ततः परिषदं सर्वामामन्त्र्य वसुधाधिपः
हितमुद्धर्षणं चैवमुवाच प्रथितं वचः

tataḥ pariṣadaṃ sarvāmāmantrya vasudhādhipaḥ
hitamuddharṣaṇaṃ caivamuvāca prathitaṃ vacaḥ

दुन्धुभिस्वनकल्पेन गम्भीरेणानुनादिना
स्वरेण महता राजा जीमूत इव नादयन्

dundhubhisvanakalpena gambhīreṇānunādinā
svareṇa mahatā rājā jīmūta iva nādayan

विदितं भवतामेतद्यथा मे राज्यमुत्तमम्
पूर्वकैर्मम राजेन्द्रैस्सुतवत् परिपालितम्

viditaṃ bhavatāmetadyathā me rājyamuttamam
pūrvakairmama rājendraissutavat paripālitam

सो।अहमिक्ष्ह्वाकुभिः सर्वैर्नरेन्द्रैः परिपालितम्
श्रेयसा योक्तुकामो।अस्मि सुखार्हमखिलं जगत्

so|ahamikṣhvākubhiḥ sarvairnarendraiḥ paripālitam
śreyasā yoktukāmo|asmi sukhārhamakhilaṃ jagat

मयाप्याचरितं पूर्वैः पन्थानमनुगच्छता
प्रजा नित्यमनिद्रेण यथाशक्त्यभिरक्षिताः

mayāpyācaritaṃ pūrvaiḥ panthānamanugacchatā
prajā nityamanidreṇa yathāśaktyabhirakṣitāḥ

इदं शरीरं कृत्स्नस्य लोकस्य चरता हितम्
पाण्दुरस्यातपत्रस्य च्छायायां जरितं मया

idaṃ śarīraṃ kṛtsnasya lokasya caratā hitam
pāṇdurasyātapatrasya cchāyāyāṃ jaritaṃ mayā

प्राप्य वर्षसहस्राणि बहू न्यायूंषि जीवतः
जीर्णस्यास्य शरीरस्य विश्रान्ति मभिरोचये

prāpya varṣasahasrāṇi bahū nyāyūṃṣi jīvataḥ
jīrṇasyāsya śarīrasya viśrānti mabhirocaye

राजप्रभावजुष्टाम् हि दुर्वहामजितेन्द्रियैः
परिश्रान्तो।अस्मि लोकस्य गुर्वीं धर्मधुरं वहन्

rājaprabhāvajuṣṭām hi durvahāmajitendriyaiḥ
pariśrānto|asmi lokasya gurvīṃ dharmadhuraṃ vahan

सो।अहं विश्रममिच्छामि पुत्रं कृत्वा प्रजाहिते
सन्निकृष्टानिमान् सर्वाननुमान्य द्विजर्षभान्

so|ahaṃ viśramamicchāmi putraṃ kṛtvā prajāhite
sannikṛṣṭānimān sarvānanumānya dvijarṣabhān

अनुजातो हि मां सर्वैर्गुणैर्ज्येष्ठो ममात्मजः
पुरन्दरसमो वीर्ये रामः परपुरंजयः

anujāto hi māṃ sarvairguṇairjyeṣṭho mamātmajaḥ
purandarasamo vīrye rāmaḥ parapuraṃjayaḥ

तं चन्द्रमिव पुष्येण युक्तं धर्मभृतां वरम्
यौवराज्ये नियोक्तास्मि प्रीतः पुरुषपुङ्गवम्

taṃ candramiva puṣyeṇa yuktaṃ dharmabhṛtāṃ varam
yauvarājye niyoktāsmi prītaḥ puruṣapuṅgavam

अनुरूपः स वै नाथो लक्ष्मीवान् लक्ष्मणाग्रजः
त्रैलोक्यमपि नाथेन येन स्यान्नाथवत्तरम्

anurūpaḥ sa vai nātho lakṣmīvān lakṣmaṇāgrajaḥ
trailokyamapi nāthena yena syānnāthavattaram

अनेन श्रेयसा सद्यः सम्योज्यैवमिमां महीम्
गतक्लेशो भविष्यामि सुते तस्मिन्निवेश्य वै

anena śreyasā sadyaḥ samyojyaivamimāṃ mahīm
gatakleśo bhaviṣyāmi sute tasminniveśya vai

यदीदम् मे।अनुरूपार्धं मया साधु सुमन्त्रितम्
भवन्तो मे।अनुमन्यन्तां कथं वा करवाण्यहम्

yadīdam me|anurūpārdhaṃ mayā sādhu sumantritam
bhavanto me|anumanyantāṃ kathaṃ vā karavāṇyaham

