वनम् गते धर्म परे रामे रमयताम् वरे
कौसल्या रुदती स्वार्ता भर्तारम् इदम् अब्रवीत्

vanam gate dharma pare rāme ramayatām vare
kausalyā rudatī svārtā bhartāram idam abravīt

यद्यपि त्रिषु लोकेषु प्रथितम् ते मयद् यशः
सानुक्रोशो वदान्यः च प्रिय वादी च राघवः

yadyapi triṣu lokeṣu prathitam te mayad yaśaḥ
sānukrośo vadānyaḥ ca priya vādī ca rāghavaḥ

सा नूनम् तरुणी श्यामा सुकुमारी सुख उचिता
कथम् उष्णम् च शीतम् च मैथिली प्रसहिष्यते

sā nūnam taruṇī śyāmā sukumārī sukha ucitā
katham uṣṇam ca śītam ca maithilī prasahiṣyate

भुक्त्वा अशनम् विशाल अक्षी सूप दंश अन्वितम् शुभम्
वन्यम् नैवारम् आहारम् कथम् सीता उपभोक्ष्यते

bhuktvā aśanam viśāla akṣī sūpa daṃśa anvitam śubham
vanyam naivāram āhāram katham sītā upabhokṣyate

गीत वादित्र निर्घोषम् श्रुत्वा शुभम् अनिन्दिता
कथम् क्रव्य अद सिम्हानाम् शब्दम् श्रोष्यति अशोभनम्

gīta vāditra nirghoṣam śrutvā śubham aninditā
katham kravya ada simhānām śabdam śroṣyati aśobhanam

महा इन्द्र ध्वज सम्काशः क्व नु शेते महा भुजः
भुजम् परिघ सम्काशम् उपधाय महा बलः

mahā indra dhvaja samkāśaḥ kva nu śete mahā bhujaḥ
bhujam parigha samkāśam upadhāya mahā balaḥ

पद्म वर्णम् सुकेश अन्तम् पद्म निह्श्वासम् उत्तमम्
कदा द्रक्ष्यामि रामस्य वदनम् पुष्कर ईक्षणम्

padma varṇam sukeśa antam padma nihśvāsam uttamam
kadā drakṣyāmi rāmasya vadanam puṣkara īkṣaṇam

वज्र सारमयम् नूनम् हृदयम् मे न संशयः
अपश्यन्त्या न तम् यद् वै फलति इदम् सहस्रधा

vajra sāramayam nūnam hṛdayam me na saṃśayaḥ
apaśyantyā na tam yad vai phalati idam sahasradhā

यत्त्वया करुणम् कर्म व्यपोह्य मम बान्धवाः
निरस्ता परिधावन्ति सुखार्हः कृपणा वने

yattvayā karuṇam karma vyapohya mama bāndhavāḥ
nirastā paridhāvanti sukhārhaḥ kṛpaṇā vane

यदि पञ्चदशे वर्षे राघवः पुनरेष्यति
जह्याद्राज्यम् च कोशम् च भरतो नोपल्स्ख्यते

yadi pañcadaśe varṣe rāghavaḥ punareṣyati
jahyādrājyam ca kośam ca bharato nopalskhyate

भोजयन्ति किल श्राद्धे केचित्स्वनेव बान्धवान्
ततः पश्चात्समीक्षन्ते कृतकार्या द्विजर्षभान्

bhojayanti kila śrāddhe kecitsvaneva bāndhavān
tataḥ paścātsamīkṣante kṛtakāryā dvijarṣabhān

तत्र ये गुणवन्तश्च विद्वांसश्च द्विजातयः
न पश्चात्ते।अभिमन्यन्ते सुधामपि सुरोपमाः

tatra ye guṇavantaśca vidvāṃsaśca dvijātayaḥ
na paścātte|abhimanyante sudhāmapi suropamāḥ

ब्राह्मणेष्वपि तृप्तेषु पश्चाद्भोक्तुम् द्विजर्षभाः
नाभ्युपैतुमलम् प्राज्ञाः शृङ्गच्चेदमिवर्ष्भाः

brāhmaṇeṣvapi tṛpteṣu paścādbhoktum dvijarṣabhāḥ
nābhyupaitumalam prājñāḥ śṛṅgaccedamivarṣbhāḥ

