हनुमान् अपि विक्रान्तः सर्वम् शुश्राव तत्त्वतः
सीतायाः त्रिजटायाः च राक्षसीनाम् च तर्जनम्

hanumān api vikrāntaḥ sarvam śuśrāva tattvataḥ
sītāyāḥ trijaṭāyāḥ ca rākṣasīnām ca tarjanam

अवेक्षमाणः ताम् देवीम् देवताम् इव नन्दने
ततो बहु विधाम् चिन्ताम् चिन्तयामास वानरः

avekṣamāṇaḥ tām devīm devatām iva nandane
tato bahu vidhām cintām cintayāmāsa vānaraḥ

याम् कपीनाम् सहस्राणि सुबहूनि अयुतानि च
दिक्षु सर्वासु मार्गन्ते सा इयम् आसादिता मया

yām kapīnām sahasrāṇi subahūni ayutāni ca
dikṣu sarvāsu mārgante sā iyam āsāditā mayā

चारेण तु सुयुक्तेन शत्रोः शक्तिम् अवेक्षिता
गूढेन चरता तावत् अवेक्षितम् इदम् मया

cāreṇa tu suyuktena śatroḥ śaktim avekṣitā
gūḍhena caratā tāvat avekṣitam idam mayā

राक्षसानाम् विशेषः च पुरी च इयम् अवेक्षिता
राक्षस अधिपतेः अस्य प्रभावो रावणस्य
च

rākṣasānām viśeṣaḥ ca purī ca iyam avekṣitā
rākṣasa adhipateḥ asya prabhāvo rāvaṇasya
ca

युक्तम् तस्य अप्रमेयस्य सर्व सत्त्व दयावतः
समाश्वासयितुम् भार्याम् पतिदर्शन कान्क्षिणीम्

yuktam tasya aprameyasya sarva sattva dayāvataḥ
samāśvāsayitum bhāryām patidarśana kānkṣiṇīm

अहम् आश्वासयामि एनाम् पूर्ण चन्द्र निभ आननाम्
अदृष्ट दुह्खाम् दुह्खस्य न हि अन्तम् अधिगच्छतीम्

aham āśvāsayāmi enām pūrṇa candra nibha ānanām
adṛṣṭa duhkhām duhkhasya na hi antam adhigacchatīm

यदि हि अहम् इमाम् देवीम् शोक उपहत चेतनाम्
अनाश्वास्य गमिष्यामि दोषवत् गमनम् भवेत्

yadi hi aham imām devīm śoka upahata cetanām
anāśvāsya gamiṣyāmi doṣavat gamanam bhavet

गते हि मयि तत्र इयम् राज पुत्री यशस्विनी
परित्राणम् अविन्दन्ती जानकी जीवितम् त्यजेत्

gate hi mayi tatra iyam rāja putrī yaśasvinī
paritrāṇam avindantī jānakī jīvitam tyajet

मया च स महाबाहुः पूर्ण चन्द्र निभ आननः
समाश्वासयितुम् न्याय्यः सीता दर्शन लालसः

mayā ca sa mahābāhuḥ pūrṇa candra nibha ānanaḥ
samāśvāsayitum nyāyyaḥ sītā darśana lālasaḥ

निशा चरीणाम् प्रत्यक्षम् अक्षमम् च अभिभाषणम्
कथम् नु खलु कर्तव्यम् इदम् कृच्छ्र
गतो हि अहम्

niśā carīṇām pratyakṣam akṣamam ca abhibhāṣaṇam
katham nu khalu kartavyam idam kṛcchra
gato hi aham

अनेन रात्रि शेषेण यदि न आश्वास्यते मया
सर्वथा न अस्ति संदेहः परित्यक्ष्यति जीवितम्

anena rātri śeṣeṇa yadi na āśvāsyate mayā
sarvathā na asti saṃdehaḥ parityakṣyati jīvitam

रामः च यदि पृच्छेन् माम् किम् माम् सीता अब्रवीत् वचः
किम् अहम् तम् प्रतिब्रूयाम् असम्भाष्य
सुमध्यमाम्

rāmaḥ ca yadi pṛcchen mām kim mām sītā abravīt vacaḥ
kim aham tam pratibrūyām asambhāṣya
sumadhyamām

सीता संदेश रहितम् माम् इतः त्वरया गतम्
निर्दहेत् अपि काकुत्स्थः क्रुद्धः तीव्रेण
चक्षुषा

sītā saṃdeśa rahitam mām itaḥ tvarayā gatam
nirdahet api kākutsthaḥ kruddhaḥ tīvreṇa
cakṣuṣā

यदि चेत् योजयिष्यामि भर्तारम् राम कारणात्
व्यर्थम् आगमनम् तस्य ससैन्यस्य भविष्यति

yadi cet yojayiṣyāmi bhartāram rāma kāraṇāt
vyartham āgamanam tasya sasainyasya bhaviṣyati

