प्रसक्ताश्रुमुखी त्वेवं ब्रुवती जनकात्मजा
अधोगतमुखी बाला विलप्तुमुपचक्रमे

prasaktāśrumukhī tvevaṃ bruvatī janakātmajā
adhogatamukhī bālā vilaptumupacakrame

उन्मत्तेव प्रमत्तेव भ्रान्तचित्तेव शोचती
उपावृत्ता किशोरीव विवेष्टन्ती महीतले

unmatteva pramatteva bhrāntacitteva śocatī
upāvṛttā kiśorīva viveṣṭantī mahītale

राघवस्य प्रमत्तस्य रक्षसा कामरूपिणा
रावणेन प्रमथ्याहमानीता क्रोशती बलात्

rāghavasya pramattasya rakṣasā kāmarūpiṇā
rāvaṇena pramathyāhamānītā krośatī balāt

राक्षसीवशमापन्ना भर्त्स्यमाना सुदारुणम्
चिन्तयन्ती सुदुःखार्ता नाहं जीवितुमुत्सहे

rākṣasīvaśamāpannā bhartsyamānā sudāruṇam
cintayantī suduḥkhārtā nāhaṃ jīvitumutsahe

न हि मे जीविते नार्थो नै वार्थैर्न च भूषणैः
वसन्त्या राक्षसीमध्ये विना रामं
महारथम्

na hi me jīvite nārtho nai vārthairna ca bhūṣaṇaiḥ
vasantyā rākṣasīmadhye vinā rāmaṃ
mahāratham

अश्मसारमिदं नूनथवाप्यजरामरम्
हृदयं मम येनेदं न दुःखेनावशीर्यते

aśmasāramidaṃ nūnathavāpyajarāmaram
hṛdayaṃ mama yenedaṃ na duḥkhenāvaśīryate

धिङ्मामनार्यामसतीं याहं तेन विना कृता
मुहूर्तमपि रक्षामि जीवितं पापजीविता

dhiṅmāmanāryāmasatīṃ yāhaṃ tena vinā kṛtā
muhūrtamapi rakṣāmi jīvitaṃ pāpajīvitā

का च मे जीविते श्रद्धा सुखे वा तं प्रियं विना
भर्तारं सागरान्ताया वसुधायाः प्रियंवदम्

kā ca me jīvite śraddhā sukhe vā taṃ priyaṃ vinā
bhartāraṃ sāgarāntāyā vasudhāyāḥ priyaṃvadam

भिद्यतां भक्ष्यतां वापि शरीरं विसृजाम्यहम्
न चाप्यहं चिरं कुःखं सहेयं प्रियवर्जिता

bhidyatāṃ bhakṣyatāṃ vāpi śarīraṃ visṛjāmyaham
na cāpyahaṃ ciraṃ kuḥkhaṃ saheyaṃ priyavarjitā

चरणेनापि सव्येन न स्पृशेयं निशाचरम्
रावणं किं पुनरहं कावयेयं विगर्हतम्

caraṇenāpi savyena na spṛśeyaṃ niśācaram
rāvaṇaṃ kiṃ punarahaṃ kāvayeyaṃ vigarhatam

प्रत्याख्यातं न जानाति नात्मानं नात्मनः कुलम्
यो नृशंसस्वभावेन मां प्रार्थयितुमिच्छति

pratyākhyātaṃ na jānāti nātmānaṃ nātmanaḥ kulam
yo nṛśaṃsasvabhāvena māṃ prārthayitumicchati

चिन्ना भिन्ना विभक्ता वा दीप्तेवाग्नौ प्रदीपिता
रावणं नोपतिष्ठेयं किं प्रलापेन वश्चिरम्

cinnā bhinnā vibhaktā vā dīptevāgnau pradīpitā
rāvaṇaṃ nopatiṣṭheyaṃ kiṃ pralāpena vaściram

ख्यातः प्राज्ञः कृतज्ञ्शश्च राघवः
सद्वृत्तो निरनुक्रोशः शङ्के मद्भाग्यसंक्षयात्

khyātaḥ prājñaḥ kṛtajñśaśca rāghavaḥ
sadvṛtto niranukrośaḥ śaṅke madbhāgyasaṃkṣayāt

राक्षसानां सहस्राणि जनस्थाने चतुर्दश
येनैकेन निरस्तानि स मां किं नाभिपद्यते

rākṣasānāṃ sahasrāṇi janasthāne caturdaśa
yenaikena nirastāni sa māṃ kiṃ nābhipadyate

