ततः ताम् रजनीम् उष्य भरतः सपरिग्च्छदः
कृत आतिथ्यो भरद्वाजम् कामाद् अभिजगाम ह

tataḥ tām rajanīm uṣya bharataḥ saparigcchadaḥ
kṛta ātithyo bharadvājam kāmād abhijagāma ha

तम् ऋषिः पुरुष व्याघ्रम् प्रेक्ष्य प्रान्जलिम् आगतम्
हुत अग्नि होत्रो भरतम् भरद्वाजो अभ्यभाषत

tam ṛṣiḥ puruṣa vyāghram prekṣya prānjalim āgatam
huta agni hotro bharatam bharadvājo abhyabhāṣata

कच्चिद् अत्र सुखा रात्रिः तव अस्मद् विषये गता
समग्रः ते जनः कच्चिद् आतिथ्ये शंस मे अनघ

kaccid atra sukhā rātriḥ tava asmad viṣaye gatā
samagraḥ te janaḥ kaccid ātithye śaṃsa me anagha

तम् उवाच अन्जलिम् कृत्वा भरतो अभिप्रणम्य च
आश्रमाद् अभिनिष्क्रन्तम् ऋषिम् उत्तम तेजसम्

tam uvāca anjalim kṛtvā bharato abhipraṇamya ca
āśramād abhiniṣkrantam ṛṣim uttama tejasam

सुख उषितो अस्मि भगवन् समग्र बल वाहनः
तर्पितः सर्व कामैः च सामात्यो बलवत् त्वया

sukha uṣito asmi bhagavan samagra bala vāhanaḥ
tarpitaḥ sarva kāmaiḥ ca sāmātyo balavat tvayā

अपेत क्लम सम्तापाः सुभक्ष्याः सुप्रतिश्रयाः
अपि प्रेष्यान् उपादाय सर्वे स्म सुसुख उषिताः

apeta klama samtāpāḥ subhakṣyāḥ supratiśrayāḥ
api preṣyān upādāya sarve sma susukha uṣitāḥ

आमन्त्रये अहम् भगवन् कामम् त्वाम् ऋषि सत्तम
समीपम् प्रस्थितम् भ्रातुर् मैरेण ईक्षस्व चक्षुषा

āmantraye aham bhagavan kāmam tvām ṛṣi sattama
samīpam prasthitam bhrātur maireṇa īkṣasva cakṣuṣā

आश्रमम् तस्य धर्मज्न धार्मिकस्य महात्मनः
आचक्ष्व कतमो मार्गः कियान् इति च शंस मे

āśramam tasya dharmajna dhārmikasya mahātmanaḥ
ācakṣva katamo mārgaḥ kiyān iti ca śaṃsa me

इति पृष्टः तु भरतम् भ्रातृ दर्शन लालसम्
प्रत्युवाच महा तेजा भरद्वाजो महा तपाः

iti pṛṣṭaḥ tu bharatam bhrātṛ darśana lālasam
pratyuvāca mahā tejā bharadvājo mahā tapāḥ

भरत अर्ध तृतीयेषु योजनेषु अजने वने
चित्र कूटो गिरिः तत्र रम्य निर्दर काननः

bharata ardha tṛtīyeṣu yojaneṣu ajane vane
citra kūṭo giriḥ tatra ramya nirdara kānanaḥ

उत्तरम् पार्श्वम् आसाद्य तस्य मन्दाकिनी नदी
पुष्पित द्रुम संचन्ना रम्य पुष्पित कानना

uttaram pārśvam āsādya tasya mandākinī nadī
puṣpita druma saṃcannā ramya puṣpita kānanā

अनन्तरम् तत् सरितः चित्र कूटः च पर्वतः
ततो पर्ण कुटी तात तत्र तौ वसतो ध्रुवम्

anantaram tat saritaḥ citra kūṭaḥ ca parvataḥ
tato parṇa kuṭī tāta tatra tau vasato dhruvam

दक्षिणेन एव मार्गेण सव्य दक्षिणम् एव च
गज वाजि रथ आकीर्णाम् वाहिनीम् वाहिनी पते

dakṣiṇena eva mārgeṇa savya dakṣiṇam eva ca
gaja vāji ratha ākīrṇām vāhinīm vāhinī pate

प्रयाणम् इति च श्रुत्वा राज राजस्य योषितः
हित्वा यानानि यान अर्हा ब्राह्मणम् पर्यवारयन्

prayāṇam iti ca śrutvā rāja rājasya yoṣitaḥ
hitvā yānāni yāna arhā brāhmaṇam paryavārayan

वेपमाना कृशा दीना सह देव्या सुमन्त्रिया
कौसल्या तत्र जग्राह कराभ्याम् चरणौ मुनेः

vepamānā kṛśā dīnā saha devyā sumantriyā
kausalyā tatra jagrāha karābhyām caraṇau muneḥ

असमृद्धेन कामेन सर्व लोकस्य गर्हिता
कैकेयी तस्य जग्राह चरणौ सव्यपत्रपा

asamṛddhena kāmena sarva lokasya garhitā
kaikeyī tasya jagrāha caraṇau savyapatrapā

तम् प्रदक्षिणम् आगम्य भगवन्तम् महा मुनिम्
अदूराद् भरतस्य एव तस्थौ दीन मनाः तदा

tam pradakṣiṇam āgamya bhagavantam mahā munim
adūrād bharatasya eva tasthau dīna manāḥ tadā