अन्तरम् तु अहम् आसाद्य राक्षसीनाम् इह स्थितः
शनैः आश्वासयिष्यामि सम्ताप बहुलाम् इमाम्

antaram tu aham āsādya rākṣasīnām iha sthitaḥ
śanaiḥ āśvāsayiṣyāmi samtāpa bahulām imām

अहम् हि अतितनुः चैव वनरः च विशेषतः
वाचम् च उदाहरिष्यामि मानुषीम् इह संस्कृताम्

aham hi atitanuḥ caiva vanaraḥ ca viśeṣataḥ
vācam ca udāhariṣyāmi mānuṣīm iha saṃskṛtām

यदि वाचम् प्रदास्यामि द्विजातिः इव संस्कृताम्
रावणम् मन्यमाना माम् सीता भीता भविष्यति

yadi vācam pradāsyāmi dvijātiḥ iva saṃskṛtām
rāvaṇam manyamānā mām sītā bhītā bhaviṣyati

अवश्यम् एव वक्तव्यम् मानुषम् वाक्यम् अर्थवत्

avaśyam eva vaktavyam mānuṣam vākyam arthavat

सा इयम् आलोक्य मे रूपम् जानकी भाषितम् तथा

sā iyam ālokya me rūpam jānakī bhāṣitam tathā

ततो जात परित्रासा शब्दम् कुर्यान् मनस्विनी

tato jāta paritrāsā śabdam kuryān manasvinī

सीतया च कृते शब्दे सहसा राक्षसी गणः

sītayā ca kṛte śabde sahasā rākṣasī gaṇaḥ

ततो माम् सम्परिक्षिप्य सर्वतो विकृत आननाः

tato mām samparikṣipya sarvato vikṛta ānanāḥ

गृह्य शाखाः प्रशाखाश्च स्कन्धांश्चोत्तमशाखिनाम्

gṛhya śākhāḥ praśākhāśca skandhāṃścottamaśākhinām

मम रूपम् च सम्प्रेक्ष्य वनम् विचरतो महत्

mama rūpam ca samprekṣya vanam vicarato mahat

ततः कुर्युः समाह्वानम् राक्षस्यो रक्षसाम् अपि

tataḥ kuryuḥ samāhvānam rākṣasyo rakṣasām api

ते शूल शर निस्त्रिंश विविध आयुध पाणयः

te śūla śara nistriṃśa vividha āyudha pāṇayaḥ

सम्क्रुद्धः तैः तु परितो विधमन् रक्षसाम् बलम्

samkruddhaḥ taiḥ tu parito vidhaman rakṣasām balam

माम् वा गृह्णीयुः आप्लुत्य बहवः शीघ्र कारिणः

mām vā gṛhṇīyuḥ āplutya bahavaḥ śīghra kāriṇaḥ

हिंसा अभिरुचयो हिंस्युः इमाम् वा जनक आत्मजाम्

hiṃsā abhirucayo hiṃsyuḥ imām vā janaka ātmajām

उद्देशे नष्ट मार्गे अस्मिन् राक्षसैः परिवारिते

uddeśe naṣṭa mārge asmin rākṣasaiḥ parivārite

विशस्ते वा गृहीते वा रक्षोभिः मयि सम्युगे

viśaste vā gṛhīte vā rakṣobhiḥ mayi samyuge

विमृशन् च न पश्यामि यो हते मयि वानरः

vimṛśan ca na paśyāmi yo hate mayi vānaraḥ

कामम् हन्तुम् समर्थो अस्मि सहस्राणि अपि रक्षसाम्

kāmam hantum samartho asmi sahasrāṇi api rakṣasām

असत्यानि च युद्धानि संशयो मे न रोचते

asatyāni ca yuddhāni saṃśayo me na rocate

एष दोषो महान् हि स्यान् मम सीता अभिभाषणे

eṣa doṣo mahān hi syān mama sītā abhibhāṣaṇe

भूताः च अर्था विनश्यन्ति देश काल विरोधिताः

bhūtāḥ ca arthā vinaśyanti deśa kāla virodhitāḥ

अर्थ अनर्थ अन्तरे बुद्धिः निश्चिता अपि न शोभते

artha anartha antare buddhiḥ niścitā api na śobhate

न विनश्येत् कथम् कार्यम् वैक्लव्यम् न कथम् भवेत्

na vinaśyet katham kāryam vaiklavyam na katham bhavet

कथम् नु खलु वाक्यम् मे शृणुयान् न उद्विजेत च

katham nu khalu vākyam me śṛṇuyān na udvijeta ca

रामम् अक्लिष्ट कर्माणम् स्व बन्धुम् अनुकीर्तयन्

rāmam akliṣṭa karmāṇam sva bandhum anukīrtayan

इक्ष्वाकूणाम् वरिष्ठस्य रामस्य विदित आत्मनः

ikṣvākūṇām variṣṭhasya rāmasya vidita ātmanaḥ

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे त्रिंशः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye sundarakāṇḍe triṃśaḥ sargaḥ