Chapter 69
Ayodhya Kanda - Book Of Ayodhya
याम् एव रात्रिम् ते दूताः प्रविशन्ति स्म ताम् पुरीम्
भरतेन अपि ताम् रात्रिम् स्वप्नो दृष्टः अयम् अप्रियः
yām eva rātrim te dūtāḥ praviśanti sma tām purīm
bharatena api tām rātrim svapno dṛṣṭaḥ ayam apriyaḥ
SYNONYMS
TRANSLATION
On that very night those messengers entered the city; Bharata also had experienced an unpleasant dream.
व्युष्टाम् एव तु ताम् रात्रिम् दृष्ट्वा तम् स्वप्नम् अप्रियम्
पुत्रः राज अधिराजस्य सुभृशम् पर्यतप्यत
vyuṣṭām eva tu tām rātrim dṛṣṭvā tam svapnam apriyam
putraḥ rāja adhirājasya subhṛśam paryatapyata
SYNONYMS
TRANSLATION
Bharata, the son of Dasaratha the paramount sovereign, after seeing that unpleasant dream just at the dawn of that night, felt very much anguished.
तप्यमानम् समाज्ञाय वयस्याः प्रिय वादिनः
आयासम् हि विनेष्यन्तः सभायाम् चक्रिरे कथाः
tapyamānam samājñāya vayasyāḥ priya vādinaḥ
āyāsam hi vineṣyantaḥ sabhāyām cakrire kathāḥ
SYNONYMS
TRANSLATION
Knowing Bharata to have been in anguish, his graceful speaking friends arranged recitation of stories in the palace; so as to erase his anguish.
वादयन्ति तथा शान्तिम् लासयन्ति अपि च अपरे
नाटकानि अपरे प्राहुर् हास्यानि विविधानि च
vādayanti tathā śāntim lāsayanti api ca apare
nāṭakāni apare prāhur hāsyāni vividhāni ca
SYNONYMS
TRANSLATION
Some played musical instruments for bringing about peacefulness. Likewise some others arranged for exhibition of dramas and some others told various types of jokes.
स तैः महात्मा भरतः सखिभिः प्रिय वादिभिः
गोष्ठी हास्यानि कुर्वद्भिर् न प्राहृष्यत राघवः
sa taiḥ mahātmā bharataḥ sakhibhiḥ priya vādibhiḥ
goṣṭhī hāsyāni kurvadbhir na prāhṛṣyata rāghavaḥ
SYNONYMS
TRANSLATION
That high-soled Bharata born in Raghu Dynasty could not be made cheerful by his gently speaking friends by stage-plays or jokes.
तम् अब्रवीत् प्रिय सखो भरतम् सखिभिर् वृतम्
सुहृद्भिः पर्युपासीनः किम् सखे न अनुमोदसे
tam abravīt priya sakho bharatam sakhibhir vṛtam
suhṛdbhiḥ paryupāsīnaḥ kim sakhe na anumodase
SYNONYMS
TRANSLATION
A close friend spoke to Bharata, who was surrounded by his companions, as follows, "O, friend! Why are you not rejoicing, even when entertained by your friends?"
एवम् ब्रुवाणम् सुहृदम् भरतः प्रत्युवाच ह
शृणु त्वम् यन् निमित्तम्मे दैन्यम् एतत् उपागतम्
evam bruvāṇam suhṛdam bharataḥ pratyuvāca ha
śṛṇu tvam yan nimittamme dainyam etat upāgatam
SYNONYMS
TRANSLATION
Bharata replied to the friend who spoke thus, as follows "You listen to me the reason for which this depression came to me"
स्वप्ने पितरम् अद्राक्षम् मलिनम् मुक्त मूर्धजम्
पतन्तम् अद्रि शिखरात् कलुषे गोमये ह्रदे
svapne pitaram adrākṣam malinam mukta mūrdhajam
patantam adri śikharāt kaluṣe gomaye hrade
SYNONYMS
TRANSLATION
"I have seen a dream in which my father with his soiled body and with his hair disheveled, was falling from the top of a mountain into a polluted pond defiled with cow dung.
