तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा वानरस्य महात्मनः
आज्ञापयत् वधम् तस्य रावणः क्रोध मूर्चितः

tasya tat vacanam śrutvā vānarasya mahātmanaḥ
ājñāpayat vadham tasya rāvaṇaḥ krodha mūrcitaḥ

वधे तस्य समाज्ञप्ते रावणेन दुरात्मना
निवेदितवतो दौत्यम् न अनुमेने विभीषणः

vadhe tasya samājñapte rāvaṇena durātmanā
niveditavato dautyam na anumene vibhīṣaṇaḥ

तम् रक्षो अधिपतिम् क्रुद्धम् तच् च कार्यम् उपस्थितम्
विदित्वा चिन्तयामास कार्यम् कार्य विधौ स्थितः

tam rakṣo adhipatim kruddham tac ca kāryam upasthitam
viditvā cintayāmāsa kāryam kārya vidhau sthitaḥ

निश्चित अर्थः ततः साम्ना आपूज्य शत्रुजित् अग्रजम्
उवाच हितम् अत्यर्थम् वाक्यम् वाक्य विशारदः

niścita arthaḥ tataḥ sāmnā āpūjya śatrujit agrajam
uvāca hitam atyartham vākyam vākya viśāradaḥ

क्षमस्व रोषम् त्यज राक्षसेन्द्र
प्रसीद मद्वाक्यमिदम् शृणुष्व
वधम् न कुर्वन्ति परावरज्ञा
दूतस्य सन्तो वसुधाधिपेन्द्राः

kṣamasva roṣam tyaja rākṣasendra
prasīda madvākyamidam śṛṇuṣva
vadham na kurvanti parāvarajñā
dūtasya santo vasudhādhipendrāḥ

राजन् धर्म विरुद्धम् च लोक वृत्तेः च गर्हितम्
तव च असदृशम् वीर कपेः अस्य प्रमापणम्

rājan dharma viruddham ca loka vṛtteḥ ca garhitam
tava ca asadṛśam vīra kapeḥ asya pramāpaṇam

धर्मज्ञ्श्च कृतज्ञ्श्च राजधर्मविशारदः
परावरज्ञो भूतानाम् त्वमेव परमार्थवित्

dharmajñśca kṛtajñśca rājadharmaviśāradaḥ
parāvarajño bhūtānām tvameva paramārthavit

गृह्यन्ते यदि रोषेण त्वादृशो।अपि विपश्चितः
ततः शास्त्रविपश्चित्त्वम् श्रम एव हि केवलम्

gṛhyante yadi roṣeṇa tvādṛśo|api vipaścitaḥ
tataḥ śāstravipaścittvam śrama eva hi kevalam

तस्मात्प्रसीद शत्रुघ्न राक्षसेन्द्र दुरासद
ततः शास्त्रविपश्चित्त्वम् श्रम एव हि केवल्म्

tasmātprasīda śatrughna rākṣasendra durāsada
tataḥ śāstravipaścittvam śrama eva hi kevalm

विभीषणवचः श्रुत्वा रावणो राक्षसेश्वरः
रोषेण महताविष्टो वाक्यमुत्तरमब्रवीत्

vibhīṣaṇavacaḥ śrutvā rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ
roṣeṇa mahatāviṣṭo vākyamuttaramabravīt

न पापानाम् वधे पापम् विद्यते शत्रुसूदन
तस्मादेनम् वधिष्यामि वानरम् पापचारिणम्

na pāpānām vadhe pāpam vidyate śatrusūdana
tasmādenam vadhiṣyāmi vānaram pāpacāriṇam

अधर्ममूलम् बहुदोषयुक्त
मनार्यजुष्टम् वचनम् निशम्य
उवाच वाक्यम् परमार्थतत्त्वम्
विभीषणो बुद्धिमताम् वरिष्ठः

adharmamūlam bahudoṣayukta
manāryajuṣṭam vacanam niśamya
uvāca vākyam paramārthatattvam
vibhīṣaṇo buddhimatām variṣṭhaḥ

प्रसीद लङ्केश्वर राक्षसेन्द्र
धर्मार्थयुक्तम् वचनम् शृणुष्व
दूतानवध्यान् समयेषु राजन्
सर्वेषु सर्वत्र वदन्ति सन्तः

prasīda laṅkeśvara rākṣasendra
dharmārthayuktam vacanam śṛṇuṣva
dūtānavadhyān samayeṣu rājan
sarveṣu sarvatra vadanti santaḥ

असंशयम् शत्रुः अयम् प्रवृद्धः
कृतम् हि अनेन अप्रियम् अप्रमेयम्
न दूत वध्याम् प्रवदन्ति
सन्तो
दूतस्य दृष्टा बहवो हि दण्डाः

asaṃśayam śatruḥ ayam pravṛddhaḥ
kṛtam hi anena apriyam aprameyam
na dūta vadhyām pravadanti
santo
dūtasya dṛṣṭā bahavo hi daṇḍāḥ

