तम् अप्रतिम तेजोभ्याम् भ्रातृभ्याम् रोम हर्षणम्
विस्मिताः सम्गमम् प्रेक्ष्य समवेता महर्षयः

tam apratima tejobhyām bhrātṛbhyām roma harṣaṇam
vismitāḥ samgamam prekṣya samavetā maharṣayaḥ

अन्तर् हिताः तु ऋषि गणाः सिद्धाः च परम ऋषयः
तौ भ्रातरौ महात्मानौ काकुत्स्थौ प्रशशंसिरे

antar hitāḥ tu ṛṣi gaṇāḥ siddhāḥ ca parama ṛṣayaḥ
tau bhrātarau mahātmānau kākutsthau praśaśaṃsire

स धन्यो यस्य पुत्रौ द्वौ धर्मज्नौ धर्म विक्रमौ
श्रुत्वा वयम् हि सम्भाषाम् उभयोः स्पृहयामहे

sa dhanyo yasya putrau dvau dharmajnau dharma vikramau
śrutvā vayam hi sambhāṣām ubhayoḥ spṛhayāmahe

ततः तु ऋषि गणाः क्षिप्रम् दशग्रीव वध एषिणः
भरतम् राज शार्दूलम् इत्य् ऊचुः सम्गता वचः

tataḥ tu ṛṣi gaṇāḥ kṣipram daśagrīva vadha eṣiṇaḥ
bharatam rāja śārdūlam ity ūcuḥ samgatā vacaḥ

कुले जात महा प्राज्न महा वृत्त महा यशः
ग्राह्यम् रामस्य वाक्यम् ते पितरम् यद्य् अवेक्षसे

kule jāta mahā prājna mahā vṛtta mahā yaśaḥ
grāhyam rāmasya vākyam te pitaram yady avekṣase

सदा अनृणम् इमम् रामम् वयम् इग्च्छामहे पितुः
अनृणत्वाच् च कैकेय्याः स्वर्गम् दशरथो गतः

sadā anṛṇam imam rāmam vayam igcchāmahe pituḥ
anṛṇatvāc ca kaikeyyāḥ svargam daśaratho gataḥ

एतावद् उक्त्वा वचनम् गन्धर्वाः समहर्षयः
राज ऋषयः चैव तथा सर्वे स्वाम् स्वाम् गतिम् गताः

etāvad uktvā vacanam gandharvāḥ samaharṣayaḥ
rāja ṛṣayaḥ caiva tathā sarve svām svām gatim gatāḥ

ह्लादितः तेन वाक्येन शुभेन शुभ दर्शनः
रामः सम्हृष्ट वदनः तान् ऋषीन् अभ्यपूजयत्

hlāditaḥ tena vākyena śubhena śubha darśanaḥ
rāmaḥ samhṛṣṭa vadanaḥ tān ṛṣīn abhyapūjayat

स्रस्त गात्रः तु भरतः स वाचा सज्जमानया
कृत अन्जलिर् इदम् वाक्यम् राघवम् पुनर् अब्रवीत्

srasta gātraḥ tu bharataḥ sa vācā sajjamānayā
kṛta anjalir idam vākyam rāghavam punar abravīt

राज धर्मम् अनुप्रेक्ष्य कुल धर्म अनुसम्ततिम्
कर्तुम् अर्हसि काकुत्स्थ मम मातुः च याचनाम्

rāja dharmam anuprekṣya kula dharma anusamtatim
kartum arhasi kākutstha mama mātuḥ ca yācanām

रक्षितुम् सुमहद् राज्यम् अहम् एकः तु न उत्सहे
पौर जानपदाम्ः च अपि रक्तान् रन्जयितुम् तथा

rakṣitum sumahad rājyam aham ekaḥ tu na utsahe
paura jānapadāmḥ ca api raktān ranjayitum tathā

ज्नातयः च हि योधाः च मित्राणि सुहृदः च नः
त्वाम् एव प्रतिकान्क्षन्ते पर्जन्यम् इव कर्षकाः

jnātayaḥ ca hi yodhāḥ ca mitrāṇi suhṛdaḥ ca naḥ
tvām eva pratikānkṣante parjanyam iva karṣakāḥ

इदम् राज्यम् महा प्राज्न स्थापय प्रतिपद्य हि
शक्तिमान् असि काकुत्स्थ लोकस्य परिपालने

idam rājyam mahā prājna sthāpaya pratipadya hi
śaktimān asi kākutstha lokasya paripālane

इत्य् उक्त्वा न्यपतद् भ्रातुः पादयोर् भरतः तदा
भृशम् सम्प्रार्थयाम् आस रामम् एवम् प्रियम् वदः

ity uktvā nyapatad bhrātuḥ pādayor bharataḥ tadā
bhṛśam samprārthayām āsa rāmam evam priyam vadaḥ

