ततः स कपि शार्दूलः तेन वाक्येन हर्षितः
सीताम् उवाच तत् श्रुत्वा वाक्यम् वाक्य विशारदः

tataḥ sa kapi śārdūlaḥ tena vākyena harṣitaḥ
sītām uvāca tat śrutvā vākyam vākya viśāradaḥ

युक्त रूपम् त्वया देवि भाषितम् शुभ दर्शने
सदृशम् स्त्री स्वभावस्य साध्वीनाम् विनयस्य च

yukta rūpam tvayā devi bhāṣitam śubha darśane
sadṛśam strī svabhāvasya sādhvīnām vinayasya ca

स्त्रीत्वम् न तु समर्थम् हि सागरम् व्यतिवर्तितुम्
माम् अधिष्ठाय विस्तीर्णम् शत योजनम् आयतम्

strītvam na tu samartham hi sāgaram vyativartitum
mām adhiṣṭhāya vistīrṇam śata yojanam āyatam

द्वितीयम् कारणम् यच् च ब्रवीषि विनय अन्विते
रामात् अन्यस्य न अर्हामि संस्पर्शम् इति जानकि

dvitīyam kāraṇam yac ca bravīṣi vinaya anvite
rāmāt anyasya na arhāmi saṃsparśam iti jānaki

श्रोष्यते चैव काकुत्स्थः सर्वम् निरवशेषतः
चेष्टितम् यत् त्वया देवि भाषितम् मम च अग्रतः

śroṣyate caiva kākutsthaḥ sarvam niravaśeṣataḥ
ceṣṭitam yat tvayā devi bhāṣitam mama ca agrataḥ

कारणैः बहुभिः देवि राम प्रिय चिकीर्षया
स्नेह प्रस्कन्न मनसा मया एतत् समुदीरितम्

kāraṇaiḥ bahubhiḥ devi rāma priya cikīrṣayā
sneha praskanna manasā mayā etat samudīritam

लन्काया दुष्प्रवेशत्वात् दुस्तरत्वान् महाउदधेः
सामर्थ्यात् आत्मनः चैव मया एतत् समुदाहृतम्

lankāyā duṣpraveśatvāt dustaratvān mahāudadheḥ
sāmarthyāt ātmanaḥ caiva mayā etat samudāhṛtam

इच्छामि त्वाम् समानेतुम् अद्य एव रघु बन्धुना
गुरु स्नेहेन भक्त्या च न अन्यथा तत् उदाहृतम्

icchāmi tvām samānetum adya eva raghu bandhunā
guru snehena bhaktyā ca na anyathā tat udāhṛtam

यदि न उत्सहसे यातुम् मया सार्धम् अनिन्दिते
अभिज्ञानम् प्रयच्छ त्वम् जानीयात् राघवो हि यत्

yadi na utsahase yātum mayā sārdham anindite
abhijñānam prayaccha tvam jānīyāt rāghavo hi yat

एवम् उक्ता हनुमता सीता सुर सुत उपमा
उवाच वचनम् मन्दम् बाष्प प्रग्रथित अक्षरम्

evam uktā hanumatā sītā sura suta upamā
uvāca vacanam mandam bāṣpa pragrathita akṣaram

शैलस्य चित्र कूटस्य पादे पूर्व उत्तरे तदा

śailasya citra kūṭasya pāde pūrva uttare tadā

ततो मांस समायुक्तो वायसः पर्यतुण्डयत्
तम् अहम् लोष्टम् उद्यम्य वारयामि स्म वायसम्

tato māṃsa samāyukto vāyasaḥ paryatuṇḍayat
tam aham loṣṭam udyamya vārayāmi sma vāyasam

दारयन् स च माम् काकः तत्र एव परिलीयते
न च अपि उपरमन् मांसात् भक्ष अर्थी बलि भोजनः

dārayan sa ca mām kākaḥ tatra eva parilīyate
na ca api uparaman māṃsāt bhakṣa arthī bali bhojanaḥ

उत्कर्षन्त्याम् च रशनाम् क्रुद्धायाम् मयि पक्षिणे
स्रंसमाने च वसने ततो दृष्टा त्वया हि अहम्

utkarṣantyām ca raśanām kruddhāyām mayi pakṣiṇe
sraṃsamāne ca vasane tato dṛṣṭā tvayā hi aham

त्वया विहसिता च अहम् क्रुद्धा सम्लज्जिता तदा
भक्ष्य गृद्धेन कालेन दारिता त्वाम् उपागता

tvayā vihasitā ca aham kruddhā samlajjitā tadā
bhakṣya gṛddhena kālena dāritā tvām upāgatā

