गुहस्य वचनम् श्रुत्वा भरतो भृशम् अप्रियम्
ध्यानम् जगाम तत्र एव यत्र तत् श्रुतम् अप्रियम्

guhasya vacanam śrutvā bharato bhṛśam apriyam
dhyānam jagāma tatra eva yatra tat śrutam apriyam

सुकुमारो महा सत्त्वः सिम्ह स्कन्धो महा भुजः
पुण्डरीक विशाल अक्षः तरुणः प्रिय दर्शनः

sukumāro mahā sattvaḥ simha skandho mahā bhujaḥ
puṇḍarīka viśāla akṣaḥ taruṇaḥ priya darśanaḥ

भरतम् मुर्च्छितम् द्रुष्ट्वा विवर्णवदनो गुहः
बभूव व्यथितस्तत्र भूमिकम्पे यथा द्रुमः

bharatam murcchitam druṣṭvā vivarṇavadano guhaḥ
babhūva vyathitastatra bhūmikampe yathā drumaḥ

तद् अवस्थम् तु भरतम् शत्रुघ्नो अनन्तर स्थितः
परिष्वज्य रुरोद उच्चैर् विसम्ज्नः शोक कर्शितः

tad avastham tu bharatam śatrughno anantara sthitaḥ
pariṣvajya ruroda uccair visamjnaḥ śoka karśitaḥ

ततः सर्वाः समापेतुर् मातरो भरतस्य ताः
उपवास कृशा दीना भर्तृ व्यसन कर्शिताः

tataḥ sarvāḥ samāpetur mātaro bharatasya tāḥ
upavāsa kṛśā dīnā bhartṛ vyasana karśitāḥ

ताः च तम् पतितम् भूमौ रुदन्त्यः पर्यवारयन्
कौसल्या तु अनुसृत्य एनम् दुर्मनाः परिषस्वजे

tāḥ ca tam patitam bhūmau rudantyaḥ paryavārayan
kausalyā tu anusṛtya enam durmanāḥ pariṣasvaje

वत्सला स्वम् यथा वत्सम् उपगूह्य तपस्विनी
परिपप्रग्च्छ भरतम् रुदन्ती शोक लालसा

vatsalā svam yathā vatsam upagūhya tapasvinī
paripapragccha bharatam rudantī śoka lālasā

पुत्र व्याधिर् न ते कच्चित् शरीरम् परिबाधते
अद्य राज कुलस्य अस्य त्वद् अधीनम् हि जीवितम्

putra vyādhir na te kaccit śarīram paribādhate
adya rāja kulasya asya tvad adhīnam hi jīvitam

त्वाम् दृष्ट्वा पुत्र जीवामि रामे सभ्रातृके गते
वृत्ते दशरथे राज्नि नाथ एकः त्वम् अद्य नः

tvām dṛṣṭvā putra jīvāmi rāme sabhrātṛke gate
vṛtte daśarathe rājni nātha ekaḥ tvam adya naḥ

कच्चिन् न लक्ष्मणे पुत्र श्रुतम् ते किंचिद् अप्रियम्
पुत्र वा ह्य् एकपुत्रायाः सह भार्ये वनम् गते

kaccin na lakṣmaṇe putra śrutam te kiṃcid apriyam
putra vā hy ekaputrāyāḥ saha bhārye vanam gate

स मुहूर्तम् समाश्वस्य रुदन्न् एव महा यशाः
कौसल्याम् परिसान्त्व्य इदम् गुहम् वचनम् अब्रवीत्

sa muhūrtam samāśvasya rudann eva mahā yaśāḥ
kausalyām parisāntvya idam guham vacanam abravīt

भ्राता मे क्व अवसद् रात्रिम् क्व सीता क्व च लक्ष्मणः
अस्वपत् शयने कस्मिन् किम् भुक्त्वा गुह शंस मे

bhrātā me kva avasad rātrim kva sītā kva ca lakṣmaṇaḥ
asvapat śayane kasmin kim bhuktvā guha śaṃsa me

सो अब्रवीद् भरतम् पृष्टो निषाद अधिपतिर् गुहः
यद् विधम् प्रतिपेदे च रामे प्रिय हिते अतिथौ

so abravīd bharatam pṛṣṭo niṣāda adhipatir guhaḥ
yad vidham pratipede ca rāme priya hite atithau

अन्नम् उच्च अवचम् भक्ष्याः फलानि विविधानि च
रामाय अभ्यवहार अर्थम् बहु च उपहृतम् मया

annam ucca avacam bhakṣyāḥ phalāni vividhāni ca
rāmāya abhyavahāra artham bahu ca upahṛtam mayā

तत् सर्वम् प्रत्यनुज्नासीद् रामः सत्य पराक्रमः
न हि तत् प्रत्यगृह्णात् स क्षत्र धर्मम् अनुस्मरन्

tat sarvam pratyanujnāsīd rāmaḥ satya parākramaḥ
na hi tat pratyagṛhṇāt sa kṣatra dharmam anusmaran

न ह्य् अस्माभिः प्रतिग्राह्यम् सखे देयम् तु सर्वदा
इति तेन वयम् राजन्न् अनुनीता महात्मना

na hy asmābhiḥ pratigrāhyam sakhe deyam tu sarvadā
iti tena vayam rājann anunītā mahātmanā

लक्ष्मणेन समानीतम् पीत्वा वारि महा यशाः
औपवास्यम् तदा अकार्षीद् राघवः सह सीतया

lakṣmaṇena samānītam pītvā vāri mahā yaśāḥ
aupavāsyam tadā akārṣīd rāghavaḥ saha sītayā

ततः तु जल शेषेण लक्ष्मणो अप्य् अकरोत् तदा
वाग् यताः ते त्रयः संध्याम् उपासत समाहिताः

tataḥ tu jala śeṣeṇa lakṣmaṇo apy akarot tadā
vāg yatāḥ te trayaḥ saṃdhyām upāsata samāhitāḥ

सौमित्रिः तु ततः पश्चाद् अकरोत् स्वास्तरम् शुभम्
स्वयम् आनीय बर्हीम्षि क्षिप्रम् राघव कारणात्

saumitriḥ tu tataḥ paścād akarot svāstaram śubham
svayam ānīya barhīmṣi kṣipram rāghava kāraṇāt

तस्मिन् समाविशद् रामः स्वास्तरे सह सीतया
प्रक्षाल्य च तयोः पादाउ अपचक्राम लक्ष्मणः

tasmin samāviśad rāmaḥ svāstare saha sītayā
prakṣālya ca tayoḥ pādāu apacakrāma lakṣmaṇaḥ

एतत् तद् इन्गुदी मूलम् इदम् एव च तत् तृणम्
यस्मिन् रामः च सीता च रात्रिम् ताम् शयिताउ उभौ

etat tad ingudī mūlam idam eva ca tat tṛṇam
yasmin rāmaḥ ca sītā ca rātrim tām śayitāu ubhau

नियम्य पृष्ठे तु तल अन्गुलित्रवान्
शरैः सुपूर्णाउ इषुधी परम् तपः
महद् धनुः सज्यम् उपोह्य लक्ष्मणो
निशाम् अतिष्ठत् परितो अस्य केवलम्

niyamya pṛṣṭhe tu tala angulitravān
śaraiḥ supūrṇāu iṣudhī param tapaḥ
mahad dhanuḥ sajyam upohya lakṣmaṇo
niśām atiṣṭhat parito asya kevalam

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे सप्ताशीतितमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye ayodhyākāṇḍe saptāśītitamaḥ sargaḥ