तस्याम् चीरम् वसानायाम् नाथवत्याम् अनाथवत्
प्रचुक्रोश जनः सर्वो धिग् त्वाम् दशरथम् तु इति

tasyām cīram vasānāyām nāthavatyām anāthavat
pracukrośa janaḥ sarvo dhig tvām daśaratham tu iti

तेन तत्र प्रणादेन दुःखितस्स महीपतिः
चिच्छेद जीविते श्रद्धाम् धर्मे यशसि चात्मनः

tena tatra praṇādena duḥkhitassa mahīpatiḥ
ciccheda jīvite śraddhām dharme yaśasi cātmanaḥ

स निह्श्वस्य उष्णम् ऐक्ष्वाकः ताम् भार्याम् इदम् अब्रवीत्
कैकेयि कुश चीरेण न सीता गन्तुम् अर्हति

sa nihśvasya uṣṇam aikṣvākaḥ tām bhāryām idam abravīt
kaikeyi kuśa cīreṇa na sītā gantum arhati

सुकुमारी च बाला च सततम् च सुखोचिता
नेयम् वनस्य योग्येति सत्यमाह गुरुर्मम

sukumārī ca bālā ca satatam ca sukhocitā
neyam vanasya yogyeti satyamāha gururmama

इयम् हि कश्यापकरोति किंचि
त्तपस्विनी राजवरस्य कन्या
या चीरमासाद्य जनस्य मध्ये
स्थिता विसम्ज्ञा श्रमणीव काचित्

iyam hi kaśyāpakaroti kiṃci
ttapasvinī rājavarasya kanyā
yā cīramāsādya janasya madhye
sthitā visamjñā śramaṇīva kācit

चीराण्यसास्या जनकस्य कन्या
नेयम् प्रतिज्ञा मम दत्तपूर्वा
यथासुखम् गच्छतु राजपुत्री
वनम् सम्ग्रा सह सर्वर्त्नैः

cīrāṇyasāsyā janakasya kanyā
neyam pratijñā mama dattapūrvā
yathāsukham gacchatu rājaputrī
vanam samgrā saha sarvartnaiḥ

अजीवनार्हेण मया नृशंसा
कृता प्रतिज्ञा नियमेन तावत्
त्वया हि बाल्यात् प्रतिपन्नमेतत्
त्न्माम् दहेद् वेणुमिवात्मपुष्पम्

ajīvanārheṇa mayā nṛśaṃsā
kṛtā pratijñā niyamena tāvat
tvayā hi bālyāt pratipannametat
tnmām dahed veṇumivātmapuṣpam

रामेण यदि ते पा पे किंचित्कृतमशोभनम्
अपकारः क इह ते वैदेह्या दर्शितो।अधमे

rāmeṇa yadi te pā pe kiṃcitkṛtamaśobhanam
apakāraḥ ka iha te vaidehyā darśito|adhame

मृगीवोत्फुल्लनयना मृदुशीला तपस्विनी
अपकारम् कमिह ते करोति जनकात्मजा

mṛgīvotphullanayanā mṛduśīlā tapasvinī
apakāram kamiha te karoti janakātmajā

ननु पर्याप्तम् एतत् ते पापे राम विवासनम्
किम् एभिः कृपणैः भूयः पातकैः अपि ते कृतैः

nanu paryāptam etat te pāpe rāma vivāsanam
kim ebhiḥ kṛpaṇaiḥ bhūyaḥ pātakaiḥ api te kṛtaiḥ

प्रतिज्ञातम् मया तावत् त्वयोक्तम् देवि शृण्वता
रामम् यदभिषेकाय त्वमिहाअत मब्रवीः

pratijñātam mayā tāvat tvayoktam devi śṛṇvatā
rāmam yadabhiṣekāya tvamihāata mabravīḥ

तत्त्वेतत्समतिक्रम्य निरयम् गन्तुमिच्छसि
मैथिलीमपि या हि त्व मीक्षसे चीरवासिनीम्

tattvetatsamatikramya nirayam gantumicchasi
maithilīmapi yā hi tva mīkṣase cīravāsinīm

इतीव राजा विलपन्महात्मा
शोकस्य नान्तम् स ददर्श किंचित्
भृशातुरत्वाच्च पपात भूमौ
तेनैव पुत्रव्यसनेन मग्नः

itīva rājā vilapanmahātmā
śokasya nāntam sa dadarśa kiṃcit
bhṛśāturatvācca papāta bhūmau
tenaiva putravyasanena magnaḥ

एवम् ब्रुवन्तम् पितरम् रामः सम्प्रस्थितः वनम्
अवाक् शिरसम् आसीनम् इदम् वचनम् अब्रवीत्

evam bruvantam pitaram rāmaḥ samprasthitaḥ vanam
avāk śirasam āsīnam idam vacanam abravīt

इयम् धार्मिक कौसल्या मम माता यशस्विनी
वृद्धा च अक्षुद्र शीला च न च त्वाम् देव गर्हिते

iyam dhārmika kausalyā mama mātā yaśasvinī
vṛddhā ca akṣudra śīlā ca na ca tvām deva garhite

मया विहीनाम् वरद प्रपन्नाम् शोक सागरम्
अदृष्ट पूर्व व्यसनाम् भूयः सम्मन्तुम् अर्हसि

mayā vihīnām varada prapannām śoka sāgaram
adṛṣṭa pūrva vyasanām bhūyaḥ sammantum arhasi

पुत्रशोकम् यथा नर्चेत्त्वया पूज्येन पूजिता
माम् हि संचिन्तयन्ती सा त्वयि जीवेत् तपस्विनी

putraśokam yathā narcettvayā pūjyena pūjitā
mām hi saṃcintayantī sā tvayi jīvet tapasvinī

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्य काण्डे अष्टा त्रिंशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye ayodhya kāṇḍe aṣṭā triṃśaḥ sargaḥ