स तु मोहात्सुसङ्क्रुद्धः कृतान्तबलचोदितः
क्रोधसन्रक्तनयनो रावणो सूतमब्रवीत्

sa tu mohātsusaṅkruddhaḥ kṛtāntabalacoditaḥ
krodhasanraktanayano rāvaṇo sūtamabravīt

हीनवीर्यमिवाशक्तं पौरुषेण विवर्जितम्
भीरुन् लघुमिवासत्त्वं विहीनमिव तेजसा

hīnavīryamivāśaktaṃ pauruṣeṇa vivarjitam
bhīrun laghumivāsattvaṃ vihīnamiva tejasā

किमर्थं मामवज्ञाय मच्छन्दमनवेक्ष्य च
त्वया शत्रुसमक्षं मे रथोअयमपवाहितः

kimarthaṃ māmavajñāya macchandamanavekṣya ca
tvayā śatrusamakṣaṃ me rathoayamapavāhitaḥ

त्वयाद्य हि ममानार्य चिरकालसमार्जितम्
यशो वीर्यन् च तेजश्च प्रत्ययश्च विनाशिथ

tvayādya hi mamānārya cirakālasamārjitam
yaśo vīryan ca tejaśca pratyayaśca vināśitha

शत्रोः प्रख्यातवीर्यस्य रञ्जनीयस्य विक्रमैः
पश्यतो युद्धलुब्धोअहन् कृतः कापुरुषस्त्वया

śatroḥ prakhyātavīryasya rañjanīyasya vikramaiḥ
paśyato yuddhalubdhoahan kṛtaḥ kāpuruṣastvayā

यस्त्वन् रथमिमं मोहान्न चोद्वहसि दुर्मते
सत्योअयं प्रतितर्को मे परेण त्वमुपस्कृतः

yastvan rathamimaṃ mohānna codvahasi durmate
satyoayaṃ pratitarko me pareṇa tvamupaskṛtaḥ

न हीदन् विद्यते कर्म सुहृदो हितकाङ्क्षिणः
रिपूणान् सदृशन् चैतन्न त्वयैतत्स्वनुष्ठितम्

na hīdan vidyate karma suhṛdo hitakāṅkṣiṇaḥ
ripūṇān sadṛśan caitanna tvayaitatsvanuṣṭhitam

निवर्तय रथन् शीघ्रं यावन्नापैति मे रिपुः
यदि वाप्युषितोअसि त्वन् स्मर्यन्ते यदि वा गुणाः

nivartaya rathan śīghraṃ yāvannāpaiti me ripuḥ
yadi vāpyuṣitoasi tvan smaryante yadi vā guṇāḥ

एवं परुषमुक्तस्तु हितबुद्धिरबुद्धिना
अब्रवीद्रावणन् सूतो हितं सानुनयं वचः

evaṃ paruṣamuktastu hitabuddhirabuddhinā
abravīdrāvaṇan sūto hitaṃ sānunayaṃ vacaḥ

न भीतोअस्मि न मूढोअस्मि नोपजप्तोअस्मि शत्रुभिः
न प्रमत्तो न निःस्नेहो विस्मृता न च सत्क्रिया

na bhītoasmi na mūḍhoasmi nopajaptoasmi śatrubhiḥ
na pramatto na niḥsneho vismṛtā na ca satkriyā

मया तु हितकामेन यशश्च परिरक्षता
स्नेहप्रस्कन्नमनसा प्रियमित्यप्रियन् कृतम्

mayā tu hitakāmena yaśaśca parirakṣatā
snehapraskannamanasā priyamityapriyan kṛtam

नास्मिन्नर्थे महाराज त्वं मां प्रियहिते रतम्
कश्चिल्लघुरिवानार्यो दोषतो गन्तुमर्हसि

nāsminnarthe mahārāja tvaṃ māṃ priyahite ratam
kaścillaghurivānāryo doṣato gantumarhasi

श्रूयतामभिधास्यामि यन्निमित्तं मया रथः
नदीवेग इवाम्भोभिः सन्युगे विनिवर्तितः

śrūyatāmabhidhāsyāmi yannimittaṃ mayā rathaḥ
nadīvega ivāmbhobhiḥ sanyuge vinivartitaḥ

