सा सीता तत् वचनम् श्रुत्वा पूर्ण चन्द्र निभ आनना
हनूमन्तम् उवाच इदम् धर्म अर्थ सहितम् वचः

sā sītā tat vacanam śrutvā pūrṇa candra nibha ānanā
hanūmantam uvāca idam dharma artha sahitam vacaḥ

अमृतम् विष संसृष्टम् त्वया वानर भाषितम्
यच् च न अन्य मना रामो यच् च शोक परायणः

amṛtam viṣa saṃsṛṣṭam tvayā vānara bhāṣitam
yac ca na anya manā rāmo yac ca śoka parāyaṇaḥ

ऐश्वर्ये वा सुविस्तीर्णे व्यसने वा सुदारुणे
रज्ज्वा इव पुरुषम् बद्ध्वा कृत अन्तः परिकर्षति

aiśvarye vā suvistīrṇe vyasane vā sudāruṇe
rajjvā iva puruṣam baddhvā kṛta antaḥ parikarṣati

विधिः नूनम् असम्हार्यः प्राणिनाम् प्लवग उत्तम
सौमित्रिम् माम् च रामम् च व्यसनैः पश्य मोहितान्

vidhiḥ nūnam asamhāryaḥ prāṇinām plavaga uttama
saumitrim mām ca rāmam ca vyasanaiḥ paśya mohitān

शोकस्य अस्य कदा पारम् राघवो अधिगमिष्यति
प्लवमानः परिश्रान्तो हत नौः सागरे यथा

śokasya asya kadā pāram rāghavo adhigamiṣyati
plavamānaḥ pariśrānto hata nauḥ sāgare yathā

राक्षसानाम् क्षयम् कृत्वा सूदयित्वा च रावणम्
लन्काम् उन्मूलिताम् कृत्वा कदा द्रक्ष्यति माम् पतिः

rākṣasānām kṣayam kṛtvā sūdayitvā ca rāvaṇam
lankām unmūlitām kṛtvā kadā drakṣyati mām patiḥ

स वाच्यः सम्त्वरस्व इति यावत् एव न पूर्यते
अयम् सम्वत्सरः कालः तावद्त् हि मम जीवितम्

sa vācyaḥ samtvarasva iti yāvat eva na pūryate
ayam samvatsaraḥ kālaḥ tāvadt hi mama jīvitam

वर्तते दशमो मासो द्वौ तु शेषौ प्लवम्गम
रावणेन नृशंसेन समयो यः कृतो मम

vartate daśamo māso dvau tu śeṣau plavamgama
rāvaṇena nṛśaṃsena samayo yaḥ kṛto mama

विभीषणेन च भ्रात्रा मम निर्यातनम् प्रति
अनुनीतः प्रयत्नेन न च तत् कुरुते मतिम्

vibhīṣaṇena ca bhrātrā mama niryātanam prati
anunītaḥ prayatnena na ca tat kurute matim

मम प्रतिप्रदानम् हि रावणस्य न रोचते
रावणम् मार्गते सम्ख्ये मृत्युः काल वशम् गतम्

mama pratipradānam hi rāvaṇasya na rocate
rāvaṇam mārgate samkhye mṛtyuḥ kāla vaśam gatam

ज्येष्ठा कन्या अनला नम विभीषण सुता कपे
तया मम एतत् आख्यातम् मात्रा प्रहितया स्वयम्

jyeṣṭhā kanyā analā nama vibhīṣaṇa sutā kape
tayā mama etat ākhyātam mātrā prahitayā svayam

आशंस इति हरि श्रेष्ठ क्षिप्रम् माम् प्राप्स्यते पतिः
अन्तः आत्मा हि मे शुद्धः तस्मिन् च बहवो गुणाः

āśaṃsa iti hari śreṣṭha kṣipram mām prāpsyate patiḥ
antaḥ ātmā hi me śuddhaḥ tasmin ca bahavo guṇāḥ

उत्साहः पौरुषम् सत्त्वम् आनृशंस्यम् कृतज्ञता
विक्रमः च प्रभावः च सन्ति वानर राघवे

utsāhaḥ pauruṣam sattvam ānṛśaṃsyam kṛtajñatā
vikramaḥ ca prabhāvaḥ ca santi vānara rāghave