आसीनस्य च ते श्रान्ता पुनः उत्सन्गम् आविशम्
क्रुध्यन्ती च प्रहृष्टेन त्वया अहम् परिसान्त्विता

āsīnasya ca te śrāntā punaḥ utsangam āviśam
krudhyantī ca prahṛṣṭena tvayā aham parisāntvitā

बाष्प पूर्ण मुखी मन्दम् चक्षुषी परिमार्जती
लक्षिता अहम् त्वया नाथ वायसेन प्रकोपिता

bāṣpa pūrṇa mukhī mandam cakṣuṣī parimārjatī
lakṣitā aham tvayā nātha vāyasena prakopitā

परिश्रमात्प्रसुप्ता च राघवाङ्के ।अप्य्हम् चिरम्
पर्याण प्रसुप्तश्च ममाङ्के भरताग्रजः ५३८२१

pariśramātprasuptā ca rāghavāṅke |apyham ciram
paryāṇa prasuptaśca mamāṅke bharatāgrajaḥ 5-38-21

स तत्र पुनरे वाथ वायसः समुपागमत्
ततः सुप्तप्रबुद्धाम् माम् रामस्याङ्कात्समुत्थिताम्

sa tatra punare vātha vāyasaḥ samupāgamat
tataḥ suptaprabuddhām mām rāmasyāṅkātsamutthitām

ततः समुक्षितो रामो मुक्तैः शोणितबिन्दुभिः
वयसेन ततस्तेन बलवत्क्लिश्यमानया

tataḥ samukṣito rāmo muktaiḥ śoṇitabindubhiḥ
vayasena tatastena balavatkliśyamānayā

स माम् दृष्ट्वा महाबाहुर्वितुन्नाम् स्तनयोस्तदा

sa mām dṛṣṭvā mahābāhurvitunnām stanayostadā

केन ते नाग नास ऊरु विक्षतम् वै स्तन अन्तरम्

kena te nāga nāsa ūru vikṣatam vai stana antaram

वीक्षमाणः ततः तम् वै वायसम् समवैक्षथाः

vīkṣamāṇaḥ tataḥ tam vai vāyasam samavaikṣathāḥ

पुत्रः किल स शक्रस्य वायसः पतताम् वरः

putraḥ kila sa śakrasya vāyasaḥ patatām varaḥ

ततः तस्मिन् महाबाहुः कोप सम्वर्तित ईक्षणः

tataḥ tasmin mahābāhuḥ kopa samvartita īkṣaṇaḥ

स दर्भ संस्तरात् गृह्य ब्रह्मणो अस्त्रेण योजयः

sa darbha saṃstarāt gṛhya brahmaṇo astreṇa yojayaḥ

स तम् प्रदीप्तम् चिक्षेप दर्भम् तम् वायसम् प्रति

sa tam pradīptam cikṣepa darbham tam vāyasam prati

अनुसृष्टः तदा कालो जगाम विविधाम् गतिम्

anusṛṣṭaḥ tadā kālo jagāma vividhām gatim

स पित्रा च परित्यक्तः सुरैः सर्वैः महर्षिभिः

sa pitrā ca parityaktaḥ suraiḥ sarvaiḥ maharṣibhiḥ

स तम् निपतितम् भूमौ शरण्यः शरणा गतम्

sa tam nipatitam bhūmau śaraṇyaḥ śaraṇā gatam

परिद्यूनम् विषण्णम् च स त्वम् आयान्तम् उक्तवान्

paridyūnam viṣaṇṇam ca sa tvam āyāntam uktavān

हिनस्तु दक्षिणाक्षित्वच्छर इत्यथ सो।अब्रवीत्

hinastu dakṣiṇākṣitvacchara ityatha so|abravīt

स रामाय नमस्कृत्वा राज्ञे दशरथाय च
विसृष्टस्तेन वीरेण प्रतिपेदे स्वमालयम्

sa rāmāya namaskṛtvā rājñe daśarathāya ca
visṛṣṭastena vīreṇa pratipede svamālayam

मत् कृते काक मात्रे अपि ब्रह्म अस्त्रम् समुदीरितम्
कस्मात् यो माम् हरत् त्वत्तः क्षमसे तम् मही पते

mat kṛte kāka mātre api brahma astram samudīritam
kasmāt yo mām harat tvattaḥ kṣamase tam mahī pate

स कुरुष्व महाउत्साहम् कृपाम् मयि नर ऋषभ
त्वया नाथवती नाथ ह्यनाथा इव दृश्यते

sa kuruṣva mahāutsāham kṛpām mayi nara ṛṣabha
tvayā nāthavatī nātha hyanāthā iva dṛśyate