यद्यप्येषा मम प्रीतिर्हितमन्यद्विचिन्त्यताम्
अन्या मद्यस्थचिन्ता हि विमर्दाभ्यधिकोदया

yadyapyeṣā mama prītirhitamanyadvicintyatām
anyā madyasthacintā hi vimardābhyadhikodayā

इति बृवन्तं मुदिताः प्रत्यनन्दन् नृपा नृपम्
वृष्तिमन्तं महामेघं नर्दन्त इव बर्हिणः

iti bṛvantaṃ muditāḥ pratyanandan nṛpā nṛpam
vṛṣtimantaṃ mahāmeghaṃ nardanta iva barhiṇaḥ

स्निग्धो।अनुनादी सम्जज्ञे तत्र हर्षसमीरितः
जनौघोद्घुष्टसन्नादो विमानं कम्पयन्निव

snigdho|anunādī samjajñe tatra harṣasamīritaḥ
janaughodghuṣṭasannādo vimānaṃ kampayanniva

तस्य धर्मार्थविदुषो भावमाज्ञाय सर्वशः
ब्राह्मणा जनमुख्याश्च पौरजानपदैः सह

tasya dharmārthaviduṣo bhāvamājñāya sarvaśaḥ
brāhmaṇā janamukhyāśca paurajānapadaiḥ saha

अनेकवर्षसाहस्रो वृद्धस्त्त्वमसि पार्थिव
स रामं युवराजानमभिषिञ्चस्व पार्थिवम्

anekavarṣasāhasro vṛddhasttvamasi pārthiva
sa rāmaṃ yuvarājānamabhiṣiñcasva pārthivam

इच्छामो हि महाबाहुं रघुवीरं महाबलम्
गजेन महता यान्तं रामं छत्रावृताननम्

icchāmo hi mahābāhuṃ raghuvīraṃ mahābalam
gajena mahatā yāntaṃ rāmaṃ chatrāvṛtānanam

इति तद्वचनं श्रुत्वा राजा तेषां मनःप्रियम्
अजानन्निव जिज्ञासुरिदं वचनमब्रवीत्

iti tadvacanaṃ śrutvā rājā teṣāṃ manaḥpriyam
ajānanniva jijñāsuridaṃ vacanamabravīt

श्रुत्वैव वचनं यन्मे राघवं पतिमिच्छथ
राजानः संशयो।अयं मे तदिदं ब्रूत तत्त्वतः

śrutvaiva vacanaṃ yanme rāghavaṃ patimicchatha
rājānaḥ saṃśayo|ayaṃ me tadidaṃ brūta tattvataḥ

कथं नु मयि धर्मेण पृथिवीमनुशासति
भवन्तो द्रष्टुमिच्छन्ति युवराजं ममात्मजम्

kathaṃ nu mayi dharmeṇa pṛthivīmanuśāsati
bhavanto draṣṭumicchanti yuvarājaṃ mamātmajam

ते तमूचुर्महात्मानं पौरजानपदैः सह
बहवो नृप कल्याणा गुणाः पुत्रस्य सन्ति ते

te tamūcurmahātmānaṃ paurajānapadaiḥ saha
bahavo nṛpa kalyāṇā guṇāḥ putrasya santi te

गुणान् गुणवतो देव देवकल्पस्य धीमतः
प्रियानानन्ददान् कृत्स्नान् प्रवक्ष्यामो।अद्यतान् शृणु

guṇān guṇavato deva devakalpasya dhīmataḥ
priyānānandadān kṛtsnān pravakṣyāmo|adyatān śṛṇu

दिव्यैर्गुणैः शक्रसमो रामः सत्यपराक्रमः
इक्ष्वाकुभ्यो।अपि सर्वेभ्यो ह्यतिरिक्तो विशांपते

divyairguṇaiḥ śakrasamo rāmaḥ satyaparākramaḥ
ikṣvākubhyo|api sarvebhyo hyatirikto viśāṃpate

रामः सत्पुरुषो लोके सत्यधर्मपरायणः
साक्ष्हाद्रामाद्विनिर्वृत्तो धर्मश्चापि श्रिया सह

rāmaḥ satpuruṣo loke satyadharmaparāyaṇaḥ
sākṣhādrāmādvinirvṛtto dharmaścāpi śriyā saha

प्रजासुखत्वे चन्द्रस्य वसुधायाः क्ष्हमागुणैः
बुध्या बृहस्पतेस्तुल्यो वीर्ये साक्षाच्छचीपतेः

prajāsukhatve candrasya vasudhāyāḥ kṣhamāguṇaiḥ
budhyā bṛhaspatestulyo vīrye sākṣācchacīpateḥ

