ततः प्रवृत्तं सुक्रूरं रामरावणयोस्तदा
सुमहद्द्वैरथं युद्धं सर्वलोकभयावहम्

tataḥ pravṛttaṃ sukrūraṃ rāmarāvaṇayostadā
sumahaddvairathaṃ yuddhaṃ sarvalokabhayāvaham

ततो राक्षससैन्यं च हरीणां च महद्बलम्
प्रगृहीतप्रहरणं निश्चेष्टं समतिष्ठत

tato rākṣasasainyaṃ ca harīṇāṃ ca mahadbalam
pragṛhītapraharaṇaṃ niśceṣṭaṃ samatiṣṭhata

सम्प्रयुद्धौ ततो दृष्ट्वा बलवन्नरराक्षसौ
व्याक्षिप्तहृदयाः सर्वे परं विस्मयमागताः

samprayuddhau tato dṛṣṭvā balavannararākṣasau
vyākṣiptahṛdayāḥ sarve paraṃ vismayamāgatāḥ

नानाप्रहरणैर्व्यग्रैर्भुजैर्विस्मितबुद्धयः
तस्थुः प्रेक्ष्य च सङ्ग्रामं नाभिजघ्नुः परस्परम्

nānāpraharaṇairvyagrairbhujairvismitabuddhayaḥ
tasthuḥ prekṣya ca saṅgrāmaṃ nābhijaghnuḥ parasparam

रक्षसां रावणं चापि वानराणां च राघवम्
पश्यतां विस्मिताक्षाणां सैन्यं चित्रमिवाबभौ

rakṣasāṃ rāvaṇaṃ cāpi vānarāṇāṃ ca rāghavam
paśyatāṃ vismitākṣāṇāṃ sainyaṃ citramivābabhau

ते तु तत्र निमित्तानि दृष्ट्वा राघवरावणौ
कृतबुद्धी स्थिरामर्षौ युयुधाते अभीतवत्

te tu tatra nimittāni dṛṣṭvā rāghavarāvaṇau
kṛtabuddhī sthirāmarṣau yuyudhāte abhītavat

जेतव्यमिति काकुत्स्थो मर्तव्यमिति रावणः
धृतौ स्ववीर्यसर्वस्वं युद्धे।अदर्शयतां तदा

jetavyamiti kākutstho martavyamiti rāvaṇaḥ
dhṛtau svavīryasarvasvaṃ yuddhe|adarśayatāṃ tadā

ततः क्रोधाद्दशग्रीवः शरान्सन्धाय वीर्यवान्
मुमोच ध्वजमुद्दिश्य राघवस्य रथे स्थितम्

tataḥ krodhāddaśagrīvaḥ śarānsandhāya vīryavān
mumoca dhvajamuddiśya rāghavasya rathe sthitam

ते शरास्तमनासाद्य पुरन्दररथध्वजम्
रक्तशक्तिं परामृश्य निपेतुर्धरणीतले

te śarāstamanāsādya purandararathadhvajam
raktaśaktiṃ parāmṛśya nipeturdharaṇītale

ततो रामो।अभिसङ्क्रुद्धश्चापमायम्य वीर्यवान्
कृतप्रतिकृतं कर्तुं मनसा सम्प्रचक्रमे

tato rāmo|abhisaṅkruddhaścāpamāyamya vīryavān
kṛtapratikṛtaṃ kartuṃ manasā sampracakrame

रावणध्वजमुद्दिश्य मुमोच निशितं शरम्
महासर्पमिवासह्यं ज्वलन्तं स्वेन तेजसा

rāvaṇadhvajamuddiśya mumoca niśitaṃ śaram
mahāsarpamivāsahyaṃ jvalantaṃ svena tejasā

रामश्चिक्षेप तेजस्वी केतुमुद्दिश्य सायकम्
जगाम स महीं भित्त्वा दशग्रीवध्वजं शरः

rāmaścikṣepa tejasvī ketumuddiśya sāyakam
jagāma sa mahīṃ bhittvā daśagrīvadhvajaṃ śaraḥ

