ज्ञातिदासी यतो जाता कैकेय्या तु सहोषिता
प्रासादं चन्द्रसङ्काशमारुरोह यदृच्छया

jñātidāsī yato jātā kaikeyyā tu sahoṣitā
prāsādaṃ candrasaṅkāśamāruroha yadṛcchayā

सिक्तराजपथां कृत्स्नां प्रकीर्णकुसुमोत्कराम्
अयोध्यां मन्थरा तस्मात्प्रासादादन्ववैक्षत

siktarājapathāṃ kṛtsnāṃ prakīrṇakusumotkarām
ayodhyāṃ mantharā tasmātprāsādādanvavaikṣata

पताकाभिर्वरार्हाभिर्ध्वजैश्च समलङ्कृताम्
वृतां चंदपथैश्चापि शिरःस्नातजनैर्वृताम्

patākābhirvarārhābhirdhvajaiśca samalaṅkṛtām
vṛtāṃ caṃdapathaiścāpi śiraḥsnātajanairvṛtām

प्रहर्षोत्फुल्लनयनां पाण्डुरक्षौमवासिनीम्
अविदूरे स्थितां दृष्ट्वा धात्रीं पप्रच्छ मन्थरा

praharṣotphullanayanāṃ pāṇḍurakṣaumavāsinīm
avidūre sthitāṃ dṛṣṭvā dhātrīṃ papraccha mantharā

उत्तमेनाभिसंयुक्ता हर्षेणार्थपरा सती
राममाता धनं किं नु जनेभ्यः संप्रयच्छति
२७८

uttamenābhisaṃyuktā harṣeṇārthaparā satī
rāmamātā dhanaṃ kiṃ nu janebhyaḥ saṃprayacchati
2-7-8

अतिमात्रप्रहर्षो।अयं किं जनस्य च शंस मे
कारयिष्यति किं वापि संप्रहृष्टो महीपतिः

atimātrapraharṣo|ayaṃ kiṃ janasya ca śaṃsa me
kārayiṣyati kiṃ vāpi saṃprahṛṣṭo mahīpatiḥ

विदीर्यमाणा हर्षेण धात्री तु परया मुदा
आचचक्षे।अथ कुब्जायै भूयसीं राघवश्रियम्

vidīryamāṇā harṣeṇa dhātrī tu parayā mudā
ācacakṣe|atha kubjāyai bhūyasīṃ rāghavaśriyam

श्वः पुष्येण जितक्रोधं यौवराज्येन राघवम्
राजा दशरथो राममभिषेचयितानघम्

śvaḥ puṣyeṇa jitakrodhaṃ yauvarājyena rāghavam
rājā daśaratho rāmamabhiṣecayitānagham

धात्र्यास्तु वचनं श्रुत्वा कुब्जा क्षिप्रममर्षिता
कैलासशिखराकारात्प्रासादादवरोहत

dhātryāstu vacanaṃ śrutvā kubjā kṣipramamarṣitā
kailāsaśikharākārātprāsādādavarohata

सा दह्यमाना कोपेन मनथरा पापदर्शिनी
शयनामेत्य कैकेयीमिदं वचन मब्रवीत्

sā dahyamānā kopena manatharā pāpadarśinī
śayanāmetya kaikeyīmidaṃ vacana mabravīt

उत्तिष्ठ मूढे किं शेषे भयं त्वामभिवर्तते
उपप्लुतमघौघेन किमात्मानं न बुध्यसे

uttiṣṭha mūḍhe kiṃ śeṣe bhayaṃ tvāmabhivartate
upaplutamaghaughena kimātmānaṃ na budhyase

अनिष्टे सुभगाकारे सौभग्येन विकत्थसे
चलं हि तव सौभाग्यं नद्याः स्रोत इवोष्णगे

aniṣṭe subhagākāre saubhagyena vikatthase
calaṃ hi tava saubhāgyaṃ nadyāḥ srota ivoṣṇage

एवमुक्ता तु कैकेयी रुष्टया परुषं वचः
कुब्जया पापदर्शिन्या विषादमगमत्परम्

evamuktā tu kaikeyī ruṣṭayā paruṣaṃ vacaḥ
kubjayā pāpadarśinyā viṣādamagamatparam

कैकेयि त्वब्रवीत्कुभां कच्चित्क्षेमं न मनथरे
विषण्णवदनां हि त्वां लक्षये भृ शदुःखिताम्

kaikeyi tvabravītkubhāṃ kaccitkṣemaṃ na manathare
viṣaṇṇavadanāṃ hi tvāṃ lakṣaye bhṛ śaduḥkhitām

मन्थरा तु वचः श्रुत्वा कैकेय्या मधुराक्षरम्
उवाच क्रोधसंयुक्ता वाक्यं वाक्यविशारदा

mantharā tu vacaḥ śrutvā kaikeyyā madhurākṣaram
uvāca krodhasaṃyuktā vākyaṃ vākyaviśāradā

सा विषण्णतरा भूत्वा कुब्जा तस्या हितैषिणी
विषदयन्ती प्रोवाच भेदयन्ती च राघवम्

sā viṣaṇṇatarā bhūtvā kubjā tasyā hitaiṣiṇī
viṣadayantī provāca bhedayantī ca rāghavam