निरुद्धा रावणेनाहमल्पवीर्येण रक्षसा
समर्थः खलु मे भर्ता रावणं हन्तुमाहवे

niruddhā rāvaṇenāhamalpavīryeṇa rakṣasā
samarthaḥ khalu me bhartā rāvaṇaṃ hantumāhave

विराधो दण्डकारण्ये येन राक्षसपुङ्गवः
रणे रामेण निहतः स मां किं नाभिपद्यते

virādho daṇḍakāraṇye yena rākṣasapuṅgavaḥ
raṇe rāmeṇa nihataḥ sa māṃ kiṃ nābhipadyate

कामं मध्ये समुद्रस्य लङ्केयं दुष्प्रधर्षणा
न तु राघवबाणानां गतिरोधो भविष्यति

kāmaṃ madhye samudrasya laṅkeyaṃ duṣpradharṣaṇā
na tu rāghavabāṇānāṃ gatirodho bhaviṣyati

किं नु तत्कारणं येन रामो दृढपराक्रमः
रक्षसापहृतां भार्यामिष्टां नाभ्यवपद्यते

kiṃ nu tatkāraṇaṃ yena rāmo dṛḍhaparākramaḥ
rakṣasāpahṛtāṃ bhāryāmiṣṭāṃ nābhyavapadyate

इहस्थां मां न जानीते शङ्के लक्ष्मणपूर्वजः
जानन्नपि स तेजस्वी धर्षणं मर्षयिष्यति

ihasthāṃ māṃ na jānīte śaṅke lakṣmaṇapūrvajaḥ
jānannapi sa tejasvī dharṣaṇaṃ marṣayiṣyati

हृतेति यो।अधिगत्वा मां राघवाय निवेदयेत्
गृध्रारजो।अपि स रणे रावणेन निपातितः

hṛteti yo|adhigatvā māṃ rāghavāya nivedayet
gṛdhrārajo|api sa raṇe rāvaṇena nipātitaḥ

कृतं कर्म महत्तेन मां तथाभ्यवपद्यता
तिष्ठता रावणद्वन्द्वे वृद्धेनापि जटायुषा

kṛtaṃ karma mahattena māṃ tathābhyavapadyatā
tiṣṭhatā rāvaṇadvandve vṛddhenāpi jaṭāyuṣā

यदि मामिह जानीयाद्वर्तमानां स राघवः
अद्य बाणैरभिक्रुद्धः कुर्याल्लोकमराक्षसम्

yadi māmiha jānīyādvartamānāṃ sa rāghavaḥ
adya bāṇairabhikruddhaḥ kuryāllokamarākṣasam

विधमेच्च पुरीं लङ्कां शोषयेच्च महोदधिम्
रावणस्य च नीचस्य कीर्तिं नाम च नाशयेत्

vidhamecca purīṃ laṅkāṃ śoṣayecca mahodadhim
rāvaṇasya ca nīcasya kīrtiṃ nāma ca nāśayet

ततो निहतनाथानां राक्षसीनां गृहे गृहे
यथाहमेवं रुदती तथा भुयो न संशयः

tato nihatanāthānāṃ rākṣasīnāṃ gṛhe gṛhe
yathāhamevaṃ rudatī tathā bhuyo na saṃśayaḥ

अन्विष्य रक्षसां लङ्कां कुर्याद्रामः सलक्ष्मणः
न हि ताभ्यां रिपुर्दृष्टो मुहूर्तमपि
जीवति

anviṣya rakṣasāṃ laṅkāṃ kuryādrāmaḥ salakṣmaṇaḥ
na hi tābhyāṃ ripurdṛṣṭo muhūrtamapi
jīvati

चिताधुमाकुलपथा गृध्रमण्डलसंकुला
अचिरेण तु लङ्केयं श्मशानसदृशी भवेत्

citādhumākulapathā gṛdhramaṇḍalasaṃkulā
acireṇa tu laṅkeyaṃ śmaśānasadṛśī bhavet

अचिरेणैव कालेन प्राप्स्याम्येव मनोरथम्
दुष्प्रस्थानो।अयमाख्याति सर्वेषाम् वो विपर्ययम्

acireṇaiva kālena prāpsyāmyeva manoratham
duṣprasthāno|ayamākhyāti sarveṣām vo viparyayam

यादृशानीह दृशन्ते लङ्कायामशुभानि वै
अचिरेणैव कालेन भविष्यति हतप्रभा

yādṛśānīha dṛśante laṅkāyāmaśubhāni vai
acireṇaiva kālena bhaviṣyati hataprabhā

नूनं लङ्का हते पापे रावणे राक्षसाधमे
शोषं यास्यति दुर्धर्षा प्रमदा विधव यथा

nūnaṃ laṅkā hate pāpe rāvaṇe rākṣasādhame
śoṣaṃ yāsyati durdharṣā pramadā vidhava yathā