श्रमन् तवावगच्छामि महता रणकर्मणा
न हि ते वीर सौमुख्यं प्रहर्षन् वोपधारये

śraman tavāvagacchāmi mahatā raṇakarmaṇā
na hi te vīra saumukhyaṃ praharṣan vopadhāraye

रथोद्वहनखिन्नाश्च त इमे रथवाजिनः
दीना घर्मपरिश्रान्ता गावो वर्षहता इव

rathodvahanakhinnāśca ta ime rathavājinaḥ
dīnā gharmapariśrāntā gāvo varṣahatā iva

निमित्तानि च भूयिष्ठन् यानि प्रादुर्भवन्ति नः
तेषु तेष्वभिपन्नेषु लक्षयाम्यप्रदक्षिणम्

nimittāni ca bhūyiṣṭhan yāni prādurbhavanti naḥ
teṣu teṣvabhipanneṣu lakṣayāmyapradakṣiṇam

देशकालौ च विज्ञेयौ लक्ष्मणानीङ्गितानि च
दैन्यन् हर्षश्च खेदश्च रथिनश्च बलाबलम्

deśakālau ca vijñeyau lakṣmaṇānīṅgitāni ca
dainyan harṣaśca khedaśca rathinaśca balābalam

स्थलनिम्नानि भूमेश्च समानि विषमाणि च
युद्धकालश्च विज्ञेयः परस्यान्तरदर्शनम्

sthalanimnāni bhūmeśca samāni viṣamāṇi ca
yuddhakālaśca vijñeyaḥ parasyāntaradarśanam

उपयानापयाने च स्थानं प्रत्यपसर्पणम्
सर्वमेतद्रथस्थेन ज्ञेयन् रथकुटुम्बिना

upayānāpayāne ca sthānaṃ pratyapasarpaṇam
sarvametadrathasthena jñeyan rathakuṭumbinā

तव विश्रामहेतोस्तु तथैषान् रथवाजिनाम्
रौद्रन् वर्जयता खेदन् क्षमं कृतमिदं मया

tava viśrāmahetostu tathaiṣān rathavājinām
raudran varjayatā khedan kṣamaṃ kṛtamidaṃ mayā

न मया स्वेच्छया वीर रथोअयमपवाहितः
भर्तृस्नेहपरीतेन मयेदन् यत्कृतं विभो

na mayā svecchayā vīra rathoayamapavāhitaḥ
bhartṛsnehaparītena mayedan yatkṛtaṃ vibho

आज्ञापय यथातत्त्वन् वक्ष्यस्यरिनिषूदन
तत्करिष्याम्यहन् वीरन् गतानृण्येन चेतसा

ājñāpaya yathātattvan vakṣyasyariniṣūdana
tatkariṣyāmyahan vīran gatānṛṇyena cetasā

सन्तुष्टस्तेन वाक्येन रावणस्तस्य सारथेः
प्रशस्यैनं बहुविधन् युद्धलुब्धोअब्रवीदिदम्

santuṣṭastena vākyena rāvaṇastasya sāratheḥ
praśasyainaṃ bahuvidhan yuddhalubdhoabravīdidam

रथन् शीघ्रमिमं सूत राघवाभिमुखन् कुरु
नाहत्वा समरे शत्रून्निवर्तिष्यति रावणः

rathan śīghramimaṃ sūta rāghavābhimukhan kuru
nāhatvā samare śatrūnnivartiṣyati rāvaṇaḥ

एवमुक्त्वा ततस्तुष्टो रावणो राक्षसेश्वरः
ददौ तस्य शुभन् ह्येकं हस्ताभरणमुत्तमम्

evamuktvā tatastuṣṭo rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ
dadau tasya śubhan hyekaṃ hastābharaṇamuttamam

इत्यर्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये युद्धकाण्डे चतुरधिकशततमः सर्गः

ityarṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye yuddhakāṇḍe caturadhikaśatatamaḥ sargaḥ