चतुर्दश सहस्राणि राक्षसानाम् जघान यः
जन स्थाने विना भ्रात्रा शत्रुः कः तस्य न उद्विजेत्

caturdaśa sahasrāṇi rākṣasānām jaghāna yaḥ
jana sthāne vinā bhrātrā śatruḥ kaḥ tasya na udvijet

न स शक्यः तुलयितुम् व्यसनैः पुरुष ऋषभः
अहम् तस्य अनुभावज्ञा शक्रस्य इव पुलोमजा

na sa śakyaḥ tulayitum vyasanaiḥ puruṣa ṛṣabhaḥ
aham tasya anubhāvajñā śakrasya iva pulomajā

शर जाल अंशुमान् शूरः कपे राम दिवा करः
शत्रु रक्षोमयम् तोयम् उपशोषम् नयिष्यति

śara jāla aṃśumān śūraḥ kape rāma divā karaḥ
śatru rakṣomayam toyam upaśoṣam nayiṣyati

इति सम्जल्पमानाम् ताम् राम अर्थे शोक कर्शिताम्
अश्रु सम्पूर्ण वदनाम् उवाच हनुमान् कपिः

iti samjalpamānām tām rāma arthe śoka karśitām
aśru sampūrṇa vadanām uvāca hanumān kapiḥ

श्रुत्वा एव तु वचो मह्यम् क्षिप्रम् एष्यति राघवः
चमूम् प्रकर्षन् महतीम् हरि ऋक्ष गण सम्कुलाम्

śrutvā eva tu vaco mahyam kṣipram eṣyati rāghavaḥ
camūm prakarṣan mahatīm hari ṛkṣa gaṇa samkulām

अथवा मोचयिष्यामि ताम् अद्य एव हि राक्षसात्
अस्मात् दुह्खात् उपारोह मम पृष्ठम् अनिन्दिते

athavā mocayiṣyāmi tām adya eva hi rākṣasāt
asmāt duhkhāt upāroha mama pṛṣṭham anindite

त्वम् हि पृष्ठ गताम् कृत्वा सम्तरिष्यामि सागरम्
शक्तिः अस्ति हि मे वोढुम् लन्काम् अपि सरावणाम्

tvam hi pṛṣṭha gatām kṛtvā samtariṣyāmi sāgaram
śaktiḥ asti hi me voḍhum lankām api sarāvaṇām

अहम् प्रस्रवणस्थाय राघवाय अद्य मैथिलि
प्रापयिष्यामि शक्राय हव्यम् हुतम् इव अनलः

aham prasravaṇasthāya rāghavāya adya maithili
prāpayiṣyāmi śakrāya havyam hutam iva analaḥ

द्रक्ष्यसि अद्य एव वैदेहि राघवम् सह लक्ष्मणम्
व्यवसाय समायुक्तम् विष्णुम् दैत्य वधे यथा

drakṣyasi adya eva vaidehi rāghavam saha lakṣmaṇam
vyavasāya samāyuktam viṣṇum daitya vadhe yathā

त्वत् दर्शन कृत उत्साहम् आश्रमस्थम् महाबलम्
पुरंदरम् इव आसीनम् नाग राजस्य मूर्धनि

tvat darśana kṛta utsāham āśramastham mahābalam
puraṃdaram iva āsīnam nāga rājasya mūrdhani

पृष्ठम् आरोह मे देवि मा विकान्क्षस्व शोभने
योगम् अन्विच्छ रामेण शश अन्केन इव रोहिणी

pṛṣṭham āroha me devi mā vikānkṣasva śobhane
yogam anviccha rāmeṇa śaśa ankena iva rohiṇī

कथयन्ति इव चन्द्रेण सूर्येण इव सुवर्चला
मत् पृष्ठम् अधिरुह्य त्वम् तर आकाश महाअर्णवम्

kathayanti iva candreṇa sūryeṇa iva suvarcalā
mat pṛṣṭham adhiruhya tvam tara ākāśa mahāarṇavam

न हि मे सम्प्रयातस्य त्वाम् इतो नयतो अन्गने
अनुगन्तुम् गतिम् शक्ताः सर्वे लन्का निवासिनः

na hi me samprayātasya tvām ito nayato angane
anugantum gatim śaktāḥ sarve lankā nivāsinaḥ

