सुसम्रब्धम् तु सौमित्रिम् लक्ष्मणम् क्रोध मूर्चितम्
रामः तु परिसान्त्व्य अथ वचनम् च इदम् अब्रवीत्

susamrabdham tu saumitrim lakṣmaṇam krodha mūrcitam
rāmaḥ tu parisāntvya atha vacanam ca idam abravīt

किम् अत्र धनुषा कार्यम् असिना वा सचर्मणा
महा इष्वासे महा प्राज्ने भरते स्वयम् आगते

kim atra dhanuṣā kāryam asinā vā sacarmaṇā
mahā iṣvāse mahā prājne bharate svayam āgate

पितुस्सत्यं प्रतिश्रुत्य हत्वा भरतमागतम्
किम् करिष्यामि राज्येन सापवादेन लक्ष्मण

pitussatyaṃ pratiśrutya hatvā bharatamāgatam
kim kariṣyāmi rājyena sāpavādena lakṣmaṇa

यद्द्रव्यं बान्दवानां वा मित्राणां वाक्षये भवत्
नाहं तप्त्प्रतिगृह्णीयां भक्षान्विषकृतानिव २९७४

yaddravyaṃ bāndavānāṃ vā mitrāṇāṃ vākṣaye bhavat
nāhaṃ taptpratigṛhṇīyāṃ bhakṣānviṣakṛtāniva 2-97-4

धर्ममर्थं च कामं च पृथिवीं चापि लक्षण
इच्छामि भवतामर्थे एतत् प्रतिशृणोमि ते

dharmamarthaṃ ca kāmaṃ ca pṛthivīṃ cāpi lakṣaṇa
icchāmi bhavatāmarthe etat pratiśṛṇomi te

भ्रातृइणां संग्रहार्थं च सुखार्थं चापि लक्ष्मण
राज्यमप्यहमिच्छामि सत्येनायुधमालभे

bhrātṛiṇāṃ saṃgrahārthaṃ ca sukhārthaṃ cāpi lakṣmaṇa
rājyamapyahamicchāmi satyenāyudhamālabhe

नेयं मम मही सौम्य दुर्लभा सागराम्बरा
न हीच्छेयमधर्मेण शक्रत्वमपि लक्ष्मण

neyaṃ mama mahī saumya durlabhā sāgarāmbarā
na hīccheyamadharmeṇa śakratvamapi lakṣmaṇa

यद्विना भरतं त्वां च शत्रुघ्नं चापि मानद
भवेन्मम सुखं किंचिद्भस्म तत्कुरुतां शिखी

yadvinā bharataṃ tvāṃ ca śatrughnaṃ cāpi mānada
bhavenmama sukhaṃ kiṃcidbhasma tatkurutāṃ śikhī

मन्ये।अहमागतो।अयेध्यां भरतो भ्रातृवत्सलः
मम प्राणात्र्पियतरः कुलधर्ममनुस्मरन्

manye|ahamāgato|ayedhyāṃ bharato bhrātṛvatsalaḥ
mama prāṇātrpiyataraḥ kuladharmamanusmaran

अम्बाअं च कैकयीं रुष्य परुषं चाप्रियं वदन्
प्रसाद्य पितरं स्रीमान् राज्यं मे दातुमागतः

ambāaṃ ca kaikayīṃ ruṣya paruṣaṃ cāpriyaṃ vadan
prasādya pitaraṃ srīmān rājyaṃ me dātumāgataḥ

प्राप्त कालम् यद् एषो अस्मान् भरतो द्रष्टुम् इग्च्छति
अस्मासु मनसा अप्य् एष न अहितम् किंचिद् आचरेत्

prāpta kālam yad eṣo asmān bharato draṣṭum igcchati
asmāsu manasā apy eṣa na ahitam kiṃcid ācaret

विप्रियम् कृत पूर्वम् ते भरतेन कदा न किम्
ईदृशम् वा भयम् ते अद्य भरतम् यो अत्र शन्कसे

vipriyam kṛta pūrvam te bharatena kadā na kim
īdṛśam vā bhayam te adya bharatam yo atra śankase

न हि ते निष्ठुरम् वाच्यो भरतो न अप्रियम् वचः
अहम् ह्य् अप्रियम् उक्तः स्याम् भरतस्य अप्रिये कृते

na hi te niṣṭhuram vācyo bharato na apriyam vacaḥ
aham hy apriyam uktaḥ syām bharatasya apriye kṛte

कथम् नु पुत्राः पितरम् हन्युः कस्यांचिद् आपदि
भ्राता वा भ्रातरम् हन्यात् सौमित्रे प्राणम् आत्मनः

katham nu putrāḥ pitaram hanyuḥ kasyāṃcid āpadi
bhrātā vā bhrātaram hanyāt saumitre prāṇam ātmanaḥ

