प्रभातायाम् तु शर्वर्याम् पौराः ते राघवो विना
शोक उपहत निश्चेष्टा बभूवुर् हत चेतसः

prabhātāyām tu śarvaryām paurāḥ te rāghavo vinā
śoka upahata niśceṣṭā babhūvur hata cetasaḥ

शोकज अश्रु परिद्यूना वीक्षमाणाः ततः ततः
आलोकम् अपि रामस्य न पश्यन्ति स्म दुह्खिताः

śokaja aśru paridyūnā vīkṣamāṇāḥ tataḥ tataḥ
ālokam api rāmasya na paśyanti sma duhkhitāḥ

ते विषादार्तवदना रहितास्तेन धिमता
कृपणाः करुणा वाचो वदन्ति स्म मनस्विनः

te viṣādārtavadanā rahitāstena dhimatā
kṛpaṇāḥ karuṇā vāco vadanti sma manasvinaḥ

धिगस्तु खलु निद्राम् ताम् ययापहृतचेतसः
नाद्य पश्यामहे रामम् पृथूरस्कम् महाभुजम्

dhigastu khalu nidrām tām yayāpahṛtacetasaḥ
nādya paśyāmahe rāmam pṛthūraskam mahābhujam

कथम् नाम महाबाहुः स तथा।अवितथक्रियः
भक्तम् जनम् परित्यज्य प्रवासम् राघवो गतः

katham nāma mahābāhuḥ sa tathā|avitathakriyaḥ
bhaktam janam parityajya pravāsam rāghavo gataḥ

यो नः सदा पालयति पिता पुत्रानिवौरसान्
कथम् रघूणाम् स श्रेष्ठस्त्यक्त्वा नो विपिनम् गतः

yo naḥ sadā pālayati pitā putrānivaurasān
katham raghūṇām sa śreṣṭhastyaktvā no vipinam gataḥ

इहैव निधनम् यामो महाप्रस्थानमेव वा
रामेण रहितानाम् हि किमर्थम् जीवितम् हि नः

ihaiva nidhanam yāmo mahāprasthānameva vā
rāmeṇa rahitānām hi kimartham jīvitam hi naḥ

सन्ति शुष्काणि काष्ठानि प्रभूतानि महान्ति च
तैः प्रज्वाल्य चिताम् सर्वे प्रविशामो।अथ पावकम्

santi śuṣkāṇi kāṣṭhāni prabhūtāni mahānti ca
taiḥ prajvālya citām sarve praviśāmo|atha pāvakam

किम् व्ख्स्यामो महाबाहुरनसूयः प्रियम्वद
नीतः स राघवो।अस्माभिर्ति वक्तुम् कथम् क्षमम्

kim vkhsyāmo mahābāhuranasūyaḥ priyamvada
nītaḥ sa rāghavo|asmābhirti vaktum katham kṣamam

सा नूनम् नगरी दीना दृष्ट्वा।अस्मान् राघवम् विना
भविष्यति निरानन्दा सस्त्रीबालवयोधिका

sā nūnam nagarī dīnā dṛṣṭvā|asmān rāghavam vinā
bhaviṣyati nirānandā sastrībālavayodhikā

निर्यातास्तेन वीरेण सह नित्यम् जितात्मना
विहिनास्तेन च पुनः कथम् पश्याम ताम् पुरीम्

niryātāstena vīreṇa saha nityam jitātmanā
vihināstena ca punaḥ katham paśyāma tām purīm

इतीव बहुधा वाचो बाहुमुद्यम्य ते जनाः
विलपन्तिस्म दुःखर्ता विवत्सा इव धेनवः

itīva bahudhā vāco bāhumudyamya te janāḥ
vilapantisma duḥkhartā vivatsā iva dhenavaḥ

ततः मार्ग अनुसारेण गत्वा किंचित् क्षणम् पुनः
मार्ग नाशात् विषादेन महता समभिप्लुतः

tataḥ mārga anusāreṇa gatvā kiṃcit kṣaṇam punaḥ
mārga nāśāt viṣādena mahatā samabhiplutaḥ

रथस्य मार्ग नाशेन न्यवर्तन्त मनस्विनः
किम् इदम् किम् करिष्यामः दैवेन उपहताइति

rathasya mārga nāśena nyavartanta manasvinaḥ
kim idam kim kariṣyāmaḥ daivena upahatāiti

ततः यथा आगतेन एव मार्गेण क्लान्त चेतसः
अयोध्याम् अगमन् सर्वे पुरीम् व्यथित सज्जनाम्

tataḥ yathā āgatena eva mārgeṇa klānta cetasaḥ
ayodhyām agaman sarve purīm vyathita sajjanām

आलोक्य नगरीम् ताम् च क्षयव्याकुलमानसाः
आवर्तयन्त त्।अश्रूणि नयनैः शोकपीडितैः

ālokya nagarīm tām ca kṣayavyākulamānasāḥ
āvartayanta t|aśrūṇi nayanaiḥ śokapīḍitaiḥ

एषा रामेण नगरी रहिता नातिशोभते
आपगा गरुडेनेव ह्रदादुद्धृतपन्नगा

eṣā rāmeṇa nagarī rahitā nātiśobhate
āpagā garuḍeneva hradāduddhṛtapannagā

चन्द्रहीनमिवाकाशम् तोयहीनमिवार्णवम्
अपश्यन्निहतानन्दम् नगरम् ते विचेतसः

candrahīnamivākāśam toyahīnamivārṇavam
apaśyannihatānandam nagaram te vicetasaḥ

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्य काण्डे एकचत्वारिंशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye ayodhya kāṇḍe ekacatvāriṃśaḥ sargaḥ