यथा एव अहम् इह प्राप्तः तथैव अहम् असंशयम्
यास्यामि पश्य वैदेहि त्वाम् उद्यम्य विहायसम्

yathā eva aham iha prāptaḥ tathaiva aham asaṃśayam
yāsyāmi paśya vaidehi tvām udyamya vihāyasam

मैथिली तु हरि श्रेष्ठात् श्रुत्वा वचनम् अद्भुतम्
हर्ष विस्मित सर्व अन्गी हनूमन्तम् अथ अब्रवीत्

maithilī tu hari śreṣṭhāt śrutvā vacanam adbhutam
harṣa vismita sarva angī hanūmantam atha abravīt

हनूमन् दूरम् अध्वनम् कथम् माम् वोढुम् इच्छसि
तत् एव खलु ते मन्ये कपित्वम् हरि यूथप

hanūman dūram adhvanam katham mām voḍhum icchasi
tat eva khalu te manye kapitvam hari yūthapa

कथम् वा अल्प शरीरः त्वम् माम् इतो नेतुम् इच्छसि
सकाशम् मानव इन्द्रस्य भर्तुः मे प्लवग ऋषभ

katham vā alpa śarīraḥ tvam mām ito netum icchasi
sakāśam mānava indrasya bhartuḥ me plavaga ṛṣabha

सीताया वचनम् श्रुत्वा हनूमान् मारुत आत्मजः
चिन्तयामास लक्ष्मीवान् नवम् परिभवम् कृतम्

sītāyā vacanam śrutvā hanūmān māruta ātmajaḥ
cintayāmāsa lakṣmīvān navam paribhavam kṛtam

न मे जानाति सत्त्वम् वा प्रभावम् वा असित ईक्षणा
तस्मात् पश्यतु वैदेही यत् रूपम् मम कामतः

na me jānāti sattvam vā prabhāvam vā asita īkṣaṇā
tasmāt paśyatu vaidehī yat rūpam mama kāmataḥ

इति संचिन्त्य हनुमान् तदा प्लवग सत्तमः
दर्शयामास वैदेह्याः स्वरूपम् अरि मर्दनः

iti saṃcintya hanumān tadā plavaga sattamaḥ
darśayāmāsa vaidehyāḥ svarūpam ari mardanaḥ

स तस्मात् पादपात् धीमान् आप्लुत्य प्लवग ऋषभः
ततो वर्धितुम् आरेभे सीता प्रत्यय कारणात्

sa tasmāt pādapāt dhīmān āplutya plavaga ṛṣabhaḥ
tato vardhitum ārebhe sītā pratyaya kāraṇāt

मेरु मन्दार सम्काशो बभौ दीप्त अनल प्रभः
अग्रतो व्यवतस्थे च सीताया वानर ऋषभः

meru mandāra samkāśo babhau dīpta anala prabhaḥ
agrato vyavatasthe ca sītāyā vānara ṛṣabhaḥ

हरिः पर्वत सम्काशः ताम्र वक्त्रो महाबलः
वज्र दम्ष्ट्र नखो भीमो वैदेहीम् इदम् अब्रवीत्

hariḥ parvata samkāśaḥ tāmra vaktro mahābalaḥ
vajra damṣṭra nakho bhīmo vaidehīm idam abravīt

सपर्वत वन उद्देशाम् साट्ट प्राकार तोरणाम्
लन्काम् इमाम् सनथाम् वा नयितुम् शक्तिः अस्ति मे

saparvata vana uddeśām sāṭṭa prākāra toraṇām
lankām imām sanathām vā nayitum śaktiḥ asti me

तत् अवस्थाप्य ताम् बुद्धिः अलम् देवि विकान्क्षया
विशोकम् कुरु वैदेहि राघवम् सह लक्ष्मणम्

tat avasthāpya tām buddhiḥ alam devi vikānkṣayā
viśokam kuru vaidehi rāghavam saha lakṣmaṇam

तम् दृष्ट्वा अचल सम्काशम् उवाच जनक आत्मजा
पद्म पत्र विशाल अक्षी मारुतस्य औरसम् सुतम्

tam dṛṣṭvā acala samkāśam uvāca janaka ātmajā
padma patra viśāla akṣī mārutasya aurasam sutam

तव सत्त्वम् बलम् चैव विजानामि महाकपे
वायोः इव गतिम् च अपि तेजः च अग्निः इव अद्भुतम्

tava sattvam balam caiva vijānāmi mahākape
vāyoḥ iva gatim ca api tejaḥ ca agniḥ iva adbhutam

