ततो मूर्ध्ना निपतितम् वानरम् वानर ऋषभः
दृष्ट्वा एव उद्विग्न हृदयो वाक्यम् एतत् उवाच ह

tato mūrdhnā nipatitam vānaram vānara ṛṣabhaḥ
dṛṣṭvā eva udvigna hṛdayo vākyam etat uvāca ha

उत्तिष्ठ उत्तिष्ठ कस्मात् त्वम् पादयोः पतितो मम
अभयम् ते भवेत् वीर सत्यम् एव अभिधीयताम्

uttiṣṭha uttiṣṭha kasmāt tvam pādayoḥ patito mama
abhayam te bhavet vīra satyam eva abhidhīyatām

स तु विश्वासितः तेन सुग्रीवेण महात्मना
उत्थाय च महाप्राज्ञो वाक्यम् दधि मुखो अब्रवीत्

sa tu viśvāsitaḥ tena sugrīveṇa mahātmanā
utthāya ca mahāprājño vākyam dadhi mukho abravīt

न एव ऋक्ष रजसा राजन् न त्वया न अपि वालिना
वनम् निसृष्ट पूर्वम् हि भक्षितम् तत् तु वानरैः

na eva ṛkṣa rajasā rājan na tvayā na api vālinā
vanam nisṛṣṭa pūrvam hi bhakṣitam tat tu vānaraiḥ

एभिः प्रधर्षिताः च एव वारिता वन रक्षिभिः
मधूनि अचिन्तयित्वा इमान् भक्षयन्ति पिबन्ति च

ebhiḥ pradharṣitāḥ ca eva vāritā vana rakṣibhiḥ
madhūni acintayitvā imān bhakṣayanti pibanti ca

शिष्टम् अत्र अपविध्यन्ति भक्षयन्ति तथा अपरे
निवार्यमाणाः ते सर्वे भ्रुवौ वै दर्शयन्ति हि

śiṣṭam atra apavidhyanti bhakṣayanti tathā apare
nivāryamāṇāḥ te sarve bhruvau vai darśayanti hi

इमे हि सम्रब्धतराः तथा तैः सम्प्रधर्षिताः
वारयन्तो वनात् तस्मात् क्रुद्धैः वानर पुम्गवैः

ime hi samrabdhatarāḥ tathā taiḥ sampradharṣitāḥ
vārayanto vanāt tasmāt kruddhaiḥ vānara pumgavaiḥ

ततः तैः बहुभिः वीरैः वानरैः वानर ऋषभाः
सम्रक्त नयनैः क्रोधाद्त् हरयः सम्प्रचालिताः

tataḥ taiḥ bahubhiḥ vīraiḥ vānaraiḥ vānara ṛṣabhāḥ
samrakta nayanaiḥ krodhādt harayaḥ sampracālitāḥ

पाणिभिः निहताः केचित् केचिज् जानुभिः आहताः
प्रकृष्टाः च यथा कामम् देव मार्गम् च दर्शिताः

pāṇibhiḥ nihatāḥ kecit kecij jānubhiḥ āhatāḥ
prakṛṣṭāḥ ca yathā kāmam deva mārgam ca darśitāḥ

एवम् एते हताः शूराः त्वयि तिष्ठति भर्तरि
कृत्स्नम् मधु वनम् चैव प्रकामम् तैः प्रभक्ष्यते

evam ete hatāḥ śūrāḥ tvayi tiṣṭhati bhartari
kṛtsnam madhu vanam caiva prakāmam taiḥ prabhakṣyate

एवम् विज्ञाप्यमानम् तु सुग्रीवम् वानर ऋषभम्
अपृच्छत् तम् महाप्राज्ञो लक्ष्मणः पर वीरहा

evam vijñāpyamānam tu sugrīvam vānara ṛṣabham
apṛcchat tam mahāprājño lakṣmaṇaḥ para vīrahā

किम् अयम् वानरो राजन् वनपः प्रत्युपस्थितः
कम् च अर्थम् अभिनिर्दिश्य दुह्खितो वाक्यम् अब्रवीत्

kim ayam vānaro rājan vanapaḥ pratyupasthitaḥ
kam ca artham abhinirdiśya duhkhito vākyam abravīt

