तान् उवाच हरि श्रेष्ठो हनूमान् वानर ऋषभः
अव्यग्र मनसो यूयम् मधु सेवत वानराः

tān uvāca hari śreṣṭho hanūmān vānara ṛṣabhaḥ
avyagra manaso yūyam madhu sevata vānarāḥ

श्रुत्वा हनुमतो वाक्यम् हरीणाम् प्रवरो अन्गदः

śrutvā hanumato vākyam harīṇām pravaro angadaḥ

अवश्यम् कृत कार्यस्य वाक्यम् हनुमतो मया

avaśyam kṛta kāryasya vākyam hanumato mayā

अन्दगस्य मुखात् श्रुत्वा वचनम् वानर ऋषभाः

andagasya mukhāt śrutvā vacanam vānara ṛṣabhāḥ

पूजयित्वा अन्गदम् सर्वे वानरा वानर ऋषभम्

pūjayitvā angadam sarve vānarā vānara ṛṣabham

ते प्रहृष्टा मधु वनम् पालान् आक्रम्य वीर्यतः

te prahṛṣṭā madhu vanam pālān ākramya vīryataḥ

उत्पत्य च ततः सर्वे वन पालान् समागताः
ताडयन्ति स्म शतशः सक्तान् मधु वने तदा

utpatya ca tataḥ sarve vana pālān samāgatāḥ
tāḍayanti sma śataśaḥ saktān madhu vane tadā

मधूनि द्रोण मात्राणि बहुभिः परिगृह्य ते
पिबन्ति सहिताः सर्वे भक्षयन्ति तथा अपरे

madhūni droṇa mātrāṇi bahubhiḥ parigṛhya te
pibanti sahitāḥ sarve bhakṣayanti tathā apare

केचित् पीत्वा अपविध्यन्ति मधूनि मधु पिन्गलाः
मधु उच्चिष्टेन केचिच् च जघ्नुः अन्योन्यम् उत्कटाः

kecit pītvā apavidhyanti madhūni madhu pingalāḥ
madhu ucciṣṭena kecic ca jaghnuḥ anyonyam utkaṭāḥ

अपरे वृक्ष मूलेषु शाखाम् गृह्य व्यवस्थितः
अत्यर्थम् च मद ग्लानाः पर्णानि आस्तीर्य शेरते

apare vṛkṣa mūleṣu śākhām gṛhya vyavasthitaḥ
atyartham ca mada glānāḥ parṇāni āstīrya śerate

उन्मत्त भूताः प्लवगा मधु मत्ताः च हृष्टवत्
क्षिपन्ति अपि तथा अन्योन्यम् स्खलन्ति अपि तथा अपरे

unmatta bhūtāḥ plavagā madhu mattāḥ ca hṛṣṭavat
kṣipanti api tathā anyonyam skhalanti api tathā apare

केचित् क्ष्वेडान् प्रकुर्वन्ति केचित् कूजन्ति हृष्टवत्
हरयो मधुना मत्ताः केचित् सुप्ता मही तले

kecit kṣveḍān prakurvanti kecit kūjanti hṛṣṭavat
harayo madhunā mattāḥ kecit suptā mahī tale

कृत्वा केचिर्धसन्त्यन्ये केचित्कुर्वन्ति चेतरत्
कृत्वा केचिद्वदन्त्यन्ये केचिद्बुध्यन्ति चेतरत्

kṛtvā kecirdhasantyanye kecitkurvanti cetarat
kṛtvā kecidvadantyanye kecidbudhyanti cetarat

ये अपि अत्र मधु पालाः स्युः प्रेष्या दधि मुखस्य तु
ते अपि तैः वानरैः भीमैः प्रतिषिद्धा दिशो गताः

ye api atra madhu pālāḥ syuḥ preṣyā dadhi mukhasya tu
te api taiḥ vānaraiḥ bhīmaiḥ pratiṣiddhā diśo gatāḥ

जानुभिः च प्रकृष्टाः च देव मार्गम् च दर्शिताः
अब्रुवन् परम उद्विग्ना गत्वा दधि मुखम् वचः

jānubhiḥ ca prakṛṣṭāḥ ca deva mārgam ca darśitāḥ
abruvan parama udvignā gatvā dadhi mukham vacaḥ

हनूमता दत्त वरैः हतम् मधु वनम् बलात्
वयम् च जानुभिः कृष्टा देव मार्गम् च दर्शिताः

hanūmatā datta varaiḥ hatam madhu vanam balāt
vayam ca jānubhiḥ kṛṣṭā deva mārgam ca darśitāḥ

ततो दधि मुखः क्रुद्धो वनपः तत्र वानरः
हतम् मधु वनम् श्रुत्वा सान्त्वयामास तान् हरीन्

tato dadhi mukhaḥ kruddho vanapaḥ tatra vānaraḥ
hatam madhu vanam śrutvā sāntvayāmāsa tān harīn

इह आगच्छत गच्छामो वानरान् अतिदर्पितान्
बलेन आवारयिष्यामो मधु भक्षयतो वयम्

iha āgacchata gacchāmo vānarān atidarpitān
balena āvārayiṣyāmo madhu bhakṣayato vayam

श्रुत्वा दधि मुखस्य इदम् वचनम् वानर ऋषभाः
पुनः वीरा मधु वनम् तेन एव सहिता ययुः

śrutvā dadhi mukhasya idam vacanam vānara ṛṣabhāḥ
punaḥ vīrā madhu vanam tena eva sahitā yayuḥ

मध्ये च एषाम् दधि मुखः प्रगृह्य सुमहातरुम्
समभ्यधावत् वेगेना ते च सर्वे प्लवम्गमाः

madhye ca eṣām dadhi mukhaḥ pragṛhya sumahātarum
samabhyadhāvat vegenā te ca sarve plavamgamāḥ