प्राकृतो अन्यः कथम् च इमाम् भूमिम् आगन्तुम् अर्हति
उदधेः अप्रमेयस्य पारम् वानर पुम्गव

prākṛto anyaḥ katham ca imām bhūmim āgantum arhati
udadheḥ aprameyasya pāram vānara pumgava

जानामि गमने शक्तिम् नयने च अपि ते मम
अवश्यम् साम्प्रधार्य आशु कार्य सिद्धिः इह आत्मनः

jānāmi gamane śaktim nayane ca api te mama
avaśyam sāmpradhārya āśu kārya siddhiḥ iha ātmanaḥ

अयुक्तम् तु कपि श्रेष्ठ मया गन्तुम् त्वया सह
वायु वेग सवेगस्य वेगो माम् मोहयेत् तव

ayuktam tu kapi śreṣṭha mayā gantum tvayā saha
vāyu vega savegasya vego mām mohayet tava

अहम् आकाशम् आसक्ता उपरि उपरि सागरम्
प्रपतेयम् हि ते पृष्ठात् भयात् वेगेन गच्छतः

aham ākāśam āsaktā upari upari sāgaram
prapateyam hi te pṛṣṭhāt bhayāt vegena gacchataḥ

पतिता सागरे च अहम् तिमि नक्र झष आकुले
भयेयम् आशु विवशा यादसाम् अन्नम् उत्तमम्

patitā sāgare ca aham timi nakra jhaṣa ākule
bhayeyam āśu vivaśā yādasām annam uttamam

न च शक्ष्ये त्वया सार्धम् गन्तुम् शत्रु विनाशन
कलत्रवति संदेहः त्वयि अपि स्यात् असंशयम्

na ca śakṣye tvayā sārdham gantum śatru vināśana
kalatravati saṃdehaḥ tvayi api syāt asaṃśayam

ह्रियमाणाम् तु माम् दृष्ट्वा राक्षसा भीम विक्रमाः
अनुगच्छेयुः आदिष्टा रावणेन दुरात्मना

hriyamāṇām tu mām dṛṣṭvā rākṣasā bhīma vikramāḥ
anugaccheyuḥ ādiṣṭā rāvaṇena durātmanā

तैः त्वम् परिवृतः शूरैः शूलम् उद्गर पाणिभिः
भवेः त्वम् संशयम् प्राप्तो मया वीर कलत्रवान्

taiḥ tvam parivṛtaḥ śūraiḥ śūlam udgara pāṇibhiḥ
bhaveḥ tvam saṃśayam prāpto mayā vīra kalatravān

सायुधा बहवो व्योम्नि राक्षसाः त्वम् निरायुधः
कथम् शक्ष्यसि सम्यातुम् माम् चैव परिरक्षितुम्

sāyudhā bahavo vyomni rākṣasāḥ tvam nirāyudhaḥ
katham śakṣyasi samyātum mām caiva parirakṣitum

युध्यमानस्य रक्षोभिः ततः तैः क्रूर कर्मभिः
प्रपतेयम् हि ते पृष्ठत् भय आर्ता कपि सत्तम

yudhyamānasya rakṣobhiḥ tataḥ taiḥ krūra karmabhiḥ
prapateyam hi te pṛṣṭhat bhaya ārtā kapi sattama

अथ रक्षांसि भीमानि महान्ति बलवन्ति च
कथंचित् साम्पराये त्वाम् जयेयुः कपि सत्तम

atha rakṣāṃsi bhīmāni mahānti balavanti ca
kathaṃcit sāmparāye tvām jayeyuḥ kapi sattama

अथवा युध्यमानस्य पतेयम् विमुखस्य ते
पतिताम् च गृहीत्वा माम् नयेयुः पाप राक्षसाः

athavā yudhyamānasya pateyam vimukhasya te
patitām ca gṛhītvā mām nayeyuḥ pāpa rākṣasāḥ

माम् वा हरेयुः त्वद्त् हस्तात् विशसेयुः अथ अपि वा
अव्यवस्थौ हि दृश्येते युद्धे जय पराजयौ

mām vā hareyuḥ tvadt hastāt viśaseyuḥ atha api vā
avyavasthau hi dṛśyete yuddhe jaya parājayau