एवम् उक्तः तु सुग्रीवो लक्ष्मणेन महात्मना
लक्ष्मणम् प्रत्युवाच इदम् वाक्यम् वाक्य विशारदः

evam uktaḥ tu sugrīvo lakṣmaṇena mahātmanā
lakṣmaṇam pratyuvāca idam vākyam vākya viśāradaḥ

आर्य लक्ष्मण सम्प्राह वीरो दधि मुखः कपिः
अन्गद प्रमुखैः वीरैः भक्षितम् मधु वानरैः

ārya lakṣmaṇa samprāha vīro dadhi mukhaḥ kapiḥ
angada pramukhaiḥ vīraiḥ bhakṣitam madhu vānaraiḥ

न एषाम् अकृत कृत्यानाम् ईदृशः स्यात् उपक्रमः

na eṣām akṛta kṛtyānām īdṛśaḥ syāt upakramaḥ

वनम् यथा अभिपन्नम् तैः साधितम् कर्म वानरैः
दृष्टा देवी न संदेहो न च अन्येन हनूमता

vanam yathā abhipannam taiḥ sādhitam karma vānaraiḥ
dṛṣṭā devī na saṃdeho na ca anyena hanūmatā

न हि अन्यः साधने हेतुः कर्मणो अस्य हनूमतः
कार्य सिद्धिः हनुमति मतिः च हरि पुम्गव

na hi anyaḥ sādhane hetuḥ karmaṇo asya hanūmataḥ
kārya siddhiḥ hanumati matiḥ ca hari pumgava

जाम्बवान् यत्र नेता स्यात् अन्गदस्य बल ईश्वरः
हनूमान् च अपि अधिष्ठाता न तस्य गतिः अन्यथा

jāmbavān yatra netā syāt angadasya bala īśvaraḥ
hanūmān ca api adhiṣṭhātā na tasya gatiḥ anyathā

अन्गद प्रमुखैः वीरैः हतम् मधु वनम् किल

angada pramukhaiḥ vīraiḥ hatam madhu vanam kila

एतत् अर्थम् अयम् प्राप्तो वक्तुम् मधुर वाग् इह

etat artham ayam prāpto vaktum madhura vāg iha

दृष्टा सीता महाबाहो सौमित्रे पश्य तत्त्वतः

dṛṣṭā sītā mahābāho saumitre paśya tattvataḥ

न च अपि अदृष्ट्वा वैदेहीम् विश्रुताः पुरुष ऋषभ

na ca api adṛṣṭvā vaidehīm viśrutāḥ puruṣa ṛṣabha

ततः प्रहृष्टो धर्म आत्मा लक्ष्मणः सह राघवः

tataḥ prahṛṣṭo dharma ātmā lakṣmaṇaḥ saha rāghavaḥ

श्रुत्वा दधि मुखस्य इदम् सुग्रीवः तु प्रहृष्य च
वन पालम् पुनः वाक्यम् सुग्रीवः प्रत्यभाषत

śrutvā dadhi mukhasya idam sugrīvaḥ tu prahṛṣya ca
vana pālam punaḥ vākyam sugrīvaḥ pratyabhāṣata

प्रीतो अस्मि सौम्य यत् भुक्तम् वनम् तैः कृत कर्मभिः
मर्षितम् मर्षणीयम् च चेष्टितम् कृत कर्मणाम्

prīto asmi saumya yat bhuktam vanam taiḥ kṛta karmabhiḥ
marṣitam marṣaṇīyam ca ceṣṭitam kṛta karmaṇām

इच्छामि शीघ्रम् हनुमत् प्रधानान्
शाखा मृगान् तान् मृग राज दर्पान्
द्रष्टुम् कृत अर्थान् सह राघवाभ्याम्
श्रोतुम् च सीता अधिगमे प्रयत्नम्

icchāmi śīghram hanumat pradhānān
śākhā mṛgān tān mṛga rāja darpān
draṣṭum kṛta arthān saha rāghavābhyām
śrotum ca sītā adhigame prayatnam

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे त्रिषष्टितमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye sundarakāṇḍe triṣaṣṭitamaḥ sargaḥ