स निकृत्तो।अपतद्भूमौ रावणस्य रथध्वजः
ध्वजस्योन्मथनं दृष्ट्वा रावणः सुमहाबलः

sa nikṛtto|apatadbhūmau rāvaṇasya rathadhvajaḥ
dhvajasyonmathanaṃ dṛṣṭvā rāvaṇaḥ sumahābalaḥ

रामस्य तुरगान्दिव्याञ्शरैर्विव्याध रावणः
ते विद्धा हरयस्तस्य नास्खलन्नापि बभ्रमुः

rāmasya turagāndivyāñśarairvivyādha rāvaṇaḥ
te viddhā harayastasya nāskhalannāpi babhramuḥ

तेषामसम्भ्रमं दृष्ट्वा वाजिनां रावणस्तदा

teṣāmasambhramaṃ dṛṣṭvā vājināṃ rāvaṇastadā

गदाश्च परिघांश्चैव चक्राणि मुसलानि च

gadāśca parighāṃścaiva cakrāṇi musalāni ca

माया विहितमेतत्तु शस्त्रवर्षमपातयत्

māyā vihitametattu śastravarṣamapātayat

तुमुलं त्रासजननं भीमं भीमप्रतिस्वनम्

tumulaṃ trāsajananaṃ bhīmaṃ bhīmapratisvanam

विमुच्य राघवरथं समन्ताद्वानरे बले

vimucya rāghavarathaṃ samantādvānare bale

मुमोच च दशग्रीवो निःसङ्गेनान्तरात्मना

mumoca ca daśagrīvo niḥsaṅgenāntarātmanā

तान् दृष्ट्वा रावणश्चक्रे स्वशरैः खं निरन्तरम्

tān dṛṣṭvā rāvaṇaścakre svaśaraiḥ khaṃ nirantaram

नानिमित्तो।अभवद्बाणो नातिभेत्ता न निष्फलः
अन्योन्यमभिसंहत्य निपेतुर्धरणीतले

nānimitto|abhavadbāṇo nātibhettā na niṣphalaḥ
anyonyamabhisaṃhatya nipeturdharaṇītale

प्रायुध्येतामविच्छिन्नमस्यन्तौ सव्यदक्षिणम्

prāyudhyetāmavicchinnamasyantau savyadakṣiṇam

रावणस्य हयान्रामो हयान्रामस्य रावणः

rāvaṇasya hayānrāmo hayānrāmasya rāvaṇaḥ

एवं तु तौ सुसंक्रुद्धौ चक्रतुर्युद्धमुत्तमम्

evaṃ tu tau susaṃkruddhau cakraturyuddhamuttamam

प्रयुध्यमानौ समरे महाबलौ
शितैः शरै रावणलक्ष्मणाग्रजौ
ध्वजावपातेन स राक्षसाधिपो
भृशं प्रचुक्रोध तदा रघूत्तमे

prayudhyamānau samare mahābalau
śitaiḥ śarai rāvaṇalakṣmaṇāgrajau
dhvajāvapātena sa rākṣasādhipo
bhṛśaṃ pracukrodha tadā raghūttame

तौ तथा युध्यमानौ तु समरे रामरावणौ
ददृशुः सर्वभूतान्नि विस्मितेनान्तरात्मना

tau tathā yudhyamānau tu samare rāmarāvaṇau
dadṛśuḥ sarvabhūtānni vismitenāntarātmanā

अर्दयन्तौ तु समरे तयोस्तौ स्यन्दनोत्तमौ
परस्परमभिक्रुद्धौ परस्परमभिद्रुतौ

ardayantau tu samare tayostau syandanottamau
parasparamabhikruddhau parasparamabhidrutau

परस्परवधे युक्तौ घोररूपौ बभूवतुः
मण्डलानि च वीथीश्च गतप्रत्यागतानि च

parasparavadhe yuktau ghorarūpau babhūvatuḥ
maṇḍalāni ca vīthīśca gatapratyāgatāni ca

