इति उक्तः करुणम् वाक्यम् वानरैः त्यक्त जीवितैः
स बाष्पो वानरान् गृध्रः प्रत्युवाच महास्वनः

iti uktaḥ karuṇam vākyam vānaraiḥ tyakta jīvitaiḥ
sa bāṣpo vānarān gṛdhraḥ pratyuvāca mahāsvanaḥ

यवीयान् मम स भ्राता जटायुः नाम वानराः
यम् आख्यात हतम् युद्धे रावणेन बलीयसा

yavīyān mama sa bhrātā jaṭāyuḥ nāma vānarāḥ
yam ākhyāta hatam yuddhe rāvaṇena balīyasā

वृद्ध भावात् अपक्षत्वात् शृण्वन् तत् अपि मर्षये
न हि मे शक्तिः अद्य अस्ति भ्रातुः वैर विमोक्षणे

vṛddha bhāvāt apakṣatvāt śṛṇvan tat api marṣaye
na hi me śaktiḥ adya asti bhrātuḥ vaira vimokṣaṇe

पुरा वृत्र वधे वृत्ते स च अहम् च जय एषिणौ
आदित्यम् उपयातौ स्वो ज्वलंतम् रश्मि मालिनम्

purā vṛtra vadhe vṛtte sa ca aham ca jaya eṣiṇau
ādityam upayātau svo jvalaṃtam raśmi mālinam

आवृत्य आकाश मार्गेण जवेन स्वर् गतौ भृशम्
मध्यम् प्राप्ते च सूर्ये च जटायुः अवसीदति

āvṛtya ākāśa mārgeṇa javena svar gatau bhṛśam
madhyam prāpte ca sūrye ca jaṭāyuḥ avasīdati

तम् अहम् भ्रातरम् दृष्ट्वा सूर्य रश्मिभिः अर्दितम्
पक्षाभ्यम् छादयामास स्नेहात् परम विह्वलम्

tam aham bhrātaram dṛṣṭvā sūrya raśmibhiḥ arditam
pakṣābhyam chādayāmāsa snehāt parama vihvalam

निर्दग्ध पत्रः पतितो विन्ध्ये अहम् वानरर्षभाः
अहम् अस्मिन् वसन् भ्रातुः प्रवृत्तिम् न उपलक्षये

nirdagdha patraḥ patito vindhye aham vānararṣabhāḥ
aham asmin vasan bhrātuḥ pravṛttim na upalakṣaye

जटायुषः तु एवम् उक्तो भ्रात्रा सम्पातिना तदा
युव राजो महाप्राज्ञः प्रत्युवाच अंगदः तदा

jaṭāyuṣaḥ tu evam ukto bhrātrā sampātinā tadā
yuva rājo mahāprājñaḥ pratyuvāca aṃgadaḥ tadā

जटायुषो यदि भ्राता श्रुतम् ते गदितम् मया
आख्याहि यदि जानासि निलयम् तस्य रक्षसः

jaṭāyuṣo yadi bhrātā śrutam te gaditam mayā
ākhyāhi yadi jānāsi nilayam tasya rakṣasaḥ

अदीर्घ दर्शिनम् तम् वा रावणम् राक्षसाधिपम्
अन्तिके यदि वा दूरे यदि जानासि शंस नः

adīrgha darśinam tam vā rāvaṇam rākṣasādhipam
antike yadi vā dūre yadi jānāsi śaṃsa naḥ

ततो अब्रवीत् महातेजा भ्राता ज्येष्ठो जटायुषः
आत्म अनुरूपम् वचनम् वानरान् संप्रहर्षयन्

tato abravīt mahātejā bhrātā jyeṣṭho jaṭāyuṣaḥ
ātma anurūpam vacanam vānarān saṃpraharṣayan

निर्दग्ध पक्षो गृध्रो अहम् गत वीर्यः प्लवम् गमाः
वाङ् मात्रेण तु रामस्य करिष्ये साह्यम् उत्तमम्

nirdagdha pakṣo gṛdhro aham gata vīryaḥ plavam gamāḥ
vāṅ mātreṇa tu rāmasya kariṣye sāhyam uttamam

जानामि वारुणान् लोकान् विष्णोः त्रैविक्रमान् अपि
देव असुर विमर्दाम् च हि अमृतस्य च मंथनम्

jānāmi vāruṇān lokān viṣṇoḥ traivikramān api
deva asura vimardām ca hi amṛtasya ca maṃthanam

रामस्य यत् इदम् कार्यम् कर्तव्यम् प्रथमम् मया
जरया च हतम् तेजः प्राणाः च शिथिला मम

rāmasya yat idam kāryam kartavyam prathamam mayā
jarayā ca hatam tejaḥ prāṇāḥ ca śithilā mama

तरुणी रूप संपन्ना सर्व आभरण भूषिता
ह्रियमाणा मया दृष्टा रावणेन दुरात्मना

taruṇī rūpa saṃpannā sarva ābharaṇa bhūṣitā
hriyamāṇā mayā dṛṣṭā rāvaṇena durātmanā