अक्षय्यं सुमहद्देवि प्रवृत्तं द्वद्विनाशनम्
रामं दशरथो राजा यौवराज्ये।अभिषेक्ष्यति

akṣayyaṃ sumahaddevi pravṛttaṃ dvadvināśanam
rāmaṃ daśaratho rājā yauvarājye|abhiṣekṣyati

सास्म्यगाधे भये मग्ना दुःखशोकसमन्विता
दह्यमाना।अ नलेनेव त्वद्धितार्थमिहागता

sāsmyagādhe bhaye magnā duḥkhaśokasamanvitā
dahyamānā|a naleneva tvaddhitārthamihāgatā

तव दुःखेन कैकेयि मम दुःखं महद्भवेत्
त्वद्वृद्धौ मम वृद्धिश्च भवेदत्र न संशयः

tava duḥkhena kaikeyi mama duḥkhaṃ mahadbhavet
tvadvṛddhau mama vṛddhiśca bhavedatra na saṃśayaḥ

नराधिपकुले जाता महिषी त्वं महीपतेः
उग्रत्वं राजधर्माणां कथं देवि न बुध्यसे

narādhipakule jātā mahiṣī tvaṃ mahīpateḥ
ugratvaṃ rājadharmāṇāṃ kathaṃ devi na budhyase

धर्मवादी शठो भर्ता श्लक्ष्णवादी च दारुणः
शुद्धभावे न जानीषे तेनैवमतिसन्धिता

dharmavādī śaṭho bhartā ślakṣṇavādī ca dāruṇaḥ
śuddhabhāve na jānīṣe tenaivamatisandhitā

उपस्थितं पयुञ्जानस्त्वयि सान्त्वमनर्थकम्
अर्थेनैवाद्य ते भर्ता कौसल्यां योजयिष्यति

upasthitaṃ payuñjānastvayi sāntvamanarthakam
arthenaivādya te bhartā kausalyāṃ yojayiṣyati

अपवाह्य स दुष्टात्मा भरतं तव बन्धुषु
काल्यं स्थापयिता रामं राज्ये निहतकण्टके

apavāhya sa duṣṭātmā bharataṃ tava bandhuṣu
kālyaṃ sthāpayitā rāmaṃ rājye nihatakaṇṭake

शत्रुः पतिप्रवादेन मात्रेव हितकाम्यया
आशीविष इवाङ्केन बाले परिधृतस्त्वया

śatruḥ patipravādena mātreva hitakāmyayā
āśīviṣa ivāṅkena bāle paridhṛtastvayā

यथा हि कुर्यात्सर्पो वा शत्रुर्वा प्रत्युपेक्षितः
राज्ञा दशरथेनाद्य सपुत्रा त्वं तथा कृता

yathā hi kuryātsarpo vā śatrurvā pratyupekṣitaḥ
rājñā daśarathenādya saputrā tvaṃ tathā kṛtā

पापेनानृतसान्त्वेन बाले नित्यं सुखोचिते
रामं स्थापयता राज्ये सानुबन्धा हता ह्यसि

pāpenānṛtasāntvena bāle nityaṃ sukhocite
rāmaṃ sthāpayatā rājye sānubandhā hatā hyasi

सा प्राप्तकालं कैकेयि क्षिप्रं कुरु हितं तव
त्रायस्व पुत्रमात्मानं मां च विस्मयदर्शने

sā prāptakālaṃ kaikeyi kṣipraṃ kuru hitaṃ tava
trāyasva putramātmānaṃ māṃ ca vismayadarśane

मन्थराया वचः श्रुत्वा शयनात्स शुभानना
उत्तस्थौ हर्षसंपूर्णा चन्द्रलेखेव शारदी

mantharāyā vacaḥ śrutvā śayanātsa śubhānanā
uttasthau harṣasaṃpūrṇā candralekheva śāradī

अतीव सा तु संहृष्टाअ कैकेयी विस्मयान्विता
एकमाभरणं तस्यै कुब्जायै प्रददौ शुभम्

atīva sā tu saṃhṛṣṭāa kaikeyī vismayānvitā
ekamābharaṇaṃ tasyai kubjāyai pradadau śubham

दत्त्वा त्वाभरणं तस्यै कुब्जायै प्रमदोत्तमा
कैकेयी मन्थरां हृष्टा पुनरेवाब्रवीदिदम्

dattvā tvābharaṇaṃ tasyai kubjāyai pramadottamā
kaikeyī mantharāṃ hṛṣṭā punarevābravīdidam

इदं तु मन्थरे मह्यमाख्यासि परमं प्रियम्
एतन्मे प्रियमाख्यातुः किं वा भूयः करोमि ते

idaṃ tu manthare mahyamākhyāsi paramaṃ priyam
etanme priyamākhyātuḥ kiṃ vā bhūyaḥ karomi te

रामे वा भरते वाहं विशेषं नोपलक्षये
तस्मात्तुष्टास्मि यद्राजा रामं राज्ये।अभिषेक्ष्यति

rāme vā bharate vāhaṃ viśeṣaṃ nopalakṣaye
tasmāttuṣṭāsmi yadrājā rāmaṃ rājye|abhiṣekṣyati