अर्दयन् रावणं रामो राघवं चापि रावणः

ardayan rāvaṇaṃ rāmo rāghavaṃ cāpi rāvaṇaḥ

क्षिपतोः शरजालानि तयोस्तौ स्यन्दनोत्तमौ

kṣipatoḥ śarajālāni tayostau syandanottamau

दर्शयित्वा तदा तौ तु गतिं बहुविधां रणे

darśayitvā tadā tau tu gatiṃ bahuvidhāṃ raṇe

धुरं धुरेण रथयोर्वक्त्रं वक्त्रेण वाजिनाम्

dhuraṃ dhureṇa rathayorvaktraṃ vaktreṇa vājinām

रावणस्य ततो रामो धनुर्मुकैः शितैः शरैः

rāvaṇasya tato rāmo dhanurmukaiḥ śitaiḥ śaraiḥ

स क्रोधवशमापन्नो हयानामपसर्पणे

sa krodhavaśamāpanno hayānāmapasarpaṇe

सो।अतिविद्धो बलवता दशग्रीवेण राघवः

so|atividdho balavatā daśagrīveṇa rāghavaḥ

चिक्षेप च पुनर्बाणान् वज्रपातसमस्वनान्

cikṣepa ca punarbāṇān vajrapātasamasvanān

मातलेस्तु महावेगाः सरीरे पतिताः शराः

mātalestu mahāvegāḥ sarīre patitāḥ śarāḥ

तया धर्षणया क्रुद्धो मातलेर्न तथात्मनः

tayā dharṣaṇayā kruddho mātalerna tathātmanaḥ

विंशतिं त्रिंशतिं षष्टिं शतशो।अथ सहस्रशः

viṃśatiṃ triṃśatiṃ ṣaṣṭiṃ śataśo|atha sahasraśaḥ

रावणो।अपि ततः क्रुद्धो रथस्थो राक्षसेश्वरः

rāvaṇo|api tataḥ kruddho rathastho rākṣaseśvaraḥ

तत्प्रयुक्तं पुनर्युद्धं तु मुलं रोमहर्षणम्

tatprayuktaṃ punaryuddhaṃ tu mulaṃ romaharṣaṇam

क्षुब्धानां सागराणां च पातालतलवासिनः
व्यथिता दानवाः सर्वे पन्नगाश्च सहस्रशः

kṣubdhānāṃ sāgarāṇāṃ ca pātālatalavāsinaḥ
vyathitā dānavāḥ sarve pannagāśca sahasraśaḥ

चकम्पे मेदिनी कृत्स्ना सशैलवनकानना
भास्करो निष्प्रभश्चासीन्न ववौ चापि मारुतः

cakampe medinī kṛtsnā saśailavanakānanā
bhāskaro niṣprabhaścāsīnna vavau cāpi mārutaḥ

ततो देवाः सगन्धर्वाः सिद्धाश्च परमर्षयः
चिन्तामापेदिरे सर्वे सकिंनरमहोरगाः

tato devāḥ sagandharvāḥ siddhāśca paramarṣayaḥ
cintāmāpedire sarve sakiṃnaramahoragāḥ

स्वस्ति गोब्राह्मणेभ्यो।अस्तु लोकास्तिष्ठन्तु शाश्वताः
जयतां राघवः संख्ये रावणं राक्षसेश्वरम्

svasti gobrāhmaṇebhyo|astu lokāstiṣṭhantu śāśvatāḥ
jayatāṃ rāghavaḥ saṃkhye rāvaṇaṃ rākṣaseśvaram

गन्धर्वाप्सरसां संघा दृष्ट्वा युद्धमनूपमम्
गगनं गगनाकारं सागरः सागरोपमः

gandharvāpsarasāṃ saṃghā dṛṣṭvā yuddhamanūpamam
gaganaṃ gaganākāraṃ sāgaraḥ sāgaropamaḥ