तम् अन्के भ्रातरम् कृत्वा रामो वचनम् अब्रवीत्
श्यामम् नलिन पत्र अक्षम् मत्त हंस स्वरः स्वयम्

tam anke bhrātaram kṛtvā rāmo vacanam abravīt
śyāmam nalina patra akṣam matta haṃsa svaraḥ svayam

आगता त्वाम् इयम् बुद्धिः स्वजा वैनयिकी च या
भृशम् उत्सहसे तात रक्षितुम् पृथिवीम् अपि

āgatā tvām iyam buddhiḥ svajā vainayikī ca yā
bhṛśam utsahase tāta rakṣitum pṛthivīm api

अमात्यैः च सुहृद्भिः च बुद्धिमद्भिः च मन्त्रिभिः
सर्व कार्याणि सम्मन्त्र्य सुमहान्त्य् अपि कारय

amātyaiḥ ca suhṛdbhiḥ ca buddhimadbhiḥ ca mantribhiḥ
sarva kāryāṇi sammantrya sumahānty api kāraya

लक्ष्मीः चन्द्राद् अपेयाद् वा हिमवान् वा हिमम् त्यजेत्
अतीयात् सागरो वेलाम् न प्रतिज्नाम् अहम् पितुः

lakṣmīḥ candrād apeyād vā himavān vā himam tyajet
atīyāt sāgaro velām na pratijnām aham pituḥ

कामाद् वा तात लोभाद् वा मात्रा तुभ्यम् इदम् कृतम्
न तन् मनसि कर्तव्यम् वर्तितव्यम् च मातृवत्

kāmād vā tāta lobhād vā mātrā tubhyam idam kṛtam
na tan manasi kartavyam vartitavyam ca mātṛvat

एवम् ब्रुवाणम् भरतः कौसल्या सुतम् अब्रवीत्
तेजसा आदित्य सम्काशम् प्रतिपच् चन्द्र दर्शनम्

evam bruvāṇam bharataḥ kausalyā sutam abravīt
tejasā āditya samkāśam pratipac candra darśanam

अधिरोह आर्य पादाभ्याम् पादुके हेम भूषिते
एते हि सर्व लोकस्य योग क्षेमम् विधास्यतः

adhiroha ārya pādābhyām pāduke hema bhūṣite
ete hi sarva lokasya yoga kṣemam vidhāsyataḥ

सो अधिरुह्य नर व्याघ्रः पादुके ह्य् अवरुह्य च
प्रायग्च्छत् सुमहा तेजा भरताय महात्मने

so adhiruhya nara vyāghraḥ pāduke hy avaruhya ca
prāyagcchat sumahā tejā bharatāya mahātmane

स पादुके सम्प्रणम्य रामं वचनम्ब्रवीत्
चतुर्दश हि वर्षाणि जटाचीरधरो ह्यहम्

sa pāduke sampraṇamya rāmaṃ vacanambravīt
caturdaśa hi varṣāṇi jaṭācīradharo hyaham

तवागमनमाकाङ्क्षन् वसन्वै नगराद्बहिः

tavāgamanamākāṅkṣan vasanvai nagarādbahiḥ

तथेति च प्रतिज्ञाय तं परिष्वज्य सादरम्

tatheti ca pratijñāya taṃ pariṣvajya sādaram

मातरम् रक्ष कैकेयीम् मा रोषम् कुरु तां प्रति

mātaram rakṣa kaikeyīm mā roṣam kuru tāṃ prati

स पादुके ते भरतः प्रतापवान्
स्वलम्कृते सम्परिगृह्य धर्मवित्
प्रदक्षिणम् चैव चकार राघवम्
चकार चैव उत्तम नाग मूर्धनि

sa pāduke te bharataḥ pratāpavān
svalamkṛte samparigṛhya dharmavit
pradakṣiṇam caiva cakāra rāghavam
cakāra caiva uttama nāga mūrdhani

अथ आनुपूर्व्यात् प्रतिपूज्य तम् जनम्
गुरूम्ः च मन्त्रि प्रकृतीः तथा अनुजौ
व्यसर्जयद् राघव वंश वर्धनः
स्थितः स्व धर्मे हिमवान् इव अचलः

atha ānupūrvyāt pratipūjya tam janam
gurūmḥ ca mantri prakṛtīḥ tathā anujau
vyasarjayad rāghava vaṃśa vardhanaḥ
sthitaḥ sva dharme himavān iva acalaḥ

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे द्वादशोत्तरशततमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye ayodhyākāṇḍe dvādaśottaraśatatamaḥ sargaḥ