धर्मजज्ञः सत्यसन्धश्च शीलवाननसूयकः
क्षान्तः सान्त्वयिता श्लक्ष्ह्णः कृतज्ञो विजितेन्द्रियः

dharmajajñaḥ satyasandhaśca śīlavānanasūyakaḥ
kṣāntaḥ sāntvayitā ślakṣhṇaḥ kṛtajño vijitendriyaḥ

मृदुश्च स्थिरचित्तश्च सदा भव्यो।अनसूयकः
प्रियवादी च भूतानाम् सत्यवादी च राघवः

mṛduśca sthiracittaśca sadā bhavyo|anasūyakaḥ
priyavādī ca bhūtānām satyavādī ca rāghavaḥ

देवासुरमनुष्याणां सर्वास्त्रेषु विशारदः
सम्यग्विद्याव्रतस्नातो यथवत्साङ्गवेदवित्

devāsuramanuṣyāṇāṃ sarvāstreṣu viśāradaḥ
samyagvidyāvratasnāto yathavatsāṅgavedavit

गान्धर्वे च भुवि श्रेष्ठो बभूव भरताग्रजः
कल्याणाभिजनः साधुरदीनात्मा महामतिः

gāndharve ca bhuvi śreṣṭho babhūva bharatāgrajaḥ
kalyāṇābhijanaḥ sādhuradīnātmā mahāmatiḥ

द्विजैरभिविनीतश्च श्रेष्ठैर्धर्मार्थनैपुणैः
यदा व्रजति संग्रामं ग्रामार्थे नगरस्य वा

dvijairabhivinītaśca śreṣṭhairdharmārthanaipuṇaiḥ
yadā vrajati saṃgrāmaṃ grāmārthe nagarasya vā

संग्रामात्पुनरागम्य कुङ्जरेण रथेन वा

saṃgrāmātpunarāgamya kuṅjareṇa rathena vā

शुश्रूषन्ते च वः शिष्याः कचित्कर्मसु दंशिताः

śuśrūṣante ca vaḥ śiṣyāḥ kacitkarmasu daṃśitāḥ

व्यसनेषु मनुष्याणां भृशं भवति दुःखितः

vyasaneṣu manuṣyāṇāṃ bhṛśaṃ bhavati duḥkhitaḥ

सत्यवादी महेष्वासो वृद्धसेवी जितेन्द्रियः

satyavādī maheṣvāso vṛddhasevī jitendriyaḥ

सम्यग्योक्ता श्रेयसां च न विगृह्य कथारुचिः

samyagyoktā śreyasāṃ ca na vigṛhya kathāruciḥ

सुभ्रूरायतताम्राक्ष्हस्साक्ष्हाद्विष्णुरिव स्वयम्

subhrūrāyatatāmrākṣhassākṣhādviṣṇuriva svayam

प्रजापालनतत्त्वज्ञो न रागोपहतेन्द्रियः

prajāpālanatattvajño na rāgopahatendriyaḥ

ना।अस्य क्रोधः प्रसादश्च निरर्थो।अस्ति कदाचन

nā|asya krodhaḥ prasādaśca nirartho|asti kadācana

युनक्त्यर्थैः प्रहृष्टश्च तमसौ यत्र तुष्यति

yunaktyarthaiḥ prahṛṣṭaśca tamasau yatra tuṣyati

तमेवंगुणसम्पन्नं रामं सत्यपराक्रमम्
लोकपालोपमं नाथमकामयत मेदिनी

tamevaṃguṇasampannaṃ rāmaṃ satyaparākramam
lokapālopamaṃ nāthamakāmayata medinī

वत्सः श्रेयसि जातस्ते दिष्ट्यासौ तव राघव
दिष्ट्या पुत्रगुणैर्युक्तो मारीच इव काश्यपः

vatsaḥ śreyasi jātaste diṣṭyāsau tava rāghava
diṣṭyā putraguṇairyukto mārīca iva kāśyapaḥ

बलमारोग्यमायुश्च रामस्य विदितात्मनः
देवासुरमनुष्येषु सगन्धर्वोरगेषु च

balamārogyamāyuśca rāmasya viditātmanaḥ
devāsuramanuṣyeṣu sagandharvorageṣu ca

स्त्रियो वृद्धास्तरुण्यश्च सायं प्रातः समाहिताः
सर्वान् देवान् नमस्यन्ति रामस्यार्थे यशस्विनः

striyo vṛddhāstaruṇyaśca sāyaṃ prātaḥ samāhitāḥ
sarvān devān namasyanti rāmasyārthe yaśasvinaḥ

तेषामायाचितं देव त्वत्प्रसादा त्समृद्ध्यताम्
राममिन्दीवरश्यामं सर्वशत्रुनिबर्हणम्

teṣāmāyācitaṃ deva tvatprasādā tsamṛddhyatām
rāmamindīvaraśyāmaṃ sarvaśatrunibarhaṇam