तम् जाग्रतम् अदम्भेन भ्रातुर् अर्थाय लक्ष्मणम्
गुहः सम्ताप सम्तप्तः राघवम् वाक्यम् अब्रवीत्

tam jāgratam adambhena bhrātur arthāya lakṣmaṇam
guhaḥ samtāpa samtaptaḥ rāghavam vākyam abravīt

इयम् तात सुखा शय्या त्वद् अर्थम् उपकल्पिता
प्रत्याश्वसिहि साध्व् अस्याम् राज पुत्र यथा सुखम्

iyam tāta sukhā śayyā tvad artham upakalpitā
pratyāśvasihi sādhv asyām rāja putra yathā sukham

उचितः अयम् जनः सर्वः क्लेशानाम् त्वम् सुख उचितः
गुप्ति अर्थम् जागरिष्यामः काकुत्स्थस्य वयम् निशाम्

ucitaḥ ayam janaḥ sarvaḥ kleśānām tvam sukha ucitaḥ
gupti artham jāgariṣyāmaḥ kākutsthasya vayam niśām

न हि रामात् प्रियतरः मम अस्ति भुवि कश्चन
ब्रवीम्य् एतत् अहम् सत्यम् सत्येन एव च ते शपे

na hi rāmāt priyataraḥ mama asti bhuvi kaścana
bravīmy etat aham satyam satyena eva ca te śape

अस्य प्रसादात् आशंसे लोके अस्मिन् सुमहद् यशः
धर्म अवाप्तिम् च विपुलाम् अर्थ अवाप्तिम् च केवलाम्

asya prasādāt āśaṃse loke asmin sumahad yaśaḥ
dharma avāptim ca vipulām artha avāptim ca kevalām

सो अहम् प्रिय सखम् रामम् शयानम् सह सीतया
रक्षिष्यामि धनुष् पाणिः सर्वतः ज्ञातिभिः सह

so aham priya sakham rāmam śayānam saha sītayā
rakṣiṣyāmi dhanuṣ pāṇiḥ sarvataḥ jñātibhiḥ saha

न हि मे अविदितम् किंचित् वने अस्मिम्ः चरतः सदा
चतुर् अन्गम् हि अपि बलम् सुमहत् प्रसहेमहि

na hi me aviditam kiṃcit vane asmimḥ carataḥ sadā
catur angam hi api balam sumahat prasahemahi

लक्ष्मणः तम् तदा उवाच रक्ष्यमाणाः त्वया अनघ
न अत्र भीता वयम् सर्वे धर्मम् एव अनुपश्यता

lakṣmaṇaḥ tam tadā uvāca rakṣyamāṇāḥ tvayā anagha
na atra bhītā vayam sarve dharmam eva anupaśyatā

कथम् दाशरथौ भूमौ शयाने सह सीतया
शक्या निद्रा मया लब्धुम् जीवितम् वा सुखानि वा

katham dāśarathau bhūmau śayāne saha sītayā
śakyā nidrā mayā labdhum jīvitam vā sukhāni vā

यो न देव असुरैः सर्वैः शक्यः प्रसहितुम् युधि
तम् पश्य सुख सम्विष्टम् तृणेषु सह सीतया

yo na deva asuraiḥ sarvaiḥ śakyaḥ prasahitum yudhi
tam paśya sukha samviṣṭam tṛṇeṣu saha sītayā

यो मन्त्र तपसा लब्धो विविधैः च परिश्रमैः
एको दशरथस्य एष पुत्रः सदृश लक्षणः

yo mantra tapasā labdho vividhaiḥ ca pariśramaiḥ
eko daśarathasya eṣa putraḥ sadṛśa lakṣaṇaḥ

विनद्य सुमहा नादम् श्रमेण उपरताः स्त्रियः
निर्घोष उपरतम् तात मन्ये राज निवेशनम्

vinadya sumahā nādam śrameṇa uparatāḥ striyaḥ
nirghoṣa uparatam tāta manye rāja niveśanam

कौसल्या चैव राजा च तथैव जननी मम
न आशंसे यदि जीवन्ति सर्वे ते शर्वरीम् इमाम्

kausalyā caiva rājā ca tathaiva jananī mama
na āśaṃse yadi jīvanti sarve te śarvarīm imām

जीवेद् अपि हि मे माता शत्रुघ्नस्य अन्ववेक्षया
तत् दुह्खम् यत् तु कौसल्या वीरसूर् विनशिष्यति

jīved api hi me mātā śatrughnasya anvavekṣayā
tat duhkham yat tu kausalyā vīrasūr vinaśiṣyati

अनुरक्त जन आकीर्णा सुख आलोक प्रिय आवहा
राज व्यसन संसृष्टा सा पुरी विनशिष्यति

anurakta jana ākīrṇā sukha āloka priya āvahā
rāja vyasana saṃsṛṣṭā sā purī vinaśiṣyati

कथम् पुत्रम् महात्मानम् ज्येष्ठम् प्रियमपस्यतः
शरीरम् धारयुष्यान्ति प्राणा राज्ञो महात्मनः

katham putram mahātmānam jyeṣṭham priyamapasyataḥ
śarīram dhārayuṣyānti prāṇā rājño mahātmanaḥ

विनष्टे नृपतौ पश्चात्कौसल्या विनशिष्यति
अनन्तरम् च माता।अपि मम नाशमुपैष्यति

vinaṣṭe nṛpatau paścātkausalyā vinaśiṣyati
anantaram ca mātā|api mama nāśamupaiṣyati

अतिक्रान्तम् अतिक्रान्तम् अनवाप्य मनोरथम्
राज्ये रामम् अनिक्षिप्य पिता मे विनशिष्यति

atikrāntam atikrāntam anavāpya manoratham
rājye rāmam anikṣipya pitā me vinaśiṣyati

सिद्ध अर्थाः पितरम् वृत्तम् तस्मिन् काले हि उपस्थिते
प्रेत कार्येषु सर्वेषु संस्करिष्यन्ति भूमिपम्

siddha arthāḥ pitaram vṛttam tasmin kāle hi upasthite
preta kāryeṣu sarveṣu saṃskariṣyanti bhūmipam

रम्य चत्वर संस्थानाम् सुविभक्त महा पथाम्
हर्म्य प्रसाद सम्पन्नाम् गणिका वर शोभिताम्

ramya catvara saṃsthānām suvibhakta mahā pathām
harmya prasāda sampannām gaṇikā vara śobhitām

अपि जीवेद्धशरथो वनवासात्पुनर्वयम्
प्रत्यागम्य महात्मानमपि पश्येम सुव्रतम्

api jīveddhaśaratho vanavāsātpunarvayam
pratyāgamya mahātmānamapi paśyema suvratam

अपि सत्य प्रतिज्ञेन सार्धम् कुशलिना वयम्
निवृत्ते वन वासे अस्मिन्न् अयोध्याम् प्रविशेमहि

api satya pratijñena sārdham kuśalinā vayam
nivṛtte vana vāse asminn ayodhyām praviśemahi

परिदेवयमानस्य दुह्ख आर्तस्य महात्मनः
तिष्ठतः राज पुत्रस्य शर्वरी सा अत्यवर्तत

paridevayamānasya duhkha ārtasya mahātmanaḥ
tiṣṭhataḥ rāja putrasya śarvarī sā atyavartata

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्य काण्डे एकपंचाशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye ayodhya kāṇḍe ekapaṃcāśaḥ sargaḥ