ततः पप्रग्च्छ भरतम् भरद्वाजो दृढ व्रतः
विशेषम् ज्नातुम् इग्च्छामि मातृऋणाम् तव राघव

tataḥ papragccha bharatam bharadvājo dṛḍha vrataḥ
viśeṣam jnātum igcchāmi mātṛṛṇām tava rāghava

एवम् उक्तः तु भरतो भरद्वाजेन धार्मिकः
उवाच प्रान्जलिर् भूत्वा वाक्यम् वचन कोविदः

evam uktaḥ tu bharato bharadvājena dhārmikaḥ
uvāca prānjalir bhūtvā vākyam vacana kovidaḥ

याम् इमाम् भगवन् दीनाम् शोकान् अशन कर्शिताम्
पितुर् हि महिषीम् देवीम् देवताम् इव पश्यसि

yām imām bhagavan dīnām śokān aśana karśitām
pitur hi mahiṣīm devīm devatām iva paśyasi

अस्या वाम भुजम् श्लिष्टा या एषा तिष्ठति दुर्मनाः
कर्णिकारस्य शाखा इव शीर्ण पुष्पा वन अन्तरे

asyā vāma bhujam śliṣṭā yā eṣā tiṣṭhati durmanāḥ
karṇikārasya śākhā iva śīrṇa puṣpā vana antare

यस्याः कृते नर याघ्रौ जीव नाशम् इतो गतौ
राजा पुत्र विहीनः च स्वर्गम् दशरथो गतः

yasyāḥ kṛte nara yāghrau jīva nāśam ito gatau
rājā putra vihīnaḥ ca svargam daśaratho gataḥ

इत्य् उक्त्वा नर शार्दूलो बाष्प गद्गदया गिरा
स निशश्वास ताम्र अक्षो क्रुद्धो नाग इव असकृत्

ity uktvā nara śārdūlo bāṣpa gadgadayā girā
sa niśaśvāsa tāmra akṣo kruddho nāga iva asakṛt

भरद्वाजो महर्षिः तम् ब्रुवन्तम् भरतम् तदा
प्रत्युवाच महा बुद्धिर् इदम् वचनम् अर्थवत्

bharadvājo maharṣiḥ tam bruvantam bharatam tadā
pratyuvāca mahā buddhir idam vacanam arthavat

न दोषेण अवगन्तव्या कैकेयी भरत त्वया
राम प्रव्राजनम् ह्य् एतत् सुख उदर्कम् भविष्यति

na doṣeṇa avagantavyā kaikeyī bharata tvayā
rāma pravrājanam hy etat sukha udarkam bhaviṣyati

देवानाम् दानवानाम् च ऋषीणाम् भावितात्मनाम्
हितमेव भविष्यद्धि रामप्रव्राजनादिह

devānām dānavānām ca ṛṣīṇām bhāvitātmanām
hitameva bhaviṣyaddhi rāmapravrājanādiha

अभिवाद्य तु संसिद्धः कृत्वा च एनम् प्रदक्षिणम्
आमन्त्र्य भरतः सैन्यम् युज्यताम् इत्य् अचोदयत्

abhivādya tu saṃsiddhaḥ kṛtvā ca enam pradakṣiṇam
āmantrya bharataḥ sainyam yujyatām ity acodayat

ततो वाजि रथान् युक्त्वा दिव्यान् हेम परिष्क्रितान्
अध्यारोहत् प्रयाण अर्थी बहून् बहु विधो जनः

tato vāji rathān yuktvā divyān hema pariṣkritān
adhyārohat prayāṇa arthī bahūn bahu vidho janaḥ

गज कन्या गजाः चैव हेम कक्ष्याः पताकिनः
जीमूता इव घर्म अन्ते सघोषाः सम्प्रतस्थिरे

gaja kanyā gajāḥ caiva hema kakṣyāḥ patākinaḥ
jīmūtā iva gharma ante saghoṣāḥ sampratasthire

विविधान्य् अपि यानानि महानि च लघूनि च
प्रययुः सुमहा अर्हाणि पादैर् एव पदातयः

vividhāny api yānāni mahāni ca laghūni ca
prayayuḥ sumahā arhāṇi pādair eva padātayaḥ

अथ यान प्रवेकैः तु कौसल्या प्रमुखाः स्त्रियः
राम दर्शन कान्क्षिण्यः प्रययुर् मुदिताः तदा

atha yāna pravekaiḥ tu kausalyā pramukhāḥ striyaḥ
rāma darśana kānkṣiṇyaḥ prayayur muditāḥ tadā

चंद्र्क तरुण आभासाम् नियुक्ताम् शिबिकाम् शुभाम्
आस्थाय प्रययौ श्रीमान् भरतः सपरिग्च्छदः

caṃdrka taruṇa ābhāsām niyuktām śibikām śubhām
āsthāya prayayau śrīmān bharataḥ saparigcchadaḥ

सा प्रयाता महा सेना गज वाजि रथ आकुला
दक्षिणाम् दिशम् आवृत्य महा मेघ इव उत्थितः

sā prayātā mahā senā gaja vāji ratha ākulā
dakṣiṇām diśam āvṛtya mahā megha iva utthitaḥ

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे द्विननवतितमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye ayodhyākāṇḍe dvinanavatitamaḥ sargaḥ