अभिवाद्य तु कौसल्याम् रामः सम्प्रस्थितः वनम्
कृत स्वस्त्ययनो मात्रा धर्मिष्ठे वर्त्मनि स्थितः

abhivādya tu kausalyām rāmaḥ samprasthitaḥ vanam
kṛta svastyayano mātrā dharmiṣṭhe vartmani sthitaḥ

वैदेही च अपि तत् सर्वम् न शुश्राव तपस्विनी
तत् एव हृदि तस्याः च यौवराज्य अभिषेचनम्

vaidehī ca api tat sarvam na śuśrāva tapasvinī
tat eva hṛdi tasyāḥ ca yauvarājya abhiṣecanam

देव कार्यम् स्म सा कृत्वा कृतज्ञा हृष्ट चेतना
अभिज्ञा राज धर्मानाम् राज पुत्रम् प्रतीक्षते

deva kāryam sma sā kṛtvā kṛtajñā hṛṣṭa cetanā
abhijñā rāja dharmānām rāja putram pratīkṣate

प्रविवेश अथ रामः तु स्व वेश्म सुविभूषितम्
प्रहृष्ट जन सम्पूर्णम् ह्रिया किंचित् अवान् मुखः

praviveśa atha rāmaḥ tu sva veśma suvibhūṣitam
prahṛṣṭa jana sampūrṇam hriyā kiṃcit avān mukhaḥ

अथ सीता समुत्पत्य वेपमाना च तम् पतिम्
अपश्यत् शोक सम्तप्तम् चिन्ता व्याकुलिल इन्द्रियम्

atha sītā samutpatya vepamānā ca tam patim
apaśyat śoka samtaptam cintā vyākulila indriyam

ताम् दृष्ट्वा स हि धर्मात्मा न शशाक मनोगतम्
तम् शोकम् राघवह् सोढुम् ततो विवृतताम् गतः

tām dṛṣṭvā sa hi dharmātmā na śaśāka manogatam
tam śokam rāghavah soḍhum tato vivṛtatām gataḥ

विवर्ण वदनम् दृष्ट्वा तम् प्रस्विन्नम् अमर्षणम्
आह दुह्ख अभिसम्तप्ता किम् इदानीम् इदम् प्रभो

vivarṇa vadanam dṛṣṭvā tam prasvinnam amarṣaṇam
āha duhkha abhisamtaptā kim idānīm idam prabho

अद्य बार्हस्पतः श्रीमान् युक्तः पुष्यो न राघव
प्रोच्यते ब्राह्मणैः प्राज्ञैः केन त्वम् असि दुर्मनाः

adya bārhaspataḥ śrīmān yuktaḥ puṣyo na rāghava
procyate brāhmaṇaiḥ prājñaiḥ kena tvam asi durmanāḥ

न ते शत शलाकेन जल फेन निभेन च
आवृतम् वदनम् वल्गु चत्रेण अभिविराजते

na te śata śalākena jala phena nibhena ca
āvṛtam vadanam valgu catreṇa abhivirājate

व्यजनाभ्याम् च मुख्याभ्याम् शत पत्र निभ ईक्षणम्
चन्द्र हंस प्रकाशाभ्याम् वीज्यते न तव आननम्

vyajanābhyām ca mukhyābhyām śata patra nibha īkṣaṇam
candra haṃsa prakāśābhyām vījyate na tava ānanam

वाग्मिनो बन्दिनः च अपि प्रहृष्टाः त्वम् नर ऋषभ
स्तुवन्तः न अद्य दृश्यन्ते मन्गलैः सूत मागधाः

vāgmino bandinaḥ ca api prahṛṣṭāḥ tvam nara ṛṣabha
stuvantaḥ na adya dṛśyante mangalaiḥ sūta māgadhāḥ

न ते क्षौद्रम् च दधि च ब्राह्मणा वेद पारगाः
मूर्ध्नि मूर्ध अवसिक्तस्य दधति स्म विधानतः

na te kṣaudram ca dadhi ca brāhmaṇā veda pāragāḥ
mūrdhni mūrdha avasiktasya dadhati sma vidhānataḥ

न त्वाम् प्रकृतयः सर्वा श्रेणी मुख्याः च भूषिताः
अनुव्रजितुम् इच्चन्ति पौर जापपदाः तथा

na tvām prakṛtayaḥ sarvā śreṇī mukhyāḥ ca bhūṣitāḥ
anuvrajitum iccanti paura jāpapadāḥ tathā

चतुर्भिर् वेग सम्पन्नैः हयैः कान्चन भूषणैः
मुख्यः पुष्य रथो युक्तः किम् न गच्चति ते अग्रतः

caturbhir vega sampannaiḥ hayaiḥ kāncana bhūṣaṇaiḥ
mukhyaḥ puṣya ratho yuktaḥ kim na gaccati te agrataḥ

न हस्ती च अग्रतः श्रीमांस् तव लक्षण पूजितः
प्रयाणे लक्ष्यते वीर कृष्ण मेघ गिरि प्रभः

na hastī ca agrataḥ śrīmāṃs tava lakṣaṇa pūjitaḥ
prayāṇe lakṣyate vīra kṛṣṇa megha giri prabhaḥ

न च कान्चन चित्रम् ते पश्यामि प्रिय दर्शन
भद्र आसनम् पुरः कृत्य यान्तम् वीर पुरह्सरम्

na ca kāncana citram te paśyāmi priya darśana
bhadra āsanam puraḥ kṛtya yāntam vīra purahsaram

अभिषेको यदा सज्जः किम् इदानीम् इदम् तव
अपूर्वो मुख वर्णः च न प्रहर्षः च लक्ष्यते

abhiṣeko yadā sajjaḥ kim idānīm idam tava
apūrvo mukha varṇaḥ ca na praharṣaḥ ca lakṣyate