प्लवमानः च मे दृष्टः स तस्मिन् गोमय ह्रदे
पिबन्न् अन्जलिना तैलम् हसन्न् इव मुहुर् मुहुः
plavamānaḥ ca me dṛṣṭaḥ sa tasmin gomaya hrade
pibann anjalinā tailam hasann iva muhur muhuḥ
SYNONYMS
TRANSLATION
"He was seen by me, as he was floating in that pond defiled with cow dung, drinking an oil through his hollowed palms and laughing again and again"
ततः तिलोदनम् भुक्त्वा पुनः पुनर् अधः शिराः
तैलेन अभ्यक्त सर्व अन्गः तैलम् एव अवगाहत
tataḥ tilodanam bhuktvā punaḥ punar adhaḥ śirāḥ
tailena abhyakta sarva angaḥ tailam eva avagāhata
SYNONYMS
TRANSLATION
"Thereafter, having eaten cooked rice mixed with gingelly seeds repeatedly, with his head bent down and with his whole body smeared with oil, he plunged into the oil itself
स्वप्ने अपि सागरम् शुष्कम् चन्द्रम् च पतितम् भुवि
सहसा च अपि संशन्तम् ज्वलितम् जात वेदसम्
svapne api sāgaram śuṣkam candram ca patitam bhuvi
sahasā ca api saṃśantam jvalitam jāta vedasam
SYNONYMS
TRANSLATION
"I saw in the dream, the ocean dry up, the moon fall on the ground, the earth molested as if covered by darkness, a tusk of an elephant (on which the monarch rode) broken to pieces, a blazing fire suddenly extinguished, the earth riven, the various trees dry up, and the mountains whirl up into a mist."
पीठे कार्ष्णायसे च एनम् निषण्णम् कृष्ण वाससम्
प्रहसन्ति स्म राजानम् प्रमदाः कृष्ण पिन्गलाः
pīṭhe kārṣṇāyase ca enam niṣaṇṇam kṛṣṇa vāsasam
prahasanti sma rājānam pramadāḥ kṛṣṇa pingalāḥ
SYNONYMS
TRANSLATION
"I saw my father in the dream, wearing black clothes, sitting on a stool made of iron and women with black and reddish brown complexion deriding the king."
त्वरमाणः च धर्म आत्मा रक्त माल्य अनुलेपनः
रथेन खर युक्तेन प्रयातः दक्षिणा मुखः
tvaramāṇaḥ ca dharma ātmā rakta mālya anulepanaḥ
rathena khara yuktena prayātaḥ dakṣiṇā mukhaḥ
SYNONYMS
TRANSLATION
"My father, the virtuous man, adorned with red garlands and his body besmeared with sandal paste and seated in a chariot drawn by asses, proceeded hurriedly towards the south."
प्रहसन्तीव राजानम् प्रमदा रक्तवासिनी
प्रकर्षन्ती मया दृष्टा राक्षसी विकृतासना
prahasantīva rājānam pramadā raktavāsinī
prakarṣantī mayā dṛṣṭā rākṣasī vikṛtāsanā
SYNONYMS
TRANSLATION
"I saw an ugly faced female demon, wearing red colored clothes, laughingly dragging away the king.
एवम् एतन् मया दृष्टम् इमाम् रात्रिम् भय आवहाम्
अहम् रामः अथ वा राजा लक्ष्मणो वा मरिष्यति
evam etan mayā dṛṣṭam imām rātrim bhaya āvahām
aham rāmaḥ atha vā rājā lakṣmaṇo vā mariṣyati
SYNONYMS
TRANSLATION
"This fearful dream was seen thus by me during that night. I myself or the king or Lakshmana may die."
नरः यानेन यः स्वप्ने खर युक्तेन याति हि
अचिरात् तस्य धूम अग्रम् चितायाम् सम्प्रदृश्यते
naraḥ yānena yaḥ svapne khara yuktena yāti hi
acirāt tasya dhūma agram citāyām sampradṛśyate
SYNONYMS
TRANSLATION
"If in a dream, a person sees a man going in a chariot, yoked with donkeys, the smoke of a funeral pyre will soon be seen ascending him."
एतन् निमित्तम् दीनो अहम् तन् न वः प्रतिपूजये
शुष्यति इव च मे कण्ठो न स्वस्थम् इव मे मनः
etan nimittam dīno aham tan na vaḥ pratipūjaye
śuṣyati iva ca me kaṇṭho na svastham iva me manaḥ
SYNONYMS
TRANSLATION
"For this reason, I have become broken hearted. Hence, I am not able to treat you properly. My throat seems to be drying up. My mind is not at ease."
न पश्यामि भयस्थानम् भयम् चैवोपधारये
भ्रष्टश्च स्वरयोगो मे चाया चोपहता मम
na paśyāmi bhayasthānam bhayam caivopadhāraye
bhraṣṭaśca svarayogo me cāyā copahatā mama
SYNONYMS
TRANSLATION
"I do not see the root cause of this fear. But I am experiencing a fear indeed. My voice is choked. My luster is affected. I abhor me myself and I do not see a reason for it."
इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे एकोनसप्ततितमः सर्गः
ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye ayodhyākāṇḍe ekonasaptatitamaḥ sargaḥ
SYNONYMS
TRANSLATION
"That great fear is not going away from my heart, having seen such a course of this bad dream in varied forms and which dream was not imagined by me earlier and also reflecting on that inconceivable sight of the king."