आनृशंस्यम् परो धर्मः त्वत्त एव मया श्रुतः
जानामि त्वाम् महावीर्यम् महाउत्साहम् महाबलम्

ānṛśaṃsyam paro dharmaḥ tvatta eva mayā śrutaḥ
jānāmi tvām mahāvīryam mahāutsāham mahābalam

एवम् अस्त्रविदाम् श्रेष्ठः सत्त्ववान् बलवान् अपि
किम् अर्थम् अस्त्रम् रक्षह्सु न योजयसि राघव

evam astravidām śreṣṭhaḥ sattvavān balavān api
kim artham astram rakṣahsu na yojayasi rāghava

न नागा न अपि गन्धर्वा न असुरा न मरुत् गणाः
रामस्य समरे वेगम् शक्ताः प्रति समाधितुम्

na nāgā na api gandharvā na asurā na marut gaṇāḥ
rāmasya samare vegam śaktāḥ prati samādhitum

तस्या वीर्यवतः कश्चित् यदि अस्ति मयि सम्भ्रमः
किम् अर्थम् न शरैः तीक्ष्णैः क्षयम् नयति राक्षसान्

tasyā vīryavataḥ kaścit yadi asti mayi sambhramaḥ
kim artham na śaraiḥ tīkṣṇaiḥ kṣayam nayati rākṣasān

भ्रातुः आदेशम् आदाय लक्ष्मणो वा परम् तपः
कस्य हेतोः न माम् वीरः परित्राति महाबलः

bhrātuḥ ādeśam ādāya lakṣmaṇo vā param tapaḥ
kasya hetoḥ na mām vīraḥ paritrāti mahābalaḥ

यदि तौ पुरुष व्याघ्रौ वाय्व् इन्द्र सम तेजसौ
सुराणाम् अपि दुर्धर्षो किम् अर्थम् माम् उपेक्षतः

yadi tau puruṣa vyāghrau vāyv indra sama tejasau
surāṇām api durdharṣo kim artham mām upekṣataḥ

मम एव दुष्कृतम् किंचिन् महत् अस्ति न संशयः
समर्थाव् अपि तौ यन् माम् न अवेक्षेते परम् तपौ

mama eva duṣkṛtam kiṃcin mahat asti na saṃśayaḥ
samarthāv api tau yan mām na avekṣete param tapau

वैदेह्या वचनम् श्रुत्वा करुणम् साशुभाषितम्
अथाब्रवीन्महातेजा हनुमान् मारुतात्मजः

vaidehyā vacanam śrutvā karuṇam sāśubhāṣitam
athābravīnmahātejā hanumān mārutātmajaḥ

त्वच्छोकविमुखो रामो देवि सत्येन ते शपे
रामे दुःखाभिपन्ने च लक्ष्मणः परितप्यते

tvacchokavimukho rāmo devi satyena te śape
rāme duḥkhābhipanne ca lakṣmaṇaḥ paritapyate

कथम् चिद्भवती दृष्टा न कालः परिदेवितुम्
इमम् मुहूर्तम् दुःखानाम् द्रक्ष्यस्यन्तमनिन्दिते

katham cidbhavatī dṛṣṭā na kālaḥ paridevitum
imam muhūrtam duḥkhānām drakṣyasyantamanindite

तावुभौ पुरुषव्याघ्रौ राजपुत्रौ महाबलौ
त्वद्दर्शनकृतोत्साहौ लङ्काम् भस्मीकरिष्यतः

tāvubhau puruṣavyāghrau rājaputrau mahābalau
tvaddarśanakṛtotsāhau laṅkām bhasmīkariṣyataḥ

हत्वा च समरे क्रूतम् रावणम् सहबान्धवम्
राघवस्त्वाम् विशालाक्षि नेष्यति स्वाम् पुरीम् प्रति

hatvā ca samare krūtam rāvaṇam sahabāndhavam
rāghavastvām viśālākṣi neṣyati svām purīm prati

ब्रूहि यद्राघवो वाच्यो लक्ष्मणश्च महाबलः
सुग्रीवो वापि तेजस्वी हरयो।अपि समागताः

brūhi yadrāghavo vācyo lakṣmaṇaśca mahābalaḥ
sugrīvo vāpi tejasvī harayo|api samāgatāḥ

इत्युक्तवति तस्मिंस्तु सीता सुरसुतोपमा
उवाच शोकसंतप्ता हनुमन्तं प्लवंगमम्

ityuktavati tasmiṃstu sītā surasutopamā
uvāca śokasaṃtaptā hanumantaṃ plavaṃgamam