यदि राज्यस्य हेतोः त्वम् इमाम् वाचम् प्रभाषसे
वक्ष्यामि भरतम् दृष्ट्वा राज्यम् अस्मै प्रदीयताम्

yadi rājyasya hetoḥ tvam imām vācam prabhāṣase
vakṣyāmi bharatam dṛṣṭvā rājyam asmai pradīyatām

उच्यमानो हि भरतो मया लक्ष्मण तत्त्वतः
राज्यम् अस्मै प्रयग्च्छ इति बाढम् इत्य् एव वक्ष्यति

ucyamāno hi bharato mayā lakṣmaṇa tattvataḥ
rājyam asmai prayagccha iti bāḍham ity eva vakṣyati

तथा उक्तो धर्म शीलेन भ्रात्रा तस्य हिते रतः
लक्ष्मणः प्रविवेश इव स्वानि गात्राणि लज्जया

tathā ukto dharma śīlena bhrātrā tasya hite rataḥ
lakṣmaṇaḥ praviveśa iva svāni gātrāṇi lajjayā

तद्वाक्यं लक्ष्मणः श्रुत्वा व्रीशितः प्रत्युवाच ह
त्व मन्ये द्रष्टुमायातः पिता दशरथः स्वयम्

tadvākyaṃ lakṣmaṇaḥ śrutvā vrīśitaḥ pratyuvāca ha
tva manye draṣṭumāyātaḥ pitā daśarathaḥ svayam

व्रीडितम् लक्ष्मणम् दृष्ट्वा राघवः प्रत्युवाच ह
एष मन्ये महा बाहुर् इह अस्मान् द्रष्टुम् आगतः

vrīḍitam lakṣmaṇam dṛṣṭvā rāghavaḥ pratyuvāca ha
eṣa manye mahā bāhur iha asmān draṣṭum āgataḥ

अथवा नौ ध्रुवं मन्ये मन्यमानः सुखोचितौ
वन वासम् अनुध्याय गृहाय प्रतिनेष्यति

athavā nau dhruvaṃ manye manyamānaḥ sukhocitau
vana vāsam anudhyāya gṛhāya pratineṣyati

इमाम् वा अप्य् एश वैदेहीम् अत्यन्त सुख सेविनीम्
एतौ तौ सम्प्रकाशेते गोत्रवन्तौ मनो रमौ

imām vā apy eśa vaidehīm atyanta sukha sevinīm
etau tau samprakāśete gotravantau mano ramau

एतौ तौ संप्रकाशेते गोत्रवन्तौ मनोरमौ
वायु वेग समौ वीर जवनौ तुरग उत्तमौ

etau tau saṃprakāśete gotravantau manoramau
vāyu vega samau vīra javanau turaga uttamau

स एष सुमहा कायः कम्पते वाहिनी मुखे
नागः शत्रुम्जयो नाम वृद्धः तातस्य धीमतः

sa eṣa sumahā kāyaḥ kampate vāhinī mukhe
nāgaḥ śatrumjayo nāma vṛddhaḥ tātasya dhīmataḥ

न तु पश्यामि तच्छत्रं पाण्डरं लोकसत्कृअम्
पितुर्दिव्यं महाबाहो संशयो भवतीह मे २९७२६

na tu paśyāmi tacchatraṃ pāṇḍaraṃ lokasatkṛam
piturdivyaṃ mahābāho saṃśayo bhavatīha me 2-97-26

वृक्षाग्रादवरोह त्वं कुरु लक्ष्म्मण मद्वचः
इतीव रामो धर्मात्मा सौमित्रिं तमुवाच ह

vṛkṣāgrādavaroha tvaṃ kuru lakṣmmaṇa madvacaḥ
itīva rāmo dharmātmā saumitriṃ tamuvāca ha

अवतीर्य तु साल अग्रात् तस्मात् स समितिम् जयः
लक्ष्मणः प्रान्जलिर् भूत्वा तस्थौ रामस्य पार्श्वतः

avatīrya tu sāla agrāt tasmāt sa samitim jayaḥ
lakṣmaṇaḥ prānjalir bhūtvā tasthau rāmasya pārśvataḥ

भरतेन अथ संदिष्टा सम्मर्दो न भवेद् इति
समन्तात् तस्य शैलस्य सेना वासम् अकल्पयत्

bharatena atha saṃdiṣṭā sammardo na bhaved iti
samantāt tasya śailasya senā vāsam akalpayat

अध्यर्धम् इष्क्वाकु चमूर् योजनम् पर्वतस्य सा
पार्श्वे न्यविशद् आवृत्य गज वाजि रथ आकुला

adhyardham iṣkvāku camūr yojanam parvatasya sā
pārśve nyaviśad āvṛtya gaja vāji ratha ākulā

इत्यार्षे श्रीमद्रामायने आदिकावे अयोध्याकाण्डे सप्तनवतितमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyane ādikāve ayodhyākāṇḍe saptanavatitamaḥ sargaḥ