इति इव विलपन्तीम् ताम् प्रोवाच रघु नन्दनः
सीते तत्रभवांस् तात प्रव्राजयति माम् वनम्

iti iva vilapantīm tām provāca raghu nandanaḥ
sīte tatrabhavāṃs tāta pravrājayati mām vanam

कुले महति सम्भूते धर्मज्ञे धर्म चारिणि
शृणु जानकि येन इदम् क्रमेण अभ्यागतम् मम

kule mahati sambhūte dharmajñe dharma cāriṇi
śṛṇu jānaki yena idam krameṇa abhyāgatam mama

राज्ञा सत्य प्रतिज्ञेन पित्रा दशरथेन मे
कैकेय्यै प्रीत मनसा पुरा दत्तौ महा वरौ

rājñā satya pratijñena pitrā daśarathena me
kaikeyyai prīta manasā purā dattau mahā varau

तया अद्य मम सज्जे अस्मिन्न् अभिषेके नृप उद्यते
प्रचोदितः स समयो धर्मेण प्रतिनिर्जितः

tayā adya mama sajje asminn abhiṣeke nṛpa udyate
pracoditaḥ sa samayo dharmeṇa pratinirjitaḥ

चतुर्दश हि वर्षाणि वस्तव्यम् दण्डके मया
पित्रा मे भरतः च अपि यौवराज्ये नियोजितः

caturdaśa hi varṣāṇi vastavyam daṇḍake mayā
pitrā me bharataḥ ca api yauvarājye niyojitaḥ

सो अहम् त्वाम् आगतः द्रष्टुम् प्रस्थितः विजनम् वनम्
भरतस्य समीपे ते न अहम् कथ्यः कदाचन

so aham tvām āgataḥ draṣṭum prasthitaḥ vijanam vanam
bharatasya samīpe te na aham kathyaḥ kadācana

न अपि त्वम् तेन भर्तव्या विशेषेण कदाचन
अनुकूलतया शक्यम् समीपे तस्य वर्तितुम्

na api tvam tena bhartavyā viśeṣeṇa kadācana
anukūlatayā śakyam samīpe tasya vartitum

तस्मै दत्तम् नृवतिना यौवराज्यम् सनातनम्
स प्रसाद्यस्त्वया सीते नृपतिश्च विशेषतः

tasmai dattam nṛvatinā yauvarājyam sanātanam
sa prasādyastvayā sīte nṛpatiśca viśeṣataḥ

अहम् च अपि प्रतिज्ञाम् ताम् गुरोह् समनुपालयन्
वनम् अद्य एव यास्यामि स्थिरा भव मनस्विनि

aham ca api pratijñām tām guroh samanupālayan
vanam adya eva yāsyāmi sthirā bhava manasvini

याते च मयि कल्याणि वनम् मुनि निषेवितम्
व्रत उपवास रतया भवितव्यम् त्वया अनघे

yāte ca mayi kalyāṇi vanam muni niṣevitam
vrata upavāsa ratayā bhavitavyam tvayā anaghe

काल्यम् उत्थाय देवानाम् कृत्वा पूजाम् यथा विधि
वन्दितव्यो दशरथः पिता मम नर ईश्वरः

kālyam utthāya devānām kṛtvā pūjām yathā vidhi
vanditavyo daśarathaḥ pitā mama nara īśvaraḥ

माता च मम कौसल्या वृद्धा सम्ताप कर्शिता
धर्मम् एव अग्रतः कृत्वा त्वत्तः सम्मानम् अर्हति

mātā ca mama kausalyā vṛddhā samtāpa karśitā
dharmam eva agrataḥ kṛtvā tvattaḥ sammānam arhati

वन्दितव्याः च ते नित्यम् याः शेषा मम मातरः
स्नेह प्रणय सम्भोगैः समा हि मम मातरः

vanditavyāḥ ca te nityam yāḥ śeṣā mama mātaraḥ
sneha praṇaya sambhogaiḥ samā hi mama mātaraḥ

भ्रातृ पुत्र समौ च अपि द्रष्टव्यौ च विशेषतः
त्वया लक्ष्मण शत्रुघ्नौ प्राणैः प्रियतरौ मम

bhrātṛ putra samau ca api draṣṭavyau ca viśeṣataḥ
tvayā lakṣmaṇa śatrughnau prāṇaiḥ priyatarau mama

विप्रियम् न च कर्तव्यम् भरतस्य कदाचन
स हि राजा प्रभुः चैव देशस्य च कुलस्य च

vipriyam na ca kartavyam bharatasya kadācana
sa hi rājā prabhuḥ caiva deśasya ca kulasya ca

आराधिता हि शीलेन प्रयत्नैः च उपसेविताः
राजानः सम्प्रसीदन्ति प्रकुप्यन्ति विपर्यये

ārādhitā hi śīlena prayatnaiḥ ca upasevitāḥ
rājānaḥ samprasīdanti prakupyanti viparyaye

औरसान् अपि पुत्रान् हि त्यजन्ति अहित कारिणः
समर्थान् सम्प्रगृह्णन्ति जनान् अपि नर अधिपाः

aurasān api putrān hi tyajanti ahita kāriṇaḥ
samarthān sampragṛhṇanti janān api nara adhipāḥ

सा त्वम् वसेह कल्याणि राज्ञः समनुवर्तिनी
भरतस्य रता धर्मे सत्यव्रतपरायणा

sā tvam vaseha kalyāṇi rājñaḥ samanuvartinī
bharatasya ratā dharme satyavrataparāyaṇā