तया महत्या यायिन्या ध्वजिन्या वन वासिनः
अर्दिता यूथपा मत्ताः सयूथाः सम्प्रदुद्रुवुः

tayā mahatyā yāyinyā dhvajinyā vana vāsinaḥ
arditā yūthapā mattāḥ sayūthāḥ sampradudruvuḥ

ऋक्षाः पृषत सम्घाः च रुरवः च समन्ततः
दृश्यन्ते वन राजीषु गिरिषु अपि नदीषु च

ṛkṣāḥ pṛṣata samghāḥ ca ruravaḥ ca samantataḥ
dṛśyante vana rājīṣu giriṣu api nadīṣu ca

स सम्प्रतस्थे धर्म आत्मा प्रीतो दशरथ आत्मजः
वृतो महत्या नादिन्या सेनया चतुर् अन्गया

sa sampratasthe dharma ātmā prīto daśaratha ātmajaḥ
vṛto mahatyā nādinyā senayā catur angayā

सागर ओघ निभा सेना भरतस्य महात्मनः
महीम् संचादयाम् आस प्रावृषि द्याम् इव अम्बुदः

sāgara ogha nibhā senā bharatasya mahātmanaḥ
mahīm saṃcādayām āsa prāvṛṣi dyām iva ambudaḥ

तुरम्ग ओघैर् अवतता वारणैः च महा जवैः
अनालक्ष्या चिरम् कालम् तस्मिन् काले बभूव भूः

turamga oghair avatatā vāraṇaiḥ ca mahā javaiḥ
anālakṣyā ciram kālam tasmin kāle babhūva bhūḥ

स यात्वा दूरम् अध्वानम् सुपरिश्रान्त वाहनः
उवाच भरतः श्रीमान् वसिष्ठम् मन्त्रिणाम् वरम्

sa yātvā dūram adhvānam supariśrānta vāhanaḥ
uvāca bharataḥ śrīmān vasiṣṭham mantriṇām varam

यादृशम् लक्ष्यते रूपम् यथा चैव श्रुतम् मया
व्यक्तम् प्राप्ताः स्म तम् देशम् भरद्वाजो यम् अब्रवीत्

yādṛśam lakṣyate rūpam yathā caiva śrutam mayā
vyaktam prāptāḥ sma tam deśam bharadvājo yam abravīt

अयम् गिरिः चित्र कूटः तथा मन्दाकिनी नदी
एतत् प्रकाशते दूरान् नील मेघ निभम् वनम्

ayam giriḥ citra kūṭaḥ tathā mandākinī nadī
etat prakāśate dūrān nīla megha nibham vanam

गिरेः सानूनि रम्याणि चित्र कूटस्य सम्प्रति
वारणैर् अवमृद्यन्ते मामकैः पर्वत उपमैः

gireḥ sānūni ramyāṇi citra kūṭasya samprati
vāraṇair avamṛdyante māmakaiḥ parvata upamaiḥ

मुन्चन्ति कुसुमान्य् एते नगाः पर्वत सानुषु
नीला इव आतप अपाये तोयम् तोय धरा घनाः

muncanti kusumāny ete nagāḥ parvata sānuṣu
nīlā iva ātapa apāye toyam toya dharā ghanāḥ

किन्नर आचरित उद्देशम् पश्य शत्रुघ्न पर्वतम्
हयैः समन्ताद् आकीर्णम् मकरैर् इव सागरम्

kinnara ācarita uddeśam paśya śatrughna parvatam
hayaiḥ samantād ākīrṇam makarair iva sāgaram

एते मृग गणा भान्ति शीघ्र वेगाः प्रचोदिताः
वायु प्रविद्धाः शरदि मेघ राज्य इव अम्बरे

ete mṛga gaṇā bhānti śīghra vegāḥ pracoditāḥ
vāyu praviddhāḥ śaradi megha rājya iva ambare

कुर्वन्ति कुसुम आपीडान् शिरह्सु सुरभीन् अमी
मेघ प्रकाशैः फलकैर् दाक्षिणात्या यथा नराः

kurvanti kusuma āpīḍān śirahsu surabhīn amī
megha prakāśaiḥ phalakair dākṣiṇātyā yathā narāḥ