ततः क्रोधान्महाबाहू रघूणां कीर्तिवर्धनः
संधाय धनुषा रामः शरमाशीविषोपमम्

tataḥ krodhānmahābāhū raghūṇāṃ kīrtivardhanaḥ
saṃdhāya dhanuṣā rāmaḥ śaramāśīviṣopamam

तस्यैव सदृशं चान्यद्रावणस्योत्थितं शिरः
तत् क्षिप्तं क्षिप्रहस्तेन रामेण क्षिप्रकारिणा

tasyaiva sadṛśaṃ cānyadrāvaṇasyotthitaṃ śiraḥ
tat kṣiptaṃ kṣiprahastena rāmeṇa kṣiprakāriṇā

द्वितीयं रावणशिरश्चिन्नं संयति सायकैः
चिन्नमात्रं च तच्छीर्षं पुनरेव प्रद्श्यते

dvitīyaṃ rāvaṇaśiraścinnaṃ saṃyati sāyakaiḥ
cinnamātraṃ ca tacchīrṣaṃ punareva pradśyate

तदप्यशनिसंकाशैश्छिन्नं रामस्य सायकैः
एवमेव शतं चिन्नं शिरसां तुल्यवर्चसाम्

tadapyaśanisaṃkāśaiśchinnaṃ rāmasya sāyakaiḥ
evameva śataṃ cinnaṃ śirasāṃ tulyavarcasām

न चैव रावणस्यान्तो दृश्यते जीवितक्षये
ततः सर्वास्त्रविद्वीरः करुसल्यानन्दवर्धनः

na caiva rāvaṇasyānto dṛśyate jīvitakṣaye
tataḥ sarvāstravidvīraḥ karusalyānandavardhanaḥ

मारीचो निहतो यैस्तु खरो यैस्तु सदूषणः
क्रौञ्चावने विराधस्तु कबन्दो दण्डके वने
यैः साला गिरयो भग्ना वाली च क्षुभितो।अम्बुधिः

mārīco nihato yaistu kharo yaistu sadūṣaṇaḥ
krauñcāvane virādhastu kabando daṇḍake vane
yaiḥ sālā girayo bhagnā vālī ca kṣubhito|ambudhiḥ

इति चिन्तापरश्चासी दप्रमत्तश्च संयुगे
ववर्ष शरवर्षाणि राघवो रावणोरसि

iti cintāparaścāsī dapramattaśca saṃyuge
vavarṣa śaravarṣāṇi rāghavo rāvaṇorasi

रावणो।अपि ततः क्रुद्धो रथस्थो राक्षसेश्वरः
गदामुसलवर्षेण रामं प्रत्यर्दयद्रणे

rāvaṇo|api tataḥ kruddho rathastho rākṣaseśvaraḥ
gadāmusalavarṣeṇa rāmaṃ pratyardayadraṇe

तत्प्रवृत्तं महद्युद्धं तुमुलं रोमहर्षणम्
अन्तरिक्षे च भूमौ च पुनश्च गिरिमूर्धनि

tatpravṛttaṃ mahadyuddhaṃ tumulaṃ romaharṣaṇam
antarikṣe ca bhūmau ca punaśca girimūrdhani

देवदानवयक्षाणां पिशाचोरगरक्षसाम्
पश्यतां तन्महायुद्धं सप्तरात्रमवर्तत

devadānavayakṣāṇāṃ piśācoragarakṣasām
paśyatāṃ tanmahāyuddhaṃ saptarātramavartata

नैव रात्रिं न दिवसं न मुहूर्तं न च क्षणम्
रामरावणयोर्युद्धं विराममुपगच्छति

naiva rātriṃ na divasaṃ na muhūrtaṃ na ca kṣaṇam
rāmarāvaṇayoryuddhaṃ virāmamupagacchati

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे सप्तोत्तरशततमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye yuddhakāṇḍe saptottaraśatatamaḥ sargaḥ