वैरूप्याम् अन्गेषु कश अभिघातो
मौण्ड्यम् तथा लक्ष्मण सम्निपातः
एतान् हि दूते प्रवदन्ति
दण्डान्
वधः तु दूतस्य न नः श्रुतो अपि

vairūpyām angeṣu kaśa abhighāto
mauṇḍyam tathā lakṣmaṇa samnipātaḥ
etān hi dūte pravadanti
daṇḍān
vadhaḥ tu dūtasya na naḥ śruto api

कथम् च धर्म अर्थ विनीत बुद्धिः
पर अवर प्रत्यय निश्चित अर्थः
भवत् विधः कोप
वशे हि तिष्ठेत्
कोपम् नियच्छन्ति हि सत्त्ववन्तः

katham ca dharma artha vinīta buddhiḥ
para avara pratyaya niścita arthaḥ
bhavat vidhaḥ kopa
vaśe hi tiṣṭhet
kopam niyacchanti hi sattvavantaḥ

न धर्म वादे न च लोक वृत्ते
न शास्त्र बुद्धि ग्रहणेषु वा अपि
विद्येत कश्चित् तव वीर
तुल्यः
त्वम् हि उत्तमः सर्व सुर असुराणाम्

na dharma vāde na ca loka vṛtte
na śāstra buddhi grahaṇeṣu vā api
vidyeta kaścit tava vīra
tulyaḥ
tvam hi uttamaḥ sarva sura asurāṇām

शूरेण वीरेण निशाचरेन्द्र
सुरासुराणामपि दुर्जयेन
त्वया प्रगल्भाः सुरदैत्यसम्घा
जिताश्च युद्धेष्वसकृन्नरेन्द्राः

śūreṇa vīreṇa niśācarendra
surāsurāṇāmapi durjayena
tvayā pragalbhāḥ suradaityasamghā
jitāśca yuddheṣvasakṛnnarendrāḥ

न च अपि अस्य कपेः घाते कंचित् पश्यामि अहम् गुणम्
तेष्व् अयम् पात्यताम् दण्डो यैः अयम् प्रेषितः
कपिः

na ca api asya kapeḥ ghāte kaṃcit paśyāmi aham guṇam
teṣv ayam pātyatām daṇḍo yaiḥ ayam preṣitaḥ
kapiḥ

साधुः वा यदि वा असाधुः परैः एष समर्पितः
ब्रुवन् पर अर्थम् परवान् न दूतो वधम् अर्हति

sādhuḥ vā yadi vā asādhuḥ paraiḥ eṣa samarpitaḥ
bruvan para artham paravān na dūto vadham arhati

अपि च अस्मिन् हते राजन् न अन्यम् पश्यामि खे चरम्
इह यः पुनः आगच्छेत् परम् पारम् महाउदधिः

api ca asmin hate rājan na anyam paśyāmi khe caram
iha yaḥ punaḥ āgacchet param pāram mahāudadhiḥ

तस्मान् न अस्य वधे यत्नः कार्यः पर पुरम् जय
भवान् स इन्द्रेषु देवेषु यत्नम् आस्थातुम् अर्हति

tasmān na asya vadhe yatnaḥ kāryaḥ para puram jaya
bhavān sa indreṣu deveṣu yatnam āsthātum arhati

अस्मिन् विनष्टे न हि दूतम् अन्यम्
पश्यामि यः तौ नर राज पुत्रौ
युद्धाय युद्ध प्रिय दुर्विनीताव्
उद्योजयेत् दीर्घ पथ अवरुद्धौ

asmin vinaṣṭe na hi dūtam anyam
paśyāmi yaḥ tau nara rāja putrau
yuddhāya yuddha priya durvinītāv
udyojayet dīrgha patha avaruddhau

पराक्रम उत्साह मनस्विनाम् च
सुर असुराणाम् अपि दुर्जयेन
त्वया मनो नन्दन नैरृतानाम्
युद्ध आयतिः नाशयितुम् न युक्ता

parākrama utsāha manasvinām ca
sura asurāṇām api durjayena
tvayā mano nandana nairṛtānām
yuddha āyatiḥ nāśayitum na yuktā

हिताः च शूराः च समाहिताः च
कुलेषु जाताः च महागुणेषु
मनस्विनः शस्त्रभृताम् वरिष्ठाः
कोटि अग्र शस्ते सुभृताः च योधाः

hitāḥ ca śūrāḥ ca samāhitāḥ ca
kuleṣu jātāḥ ca mahāguṇeṣu
manasvinaḥ śastrabhṛtām variṣṭhāḥ
koṭi agra śaste subhṛtāḥ ca yodhāḥ

तत् एक देशेन बलस्य तावत्
केचित् तव आदेश कृतो अपयान्तु
तौ राज पुत्रौ विनिगृह्य मूढौ
परेषु ते भावयितुम् प्रभावम्

tat eka deśena balasya tāvat
kecit tava ādeśa kṛto apayāntu
tau rāja putrau vinigṛhya mūḍhau
pareṣu te bhāvayitum prabhāvam

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे द्विपञ्चाशः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye sundarakāṇḍe dvipañcāśaḥ sargaḥ