प्रशस्य तु प्रशस्तव्याम् सीताम् ताम् हरि पुम्गवः
गुण अभिरामम् रामम् च पुनः चिन्ता
परो अभवत्

praśasya tu praśastavyām sītām tām hari pumgavaḥ
guṇa abhirāmam rāmam ca punaḥ cintā
paro abhavat

स मुहूर्तम् इव ध्यात्वा बाष्प पर्याकुलेक्षणः
सीताम् आश्रित्य तेजस्वी हनुमान् विललाप
ह

sa muhūrtam iva dhyātvā bāṣpa paryākulekṣaṇaḥ
sītām āśritya tejasvī hanumān vilalāpa
ha

मान्या गुरु विनीतस्य लक्ष्मणस्य गुरु प्रिया
यदि सीता अपि दुह्ख आर्ता कालो हि दुरतिक्रमः

mānyā guru vinītasya lakṣmaṇasya guru priyā
yadi sītā api duhkha ārtā kālo hi duratikramaḥ

रामस्य व्यवसायज्ञा लक्ष्मणस्य च धीमतः
न अत्यर्थम् क्षुभ्यते देवी गन्गा इव जलद
आगमे

rāmasya vyavasāyajñā lakṣmaṇasya ca dhīmataḥ
na atyartham kṣubhyate devī gangā iva jalada
āgame

तुल्य शील वयो वृत्ताम् तुल्य अभिजन लक्षणाम्
राघवो अर्हति वैदेहीम् तम् च इयम् असित
ईक्षणा

tulya śīla vayo vṛttām tulya abhijana lakṣaṇām
rāghavo arhati vaidehīm tam ca iyam asita
īkṣaṇā

ताम् दृष्ट्वा नव हेम आभाम् लोक कान्ताम् इव श्रियम्
जगाम मनसा रामम् वचनम् च इदम्
अब्रवीत्

tām dṛṣṭvā nava hema ābhām loka kāntām iva śriyam
jagāma manasā rāmam vacanam ca idam
abravīt

अस्या हेतोर् विशाल अक्ष्या हतो वाली महा बलः
रावण प्रतिमो वीर्ये कबन्धः च निपातितः

asyā hetor viśāla akṣyā hato vālī mahā balaḥ
rāvaṇa pratimo vīrye kabandhaḥ ca nipātitaḥ

विराधः च हतः सम्ख्ये राक्षसो भीम विक्रमः
वने रामेण विक्रम्य महा इन्द्रेण इव
शम्बरः

virādhaḥ ca hataḥ samkhye rākṣaso bhīma vikramaḥ
vane rāmeṇa vikramya mahā indreṇa iva
śambaraḥ

चतुर् दश सहस्राणि रक्षसाम् भीम कर्मणाम्
निहतानि जन स्थाने शरैर् अग्नि शिख उपमैः

catur daśa sahasrāṇi rakṣasām bhīma karmaṇām
nihatāni jana sthāne śarair agni śikha upamaiḥ

करः च निहतः सम्ख्ये त्रिशिराः च निपातितः
दूषणः च महा तेजा रामेण विदित आत्मना

karaḥ ca nihataḥ samkhye triśirāḥ ca nipātitaḥ
dūṣaṇaḥ ca mahā tejā rāmeṇa vidita ātmanā

ऐश्वर्यम् वानराणाम् च दुर्लभम् वालि पालितम्
अस्या निमित्ते सुग्रीवः प्राप्तवान् लोक सत्कृतम्

aiśvaryam vānarāṇām ca durlabham vāli pālitam
asyā nimitte sugrīvaḥ prāptavān loka satkṛtam

सागरः च मया क्रान्तः श्रीमान् नद नदी पतिः
अस्या हेतोर् विशाल अक्ष्याः पुरी च इयम्
निरीक्षिता

sāgaraḥ ca mayā krāntaḥ śrīmān nada nadī patiḥ
asyā hetor viśāla akṣyāḥ purī ca iyam
nirīkṣitā

यदि रामः समुद्रान्ताम् मेदिनीम् परिवर्तयेत्
अस्याः कृते जगत् च अपि युक्तम् इति एव मे
मतिः

yadi rāmaḥ samudrāntām medinīm parivartayet
asyāḥ kṛte jagat ca api yuktam iti eva me
matiḥ

राज्यम् वा त्रिषु लोकेषु सीता वा जनक आत्मजा
त्रैलोक्य राज्यम् सकलम् सीताया न आप्नुयात्
कलाम्

rājyam vā triṣu lokeṣu sītā vā janaka ātmajā
trailokya rājyam sakalam sītāyā na āpnuyāt
kalām

इयम् सा धर्म शीलस्य जनकस्य महात्मनः
सुता मैथिलराजस्य सीता भर्तृदृढ व्रता

iyam sā dharma śīlasya janakasya mahātmanaḥ
sutā maithilarājasya sītā bhartṛdṛḍha vratā