पुण्योत्सव समृद्धा च नष्टभर्र्ती सराक्षसी
भविष्यति पुरी लङ्का नष्टभर्त्री यथाङ्गना

puṇyotsava samṛddhā ca naṣṭabharrtī sarākṣasī
bhaviṣyati purī laṅkā naṣṭabhartrī yathāṅganā

नूनं राक्षसकन्यानां रुदन्तीनां गृहे गृहे
श्रोष्यामि नचिरादेव दुःखार्तानामिह ध्वनिम्

nūnaṃ rākṣasakanyānāṃ rudantīnāṃ gṛhe gṛhe
śroṣyāmi nacirādeva duḥkhārtānāmiha dhvanim

सान्धकारा हतद्योता हतराक्षसपुङ्गवा
भविष्यति पुरी लङ्का निर्दग्धा रामसायकैः

sāndhakārā hatadyotā hatarākṣasapuṅgavā
bhaviṣyati purī laṅkā nirdagdhā rāmasāyakaiḥ

यदि नाम स शूरो मां रामो रक्तान्तालोचनः
जानीयद्वर्तमानां हि रावणस्य निवेशने

yadi nāma sa śūro māṃ rāmo raktāntālocanaḥ
jānīyadvartamānāṃ hi rāvaṇasya niveśane

अनेन तु नृशंसेन रावणेनाधमेन मे
समयो यस्तु निर्दिष्टस्तस्य कालो।अयमागतः

anena tu nṛśaṃsena rāvaṇenādhamena me
samayo yastu nirdiṣṭastasya kālo|ayamāgataḥ

अकार्यं ये न जानन्ति नैरृताः पापकारिणः

akāryaṃ ye na jānanti nairṛtāḥ pāpakāriṇaḥ

ध्रुवं मां प्रातराशार्थे राक्षसः कल्पयिस्यति
साहं कथं करिष्यामि तं विना प्रियदर्शनम्

dhruvaṃ māṃ prātarāśārthe rākṣasaḥ kalpayisyati
sāhaṃ kathaṃ kariṣyāmi taṃ vinā priyadarśanam

यदि कश्चित् प्रदाता मे विषस्याद्य भवेदिह

yadi kaścit pradātā me viṣasyādya bhavediha

नाजानाज्जिवतीं रामः स मां लक्ष्मणपूर्वजः

nājānājjivatīṃ rāmaḥ sa māṃ lakṣmaṇapūrvajaḥ

नूनं ममैव शोकेन स नीरो लक्ष्मणाग्रजः

nūnaṃ mamaiva śokena sa nīro lakṣmaṇāgrajaḥ

धन्या देवाह् सगन्धर्वाः सिद्धाश्च परमर्षयः

dhanyā devāh sagandharvāḥ siddhāśca paramarṣayaḥ

अथवा न हि तस्यार्थो द्कर्मकामस्य धीमतः

athavā na hi tasyārtho dkarmakāmasya dhīmataḥ

दृश्यमाने भवेत्प्रीतिः सौहृदं नास्त्यपश्यतः

dṛśyamāne bhavetprītiḥ sauhṛdaṃ nāstyapaśyataḥ

किं नु मे न गुणाः केचित्किं वा भाग्यक्षयो मम

kiṃ nu me na guṇāḥ kecitkiṃ vā bhāgyakṣayo mama

श्र्यो हि हीवितान्मर्तुं विहीनाया महात्मनः

śryo hi hīvitānmartuṃ vihīnāyā mahātmanaḥ

अथवा न्यस्तशस्त्रौ तौ वने मूलफलाशिनौ

athavā nyastaśastrau tau vane mūlaphalāśinau

अथवा राक्षसेन्द्रेण रावणेन दुरात्मना

athavā rākṣasendreṇa rāvaṇena durātmanā

साहमेवंगते काले मर्तुमिच्छामि सर्वथा

sāhamevaṃgate kāle martumicchāmi sarvathā

धन्याः खलु महात्मानो मुनयस्त्यक्तकिल्बिषाः

dhanyāḥ khalu mahātmāno munayastyaktakilbiṣāḥ

प्रियान्न संभवेद्दुःखमप्रियादधिकं भयम्

priyānna saṃbhavedduḥkhamapriyādadhikaṃ bhayam

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे षड्विंशः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye sundarakāṇḍe ṣaḍviṃśaḥ sargaḥ