatā
bhartṛbhaktivratā sādhvī tatheti pratyabhāṣata

ततः सीतां शिरःस्नातां युवतीभिरलङ्कृताम्
महार्हाभरणोपेतां महार्हाम्बरधारिणीम्

tataḥ sītāṃ śiraḥsnātāṃ yuvatībhiralaṅkṛtām
mahārhābharaṇopetāṃ mahārhāmbaradhāriṇīm

सो।अभिगम्य महात्मानं ज्ञात्वाभिध्यानमास्थितम्
प्रणतश्च प्रहृष्टश्च प्राप्तां सीतां न्यवेदयत्

so|abhigamya mahātmānaṃ jñātvābhidhyānamāsthitam
praṇataśca prahṛṣṭaśca prāptāṃ sītāṃ nyavedayat

तामागतामुपश्रुत्य रक्षोगृहचिरोषिताम्
हर्षो दैन्यं च रोषश्च त्रयं राघवमाविशत्

tāmāgatāmupaśrutya rakṣogṛhaciroṣitām
harṣo dainyaṃ ca roṣaśca trayaṃ rāghavamāviśat

ततः पार्श्वगतं दृष्ट्वा सविमर्शं विचारयन्
विभीषणमिदं वाक्यमहृष्टो राघवो।अब्रवीत्

tataḥ pārśvagataṃ dṛṣṭvā savimarśaṃ vicārayan
vibhīṣaṇamidaṃ vākyamahṛṣṭo rāghavo|abravīt

राक्षसाधिपते सौम्य नित्यं मद्विजये रत
वैदेही संनिकर्षं मे शीघ्रं समुपगच्छतु

rākṣasādhipate saumya nityaṃ madvijaye rata
vaidehī saṃnikarṣaṃ me śīghraṃ samupagacchatu

स तद्वचनमाज्ञाय राघवस्य विभीषणः
तूर्णमुत्सारणे यत्नं कारयामास सर्वतः

sa tadvacanamājñāya rāghavasya vibhīṣaṇaḥ
tūrṇamutsāraṇe yatnaṃ kārayāmāsa sarvataḥ

कञ्चुकोष्णीषिणस्तत्र वेत्रझर्झरपाणयः
उत्सारयन्तः पुरुषाः समन्तात्परिचक्रमुः

kañcukoṣṇīṣiṇastatra vetrajharjharapāṇayaḥ
utsārayantaḥ puruṣāḥ samantātparicakramuḥ

ऋक्षाणां वानराणां च राक्षसानां च सर्वतः
वृन्दान्युत्सार्यमाणानि दूरमुत्ससृजुस्ततः

ṛkṣāṇāṃ vānarāṇāṃ ca rākṣasānāṃ ca sarvataḥ
vṛndānyutsāryamāṇāni dūramutsasṛjustataḥ

तेषामुत्सार्यमाणानां सर्वेषां ध्वनिरुत्थितः
वायुनोद्वर्तमानस्य सागरस्येव निस्वनः

teṣāmutsāryamāṇānāṃ sarveṣāṃ dhvanirutthitaḥ
vāyunodvartamānasya sāgarasyeva nisvanaḥ

उत्सार्यमाणांस्तान्दृष्ट्वा समन्ताज्जातसम्भ्रमान्
दाक्षिण्यात्तदमर्षाच्च वारयामास राघवः

utsāryamāṇāṃstāndṛṣṭvā samantājjātasambhramān
dākṣiṇyāttadamarṣācca vārayāmāsa rāghavaḥ

संरब्धश्चाब्रवीद्रामश्चक्षुषा प्रदहन्निव
विभीषणं महाप्राज्ञं सोपालम्भमिदं वचः

saṃrabdhaścābravīdrāmaścakṣuṣā pradahanniva
vibhīṣaṇaṃ mahāprājñaṃ sopālambhamidaṃ vacaḥ

किमर्थं मामनादृत्य कृश्यते।अयं त्वया जनः
निवर्तयैनमुद्योगं जनो।अयं स्वजनो मम

kimarthaṃ māmanādṛtya kṛśyate|ayaṃ tvayā janaḥ
nivartayainamudyogaṃ jano|ayaṃ svajano mama

न गृहाणि न वस्त्राणि न प्राकारास्तिरस्क्रियाः
नेदृशा राजसत्कारा वृत्तमावरणं स्त्रियः

na gṛhāṇi na vastrāṇi na prākārāstiraskriyāḥ
nedṛśā rājasatkārā vṛttamāvaraṇaṃ striyaḥ

व्यसनेषु न कृच्छ्रेषु न युद्धे न स्वयं वरे
न क्रतौ नो विवाहे च दर्शनं दुष्यते स्त्रियः

vyasaneṣu na kṛcchreṣu na yuddhe na svayaṃ vare
na kratau no vivāhe ca darśanaṃ duṣyate striyaḥ

सैषा युद्धगता चैव कृच्छ्रे महति च स्थिता
दर्शने।अस्या न दोषः स्यान्मत्समीपे विशेषतः

saiṣā yuddhagatā caiva kṛcchre mahati ca sthitā
darśane|asyā na doṣaḥ syānmatsamīpe viśeṣataḥ

विसृज्य शिबिकां तस्मात्पद्भ्यामेवोपसर्पतु
समीपे मम वैदेहीं पश्यन्त्वेते वनौकसः

visṛjya śibikāṃ tasmātpadbhyāmevopasarpatu
samīpe mama vaidehīṃ paśyantvete vanaukasaḥ

एवमुक्तस्तु रामेण सविमर्शो विभीषणः
रामस्योपानयत्सीतां संनिकर्षं विनीतवत्

evamuktastu rāmeṇa savimarśo vibhīṣaṇaḥ
rāmasyopānayatsītāṃ saṃnikarṣaṃ vinītavat

ततो लक्ष्मणसुग्रीवौ हनूमांश्च प्लवङ्गमः
निशम्य वाक्यं रामस्य बभूवुर्व्यथिता भृशम्

tato lakṣmaṇasugrīvau hanūmāṃśca plavaṅgamaḥ
niśamya vākyaṃ rāmasya babhūvurvyathitā bhṛśam

कलत्रनिरपेक्षैश्च इङ्गितैरस्य दारुणैः
अप्रीतमिव सीतायां तर्कयन्ति स्म राघवम्

kalatranirapekṣaiśca iṅgitairasya dāruṇaiḥ
aprītamiva sītāyāṃ tarkayanti sma rāghavam

लज्जया त्ववलीयन्ती स्वेषु गात्रेषु मैथिली
विभीषणेनानुगता भर्तारं साभ्यवर्तत

lajjayā tvavalīyantī sveṣu gātreṣu maithilī
vibhīṣaṇenānugatā bhartāraṃ sābhyavartata

विस्मयाच्च प्रहर्षाच्च स्नेहाच्च परिदेवता
उदैक्षत मुखं भर्तुः सौम्यं सौम्यतरानना

vismayācca praharṣācca snehācca paridevatā
udaikṣata mukhaṃ bhartuḥ saumyaṃ saumyatarānanā

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे चतुर्दशाधिकशततमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye yuddhakāṇḍe caturdaśādhikaśatatamaḥ sargaḥ