ते शिलाः पादपान् च अपि पाषाणान् च अपि वानराः
गृहीत्वा अभ्यागमन् क्रुद्धा यत्र ते कपि कुन्जराः

te śilāḥ pādapān ca api pāṣāṇān ca api vānarāḥ
gṛhītvā abhyāgaman kruddhā yatra te kapi kunjarāḥ

ते स्वामि वचनम् वीरा हृदयेष्व् अवसज्य तत्
त्वरया हि अभ्यधावन्त साल ताल शिला आयुधाः

te svāmi vacanam vīrā hṛdayeṣv avasajya tat
tvarayā hi abhyadhāvanta sāla tāla śilā āyudhāḥ

वृक्षस्थान् च तलस्थान् च वानरान् बल दर्पितान्
अभ्यक्रामन्त ते वीराः पालाः तत्र सहस्रशः

vṛkṣasthān ca talasthān ca vānarān bala darpitān
abhyakrāmanta te vīrāḥ pālāḥ tatra sahasraśaḥ

अथ दृष्ट्वा दधि मुखम् क्रुद्धम् वानर पुम्गवाः
अभ्यधावन्त वेगेन हनूमत् प्रमुखाः तदा

atha dṛṣṭvā dadhi mukham kruddham vānara pumgavāḥ
abhyadhāvanta vegena hanūmat pramukhāḥ tadā

तम् सवृक्षम् महाबाहुम् आपतन्तम् महाबलम्
आर्यकम् प्राहरत् तत्र बाहुभ्याम् कुपितो अन्गदः

tam savṛkṣam mahābāhum āpatantam mahābalam
āryakam prāharat tatra bāhubhyām kupito angadaḥ

मद अन्धः अ न वेद एनम् आर्यको अयम् मम इति सः
अथ एनम् निष्पिपेष आशु वेगवत् वसुधा तले

mada andhaḥ a na veda enam āryako ayam mama iti saḥ
atha enam niṣpipeṣa āśu vegavat vasudhā tale

स भग्न बाहुः विमुखो विह्वलः शोणित उक्षितः
मुमोह सहसा वीरो मुहूर्तम् कपि कुन्जरः

sa bhagna bāhuḥ vimukho vihvalaḥ śoṇita ukṣitaḥ
mumoha sahasā vīro muhūrtam kapi kunjaraḥ

स समाश्वस्य सहसा सम्क्रुद्धो राजमातुलः
वानरान्वारयामास दण्डेन मधुमोहितान्

sa samāśvasya sahasā samkruddho rājamātulaḥ
vānarānvārayāmāsa daṇḍena madhumohitān

स कथंचित् विमुक्तः तैः वानरैः वानर ऋषभः
उवाच एक अन्तम् आगम्य भृत्यान् तान् समुपागतान्

sa kathaṃcit vimuktaḥ taiḥ vānaraiḥ vānara ṛṣabhaḥ
uvāca eka antam āgamya bhṛtyān tān samupāgatān

एते तिष्ठन्तु गच्छामो भर्ता नो यत्र वानरः
सुग्रीवो विपुल ग्रीवः सह रामेण तिष्ठति

ete tiṣṭhantu gacchāmo bhartā no yatra vānaraḥ
sugrīvo vipula grīvaḥ saha rāmeṇa tiṣṭhati

सर्वम् चैव अन्गदे दोषम् श्रावयिष्यामि पार्थिव
अमर्षी वचनम् श्रुत्वा घातयिष्यति वानरान्

sarvam caiva angade doṣam śrāvayiṣyāmi pārthiva
amarṣī vacanam śrutvā ghātayiṣyati vānarān

इष्टम् मधु वनम् हि एतत् सुग्रीवस्य महात्मनः
पितृ पैतामहम् दिव्यम् देवैः अपि दुरासदम्

iṣṭam madhu vanam hi etat sugrīvasya mahātmanaḥ
pitṛ paitāmaham divyam devaiḥ api durāsadam

स वानरान् इमान् सर्वान् मधु लुब्धान् गत आयुषः
घातयिष्यति दण्डेन सुग्रीवः ससुहृज् जनान्

sa vānarān imān sarvān madhu lubdhān gata āyuṣaḥ
ghātayiṣyati daṇḍena sugrīvaḥ sasuhṛj janān

वध्या हि एते दुरात्मानो नृप आज्ञा परिभाविनः
अमर्ष प्रभवो रोषः सफलो नो भविष्यति
५६२३५

vadhyā hi ete durātmāno nṛpa ājñā paribhāvinaḥ
amarṣa prabhavo roṣaḥ saphalo no bhaviṣyati
5-62-35

एवम् उक्त्वा दधि मुखो वन पालान् महाबलः
जगाम सहसा उत्पत्य वन पालैः समन्वितः

evam uktvā dadhi mukho vana pālān mahābalaḥ
jagāma sahasā utpatya vana pālaiḥ samanvitaḥ

निमेष अन्तर मात्रेण स हि प्राप्तो वन आलयः
सहस्र अंशु सुतो धीमान् सुग्रीवो यत्र वानरः

nimeṣa antara mātreṇa sa hi prāpto vana ālayaḥ
sahasra aṃśu suto dhīmān sugrīvo yatra vānaraḥ

रामम् च लक्ष्मणम् चैव दृष्ट्वा सुग्रीवम् एव च
सम प्रतिष्ठाम् जगतीम् आकाशान् निपपात ह

rāmam ca lakṣmaṇam caiva dṛṣṭvā sugrīvam eva ca
sama pratiṣṭhām jagatīm ākāśān nipapāta ha

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे द्विषष्टितमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye sundarakāṇḍe dviṣaṣṭitamaḥ sargaḥ