कौसल्या लोक भर्तारम् सुषुवे यम् मनस्विनी
तम् मम अर्थे सुखम् पृच्छ शिरसा च अभिवादय

kausalyā loka bhartāram suṣuve yam manasvinī
tam mama arthe sukham pṛccha śirasā ca abhivādaya

स्रजः च सर्व रत्नानि प्रिया याः च वर अन्गनाः
ऐश्वर्यम् च विशालायाम् पृथिव्याम् अपि दुर्लभम्

srajaḥ ca sarva ratnāni priyā yāḥ ca vara anganāḥ
aiśvaryam ca viśālāyām pṛthivyām api durlabham

आनुकूल्येन धर्म आत्मा त्यक्त्वा सुखम् अनुत्तमम्
अनुगच्छति काकुत्स्थम् भ्रातरम् पालयन् वने

ānukūlyena dharma ātmā tyaktvā sukham anuttamam
anugacchati kākutstham bhrātaram pālayan vane

सिम्ह स्कन्धो महाबाहुः मनस्वी प्रिय दर्शनः
पितृवत् वर्तते रामे मातृवन् माम् समाचरन्

simha skandho mahābāhuḥ manasvī priya darśanaḥ
pitṛvat vartate rāme mātṛvan mām samācaran

प्रियमाणाम् तदा वीरो न तु माम् वेद लक्ष्मणः
वृद्ध उपसेवी लक्ष्मीवान् शक्तो न बहु भाषिता

priyamāṇām tadā vīro na tu mām veda lakṣmaṇaḥ
vṛddha upasevī lakṣmīvān śakto na bahu bhāṣitā

मत्तः प्रियतरो नित्यम् भ्राता रामस्य लक्ष्मणः

mattaḥ priyataro nityam bhrātā rāmasya lakṣmaṇaḥ

यम् दृष्ट्वा राघवो न एव वृद्धम् आर्यम् अनुस्मरत्

yam dṛṣṭvā rāghavo na eva vṛddham āryam anusmarat

मृदुः नित्यम् शुचिः दक्षः प्रियो रामस्य लक्ष्मणः

mṛduḥ nityam śuciḥ dakṣaḥ priyo rāmasya lakṣmaṇaḥ

राघवस्त्वत्समारम्भान्मयि यत्नपरो भवेत्
इदम् ब्रूयाः च मे नाथम् शूरम् रामम् पुनः पुनः

rāghavastvatsamārambhānmayi yatnaparo bhavet
idam brūyāḥ ca me nātham śūram rāmam punaḥ punaḥ

जीवितम् धारयिष्यामि मासम् दशरथ आत्मज
ऊर्ध्वम् मासान् न जीवेयम् सत्येन अहम् ब्रवीमि ते

jīvitam dhārayiṣyāmi māsam daśaratha ātmaja
ūrdhvam māsān na jīveyam satyena aham bravīmi te

रावणेन उपरुद्धाम् माम् निकृत्या पाप कर्मणा
त्रातुम् अर्हसि वीर त्वम् पातालात् इव कौशिकीम्

rāvaṇena uparuddhām mām nikṛtyā pāpa karmaṇā
trātum arhasi vīra tvam pātālāt iva kauśikīm

ततो वस्त्र गतम् मुक्त्वा दिव्यम् चूडा मणिम् शुभम्
प्रदेयो राघवाय इति सीता हनुमते ददौ

tato vastra gatam muktvā divyam cūḍā maṇim śubham
pradeyo rāghavāya iti sītā hanumate dadau

प्रतिगृह्य ततो वीरो मणि रत्नम् अनुत्तमम्
अन्गुल्या योजयामास न हि अस्या प्राभवत् भुजः

pratigṛhya tato vīro maṇi ratnam anuttamam
angulyā yojayāmāsa na hi asyā prābhavat bhujaḥ

मणि रत्नम् कपि वरः प्रतिगृह्य अभिवाद्य च
सीताम् प्रदक्षिणम् कृत्वा प्रणतः पार्श्वतः स्थितः

maṇi ratnam kapi varaḥ pratigṛhya abhivādya ca
sītām pradakṣiṇam kṛtvā praṇataḥ pārśvataḥ sthitaḥ

हर्षेण महता युक्तः सीता दर्शनजेन सः
हृदयेन गतो रामम् शरीरेण तु विष्ठितः

harṣeṇa mahatā yuktaḥ sītā darśanajena saḥ
hṛdayena gato rāmam śarīreṇa tu viṣṭhitaḥ

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे अष्टत्रिंशः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye sundarakāṇḍe aṣṭatriṃśaḥ sargaḥ