सूर्य प्रभा इव शैल अग्रे तस्याः कौशेयम् उत्तमम्
असिते राक्षसे भाति यथा वा तडित् अंबुदे

sūrya prabhā iva śaila agre tasyāḥ kauśeyam uttamam
asite rākṣase bhāti yathā vā taḍit aṃbude

ताम् तु सीताम् अहम् मन्ये रामस्य परिकीर्तनात्
श्रूयताम् मे कथयतो निलयम् तस्य रक्षसः

tām tu sītām aham manye rāmasya parikīrtanāt
śrūyatām me kathayato nilayam tasya rakṣasaḥ

पुत्रो विश्रवसः साक्षात् भ्राता वैश्रवणस्य च
अध्यास्ते नगरीम् लंकाम् रावणो नाम राक्षसः

putro viśravasaḥ sākṣāt bhrātā vaiśravaṇasya ca
adhyāste nagarīm laṃkām rāvaṇo nāma rākṣasaḥ

इतो द्वीपे समुद्रस्य संपूर्णे शत योजने
तस्मिन् लंका पुरी रम्या निर्मिता विश्वकर्मणा

ito dvīpe samudrasya saṃpūrṇe śata yojane
tasmin laṃkā purī ramyā nirmitā viśvakarmaṇā

जांबूनदमयैः द्वारैः चित्रैः कांचन वेदिकैः
प्रासादैः हेम वर्णैः च महद्भिः सुसमाकृता

jāṃbūnadamayaiḥ dvāraiḥ citraiḥ kāṃcana vedikaiḥ
prāsādaiḥ hema varṇaiḥ ca mahadbhiḥ susamākṛtā

तस्याम् वसति वैदेही दीना कौशेय वासिनी

tasyām vasati vaidehī dīnā kauśeya vāsinī

लंकायाम् अथ गुप्तायाम् सागरेण समंततः
संप्राप्य सागरस्य अंतम् संपूर्णम् शत योजनम्

laṃkāyām atha guptāyām sāgareṇa samaṃtataḥ
saṃprāpya sāgarasya aṃtam saṃpūrṇam śata yojanam

ज्ञानेन खलु पश्यामि दृष्ट्वा प्रत्यागमिष्यथ
आद्यः पंथाः कुलिंगानाम् ये च अन्ये धान्य जीविनः

jñānena khalu paśyāmi dṛṣṭvā pratyāgamiṣyatha
ādyaḥ paṃthāḥ kuliṃgānām ye ca anye dhānya jīvinaḥ

बल वीर्य उपपन्नानाम् रूप यौवन शालिनाम्

bala vīrya upapannānām rūpa yauvana śālinām

गर्हितम् तु कृतम् कर्म येन स्म पिशित अशनाः
प्रतिकार्यम् च मे तस्य वैरम् भ्रातृ कृतम् भवेत्

garhitam tu kṛtam karma yena sma piśita aśanāḥ
pratikāryam ca me tasya vairam bhrātṛ kṛtam bhavet

इह स्थः अहम् प्रपश्यामि रावणम् जानकीम् तथा
अस्माकम् अपि सौपर्णम् दिव्यम् चक्षुर् बलम् तथा

iha sthaḥ aham prapaśyāmi rāvaṇam jānakīm tathā
asmākam api sauparṇam divyam cakṣur balam tathā

तस्मात् आहार वीर्येण निसर्गेण च वानराः
आयोजन शतात् साग्रात् वयम् पश्याम नित्यशः

tasmāt āhāra vīryeṇa nisargeṇa ca vānarāḥ
āyojana śatāt sāgrāt vayam paśyāma nityaśaḥ

अस्माकम् विहिता वृत्तिः निसार्गेण च दूरतः
विहिता पाद मूले तु वृत्तिः चरण योधिनाम्

asmākam vihitā vṛttiḥ nisārgeṇa ca dūrataḥ
vihitā pāda mūle tu vṛttiḥ caraṇa yodhinām

उपायो दृश्यताम् कश्चित् लंघने लवण अंभसः
अभिगम्य तु वैदेहीम् समृद्ध अर्था गमिष्यथ

upāyo dṛśyatām kaścit laṃghane lavaṇa aṃbhasaḥ
abhigamya tu vaidehīm samṛddha arthā gamiṣyatha

समुद्रम् नेतुम् इच्छामि भवद्भिः वरुण आलयम्
प्रदास्यामि उदकम् भ्रातुः स्वर् गतस्य महात्मनः

samudram netum icchāmi bhavadbhiḥ varuṇa ālayam
pradāsyāmi udakam bhrātuḥ svar gatasya mahātmanaḥ

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे अष्ट पंचाशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye kiṣkindha kāṇḍe aṣṭa paṃcāśaḥ sargaḥ