निष्कूजम् इव भूत्वा इदम् वनम् घोर प्रदर्शनम्
अयोध्या इव जन आकीर्णा सम्प्रति प्रतिभाति मा

niṣkūjam iva bhūtvā idam vanam ghora pradarśanam
ayodhyā iva jana ākīrṇā samprati pratibhāti mā

खुरैर् उदीरितो रेणुर् दिवम् प्रग्च्छाद्य तिष्ठति
तम् वहत्य् अनिलः शीघ्रम् कुर्वन्न् इव मम प्रियम्

khurair udīrito reṇur divam pragcchādya tiṣṭhati
tam vahaty anilaḥ śīghram kurvann iva mama priyam

स्यन्दनाम्ः तुरग उपेतान् सूत मुख्यैर् अधिष्ठितान्
एतान् सम्पततः शीघ्रम् पश्य शत्रुघ्न कानने

syandanāmḥ turaga upetān sūta mukhyair adhiṣṭhitān
etān sampatataḥ śīghram paśya śatrughna kānane

एतान् वित्रासितान् पश्य बर्हिणः प्रिय दर्शनान्
एतम् आविशतः शैलम् अधिवासम् पतत्रिणाम्

etān vitrāsitān paśya barhiṇaḥ priya darśanān
etam āviśataḥ śailam adhivāsam patatriṇām

अतिमात्रम् अयम् देशो मनोज्नः प्रतिभाति मा
तापसानाम् निवासो अयम् व्यक्तम् स्वर्ग पथो यथा

atimātram ayam deśo manojnaḥ pratibhāti mā
tāpasānām nivāso ayam vyaktam svarga patho yathā

मृगा मृगीभिः सहिता बहवः पृषता वने
मनोज्न रूपा लक्ष्यन्ते कुसुमैर् इव चित्रितः

mṛgā mṛgībhiḥ sahitā bahavaḥ pṛṣatā vane
manojna rūpā lakṣyante kusumair iva citritaḥ

साधु सैन्याः प्रतिष्ठन्ताम् विचिन्वन्तु च काननम्
यथा तौ पुरुष व्याघ्रौ दृश्येते राम लक्ष्मणौ

sādhu sainyāḥ pratiṣṭhantām vicinvantu ca kānanam
yathā tau puruṣa vyāghrau dṛśyete rāma lakṣmaṇau

भरतस्य वचः श्रुत्वा पुरुषाः शस्त्र पाणयः
विविशुः तद् वनम् शूरा धूमम् च ददृशुः ततः

bharatasya vacaḥ śrutvā puruṣāḥ śastra pāṇayaḥ
viviśuḥ tad vanam śūrā dhūmam ca dadṛśuḥ tataḥ

ते समालोक्य धूम अग्रम् ऊचुर् भरतम् आगताः
न अमनुष्ये भवत्य् अग्निर् व्यक्तम् अत्र एव राघवौ

te samālokya dhūma agram ūcur bharatam āgatāḥ
na amanuṣye bhavaty agnir vyaktam atra eva rāghavau

अथ न अत्र नर व्याघ्रौ राज पुत्रौ परम् तपौ
अन्ये राम उपमाः सन्ति व्यक्तम् अत्र तपस्विनः

atha na atra nara vyāghrau rāja putrau param tapau
anye rāma upamāḥ santi vyaktam atra tapasvinaḥ

तत् श्रुत्वा भरतः तेषाम् वचनम् साधु सम्मतम्
सैन्यान् उवाच सर्वाम्ः तान् अमित्र बल मर्दनः

tat śrutvā bharataḥ teṣām vacanam sādhu sammatam
sainyān uvāca sarvāmḥ tān amitra bala mardanaḥ

यत् ता भवन्तः तिष्ठन्तु न इतो गन्तव्यम् अग्रतः
अहम् एव गमिष्यामि सुमन्त्रो गुरुर् एव च

yat tā bhavantaḥ tiṣṭhantu na ito gantavyam agrataḥ
aham eva gamiṣyāmi sumantro gurur eva ca

एवम् उक्ताः ततः सर्वे तत्र तस्थुः समन्ततः
भरतो यत्र धूम अग्रम् तत्र दृष्टिम् समादधत्

evam uktāḥ tataḥ sarve tatra tasthuḥ samantataḥ
bharato yatra dhūma agram tatra dṛṣṭim samādadhat

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे त्रिनवतितमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye ayodhyākāṇḍe trinavatitamaḥ sargaḥ