एवम् कनीयसा भ्रात्रा भुक्तम् राज्यम् विशाम् पते
भ्राता ज्येष्ठा वरिष्ठाः च किम् अर्थम् न अवमंस्यते

evam kanīyasā bhrātrā bhuktam rājyam viśām pate
bhrātā jyeṣṭhā variṣṭhāḥ ca kim artham na avamaṃsyate

न परेण आहृतम् भक्ष्यम् व्याघ्रः खादितुम् इच्चति
एवम् एव नर व्याघ्रः पर लीढम् न मंस्यते

na pareṇa āhṛtam bhakṣyam vyāghraḥ khāditum iccati
evam eva nara vyāghraḥ para līḍham na maṃsyate

हविर् आज्यम् पुरोडाशाः कुशा यूपाः च खादिराः
न एतानि यात यामानि कुर्वन्ति पुनर् अध्वरे

havir ājyam puroḍāśāḥ kuśā yūpāḥ ca khādirāḥ
na etāni yāta yāmāni kurvanti punar adhvare

तथा हि आत्तम् इदम् राज्यम् हृत साराम् सुराम् इव
न अभिमन्तुम् अलम् रामः नष्ट सोमम् इव अध्वरम्

tathā hi āttam idam rājyam hṛta sārām surām iva
na abhimantum alam rāmaḥ naṣṭa somam iva adhvaram

न एवम् विधम् असत्कारम् राघवो मर्षयिष्यति
बलवान् इव शार्दूलो बालधेर् अभिमर्शनम्

na evam vidham asatkāram rāghavo marṣayiṣyati
balavān iva śārdūlo bāladher abhimarśanam

नैतस्य सहिता लोका भयम् कुर्युर्महामृधे
अधर्मम् त्विह धर्मात्मा लोकम् धर्मेण योजयेत्

naitasya sahitā lokā bhayam kuryurmahāmṛdhe
adharmam tviha dharmātmā lokam dharmeṇa yojayet

नन्वसौ काञ्चनैर्बाणैर्महावीर्यो महाभुजः
युगान्त इव भूतानि सागरानपि निर्दहेत्

nanvasau kāñcanairbāṇairmahāvīryo mahābhujaḥ
yugānta iva bhūtāni sāgarānapi nirdahet

स तादृशः सिम्ह बलो वृषभ अक्षो नर ऋषभः
स्वयम् एव हतः पित्रा जलजेन आत्मजो यथा

sa tādṛśaḥ simha balo vṛṣabha akṣo nara ṛṣabhaḥ
svayam eva hataḥ pitrā jalajena ātmajo yathā

द्विजाति चरितः धर्मः शास्त्र दृष्टः सनातनः
यदि ते धर्म निरते त्वया पुत्रे विवासिते

dvijāti caritaḥ dharmaḥ śāstra dṛṣṭaḥ sanātanaḥ
yadi te dharma nirate tvayā putre vivāsite

गतिर् एवाक् पतिर् नार्या द्वितीया गतिर् आत्मजः
तृतीया ज्ञातयो राजम्ः चतुर्थी न इह विद्यते

gatir evāk patir nāryā dvitīyā gatir ātmajaḥ
tṛtīyā jñātayo rājamḥ caturthī na iha vidyate

तत्र त्वम् चैव मे न अस्ति रामः च वनम् आश्रितः
न वनम् गन्तुम् इच्चामि सर्वथा हि हता त्वया

tatra tvam caiva me na asti rāmaḥ ca vanam āśritaḥ
na vanam gantum iccāmi sarvathā hi hatā tvayā

हतम् त्वया राज्यम् इदम् सराष्ट्रम्
हतः तथा आत्मा सह मन्त्रिभिः च
हता सपुत्रा अस्मि हताः च पौराः
सुतः च भार्या च तव प्रहृष्टौ

hatam tvayā rājyam idam sarāṣṭram
hataḥ tathā ātmā saha mantribhiḥ ca
hatā saputrā asmi hatāḥ ca paurāḥ
sutaḥ ca bhāryā ca tava prahṛṣṭau

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे एकषष्टितमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye ayodhyākāṇḍe ekaṣaṣṭitamaḥ sargaḥ