उत्थिता मेदिनीम् भित्त्वा क्षेत्रे हल मुख क्षते
पद्म रेणु निभैः कीर्णा शुभैः केदार
पांसुभिः

utthitā medinīm bhittvā kṣetre hala mukha kṣate
padma reṇu nibhaiḥ kīrṇā śubhaiḥ kedāra
pāṃsubhiḥ

विक्रान्तस्य आर्य शीलस्य सम्युगेषु अनिवर्तिनः
स्नुषा दशरथस्य एषा ज्येष्ठा राज्ञो यशस्विनी

vikrāntasya ārya śīlasya samyugeṣu anivartinaḥ
snuṣā daśarathasya eṣā jyeṣṭhā rājño yaśasvinī

धर्मज्ञस्य कृतज्ञस्य रामस्य विदित आत्मनः
इयम् सा दयिता भार्या राक्षसी वशम् आगता

dharmajñasya kṛtajñasya rāmasya vidita ātmanaḥ
iyam sā dayitā bhāryā rākṣasī vaśam āgatā

सर्वान् भोगान् परित्यज्य भर्तृ स्नेह बलात् कृता
अचिन्तयित्वा दुह्खानि प्रविष्टा निर्जनम्
वनम्

sarvān bhogān parityajya bhartṛ sneha balāt kṛtā
acintayitvā duhkhāni praviṣṭā nirjanam
vanam

इमाम् तु शील सम्पन्नाम् द्रष्टुम् इच्चति राघवः
रावणेन प्रमथिताम् प्रपाम् इव पिपासितः

imām tu śīla sampannām draṣṭum iccati rāghavaḥ
rāvaṇena pramathitām prapām iva pipāsitaḥ

अस्या नूनम् पुनर् लाभाद् राघवः प्रीतिम् एष्यति
राजा राज्य परिभ्रष्टः पुनः प्राप्य इव
मेदिनीम्

asyā nūnam punar lābhād rāghavaḥ prītim eṣyati
rājā rājya paribhraṣṭaḥ punaḥ prāpya iva
medinīm

काम भोगैः परित्यक्ता हीना बन्धु जनेन च
धारयति आत्मनो देहम् तत् समागम कान्क्षिणी

kāma bhogaiḥ parityaktā hīnā bandhu janena ca
dhārayati ātmano deham tat samāgama kānkṣiṇī

न एषा पश्यति राक्षस्यो न इमान् पुष्प फल द्रुमान्
एकस्थ हृदया नूनम् रामम् एव अनुपश्यति

na eṣā paśyati rākṣasyo na imān puṣpa phala drumān
ekastha hṛdayā nūnam rāmam eva anupaśyati

भर्ता नाम परम् नार्या भूषणम् भूषणाद् अपि
एषा हि रहिता तेन शोभन अर्हा न शोभते

bhartā nāma param nāryā bhūṣaṇam bhūṣaṇād api
eṣā hi rahitā tena śobhana arhā na śobhate

दुष्करम् कुरुते रामो हीनो यद् अनया प्रभुः
धारयति आत्मनो देहम् न दुह्खेन अवसीदति

duṣkaram kurute rāmo hīno yad anayā prabhuḥ
dhārayati ātmano deham na duhkhena avasīdati

इमाम् असित केश अन्ताम् शत पत्र निभ ईक्षणाम्
सुख अर्हाम् दुःखिताम् ज्ँआत्वा मम अपि
व्यथितम् मनः

imām asita keśa antām śata patra nibha īkṣaṇām
sukha arhām duḥkhitām j~ātvā mama api
vyathitam manaḥ

क्षिति क्षमा पुष्कर सम्निभ अक्षी
या रक्षिता राघव लक्ष्मणाभ्याम्
सा राक्षसीभिर्
विकृत ईक्षणाभिः
सम्रक्ष्यते सम्प्रति वृक्ष मूले

kṣiti kṣamā puṣkara samnibha akṣī
yā rakṣitā rāghava lakṣmaṇābhyām
sā rākṣasībhir
vikṛta īkṣaṇābhiḥ
samrakṣyate samprati vṛkṣa mūle

हिम हत नलिनी इव नष्ट शोभा
व्यसन परम्परया निपीड्यमाना
सह चर रहिता
इव चक्र वाकी
जनक सुता कृपणाम् दशाम् प्रपन्ना

hima hata nalinī iva naṣṭa śobhā
vyasana paramparayā nipīḍyamānā
saha cara rahitā
iva cakra vākī
janaka sutā kṛpaṇām daśām prapannā

अस्या हि पुष्प अवनत अग्र शाखाः
शोकम् दृढम् वै जनयति अशोकाः
हिम व्यपायेन
च शीतरश्मिः
रभ्युत्थितो न एक सहस्र रश्मिः

asyā hi puṣpa avanata agra śākhāḥ
śokam dṛḍham vai janayati aśokāḥ
hima vyapāyena
ca śītaraśmiḥ
rabhyutthito na eka sahasra raśmiḥ

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये सुन्दरकाण्डे षोडशः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye sundarakāṇḍe ṣoḍaśaḥ sargaḥ