अहम् वा अपि विपद्येयम् रक्षोभिः अभितर्जिता
त्वत् प्रयत्नो हरि श्रेष्ठ भवेन् निष्फल एव तु

aham vā api vipadyeyam rakṣobhiḥ abhitarjitā
tvat prayatno hari śreṣṭha bhaven niṣphala eva tu

कामम् त्वम् अपि पर्याप्तो निहन्तुम् सर्व राक्षसान्
राघवस्य यशो हीयेत् त्वया शस्तैः तु राक्षसैः

kāmam tvam api paryāpto nihantum sarva rākṣasān
rāghavasya yaśo hīyet tvayā śastaiḥ tu rākṣasaiḥ

अथवा आदाय रक्षांसि न्यस्येयुः सम्वृते हि माम्
यत्र ते न अभिजानीयुः हरयो न अपि राघवः

athavā ādāya rakṣāṃsi nyasyeyuḥ samvṛte hi mām
yatra te na abhijānīyuḥ harayo na api rāghavaḥ

आरम्भः तु मत् अर्थो अयम् ततः तव निरर्थकः
त्वया हि सह रामस्य महान् आगमने गुणः

ārambhaḥ tu mat artho ayam tataḥ tava nirarthakaḥ
tvayā hi saha rāmasya mahān āgamane guṇaḥ

मयि जीवितम् आयत्तम् राघवस्य महात्मनः
भ्रातृऋणाम् च महाबाहो तव राज कुलस्य च

mayi jīvitam āyattam rāghavasya mahātmanaḥ
bhrātṛṛṇām ca mahābāho tava rāja kulasya ca

तौ निराशौ मत् अर्थे तु शोक सम्ताप कर्शितौ
सह सर्व ऋक्ष हरिभिः त्यक्ष्यतः प्राण सम्ग्रहम्

tau nirāśau mat arthe tu śoka samtāpa karśitau
saha sarva ṛkṣa haribhiḥ tyakṣyataḥ prāṇa samgraham

भर्तुः भक्तिम् पुरः कृत्य रामात् अन्यस्य वानर
न अहम् स्प्रष्टुम् पदा गात्रम् इच्छेयम् वानर उत्तम

bhartuḥ bhaktim puraḥ kṛtya rāmāt anyasya vānara
na aham spraṣṭum padā gātram iccheyam vānara uttama

यत् अहम् गात्र संस्पर्शम् रावणस्य गता बलात्
अनीशा किम् करिष्यामि विनाथा विवशा सती

yat aham gātra saṃsparśam rāvaṇasya gatā balāt
anīśā kim kariṣyāmi vināthā vivaśā satī

यदि रामो दशग्रीवम् इह हत्वा सराक्षसम्
माम् इतो गृह्य गच्छेत तत् तस्य सदृशम् भवेत्

yadi rāmo daśagrīvam iha hatvā sarākṣasam
mām ito gṛhya gaccheta tat tasya sadṛśam bhavet

श्रुता हि दृष्टाः च मया पराक्रमा
महात्मनः तस्य रण अवमर्दिनः
न देव गन्धर्व भुजम्ग राक्षसा
भवन्ति रामेण समा हि सम्युगे

śrutā hi dṛṣṭāḥ ca mayā parākramā
mahātmanaḥ tasya raṇa avamardinaḥ
na deva gandharva bhujamga rākṣasā
bhavanti rāmeṇa samā hi samyuge

समीक्ष्य तम् सम्यति चित्र कार्मुकम्
महाबलम् वासव तुल्य विक्रमम्
सलक्ष्मणम् को विषहेत राघवम्
हुत अशनम् दीप्तम् इव अनिल ईरितम्

samīkṣya tam samyati citra kārmukam
mahābalam vāsava tulya vikramam
salakṣmaṇam ko viṣaheta rāghavam
huta aśanam dīptam iva anila īritam

सलक्ष्मणम् राघवम् आजि मर्दनम्
दिशा गजम् मत्तम् इव व्यवस्थितम्
सहेत को वानर मुख्य सम्युगे
युग अन्त सूर्य प्रतिमम् शर अर्चिषम्

salakṣmaṇam rāghavam āji mardanam
diśā gajam mattam iva vyavasthitam
saheta ko vānara mukhya samyuge
yuga anta sūrya pratimam śara arciṣam

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे सप्तत्रिंशः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye sundarakāṇḍe saptatriṃśaḥ sargaḥ