अंगदस्य वचः श्रुत्वा सुग्रीवः सचिवैः सह
लक्ष्मणम् कुपितम् श्रुत्वा मुमोच आसनम् आत्मवान्

aṃgadasya vacaḥ śrutvā sugrīvaḥ sacivaiḥ saha
lakṣmaṇam kupitam śrutvā mumoca āsanam ātmavān

स च तान् अब्रवीत् वाक्यम् निश्चित्य गुरु लाघवम्
मंत्रज्ञान् मंत्र कुशलो मंत्रेषु परिनिष्ठितः

sa ca tān abravīt vākyam niścitya guru lāghavam
maṃtrajñān maṃtra kuśalo maṃtreṣu pariniṣṭhitaḥ

न मे दुर् व्याहृतम् किंचित् न अपि मे दुर् अनुष्ठितम्
लक्ष्मणो राघव भ्राता क्रुद्धः किम् इति चिंतये

na me dur vyāhṛtam kiṃcit na api me dur anuṣṭhitam
lakṣmaṇo rāghava bhrātā kruddhaḥ kim iti ciṃtaye

असुहृद्भिः मम अमित्रैः नित्यम् अन्तर दर्शिभिः
मम दोषान् असंभूतान् श्रावितो राघवानुजः

asuhṛdbhiḥ mama amitraiḥ nityam antara darśibhiḥ
mama doṣān asaṃbhūtān śrāvito rāghavānujaḥ

अत्र तावत् यथा बुद्धि सर्वैः एव यथा विधि
भावस्य निश्चयः तावत् विज्ञेयो निपुणम् शनैः

atra tāvat yathā buddhi sarvaiḥ eva yathā vidhi
bhāvasya niścayaḥ tāvat vijñeyo nipuṇam śanaiḥ

न खलु अस्ति मम त्रासो लक्ष्मणान् न अपि राघवात्
मित्रम् तु अस्थान कुपितम् जनयति एव संभ्रमम्

na khalu asti mama trāso lakṣmaṇān na api rāghavāt
mitram tu asthāna kupitam janayati eva saṃbhramam

सर्वथा सुकरम् मित्रम् दुष्करम् प्रतिपालनम्
अनित्यत्वात् तु चित्तानाम् प्रीतिः अल्पे अपि भिद्यते

sarvathā sukaram mitram duṣkaram pratipālanam
anityatvāt tu cittānām prītiḥ alpe api bhidyate

अतो निमित्तम् त्रस्तो अहम् रामेण तु महात्मना
यन् मम उपकृतम् शक्यम् प्रतिकर्तुम् न तन् मया

ato nimittam trasto aham rāmeṇa tu mahātmanā
yan mama upakṛtam śakyam pratikartum na tan mayā

सुग्रीवेण एवम् उक्ते तु हनुमान् हरि पुंगवः
उवाच स्वेन तर्केण मध्ये वानर मंत्रिणाम्

sugrīveṇa evam ukte tu hanumān hari puṃgavaḥ
uvāca svena tarkeṇa madhye vānara maṃtriṇām

सर्वथा न एतद् आश्चर्यम् यत् त्वम् हरिगणेश्वर
न विस्मरसि सुस्निग्धम् उपकारम् कृतम् शुभम्

sarvathā na etad āścaryam yat tvam harigaṇeśvara
na vismarasi susnigdham upakāram kṛtam śubham

राघवेण तु वीरेण भयम् उत्सृज्य दूरतः
त्वत् प्रिय अर्थम् हतो वाली शक्र तुल्य पराक्रमः

rāghaveṇa tu vīreṇa bhayam utsṛjya dūrataḥ
tvat priya artham hato vālī śakra tulya parākramaḥ

सर्वथा प्रणयात् क्रुद्धो राघवो न अत्र संशयः
भ्रातरम् संप्रहितवान् लक्ष्मणम् लक्ष्मि वर्धनम्

sarvathā praṇayāt kruddho rāghavo na atra saṃśayaḥ
bhrātaram saṃprahitavān lakṣmaṇam lakṣmi vardhanam

त्वम् प्रमत्तो न जानीषे कालम् कलविदाम् वर
फुल्ल सप्त च्छद श्यामा प्रवृत्ता तु शरत् शिवा

tvam pramatto na jānīṣe kālam kalavidām vara
phulla sapta cchada śyāmā pravṛttā tu śarat śivā

निर्मल ग्रह नक्षत्रा द्यौः प्रनष्ट बलाहका
प्रसन्नाः च दिशः सर्वाः सरितः च सरांसि च

nirmala graha nakṣatrā dyauḥ pranaṣṭa balāhakā
prasannāḥ ca diśaḥ sarvāḥ saritaḥ ca sarāṃsi ca

प्राप्तम् उद्योग कालम् तु न अवैषि हरिपुंगव
त्वम् प्रमत्त इति व्यक्तम् लक्ष्मणो अयम् इह आगतः

prāptam udyoga kālam tu na avaiṣi haripuṃgava
tvam pramatta iti vyaktam lakṣmaṇo ayam iha āgataḥ

आर्तस्य हृत दारस्य परुषम् पुरुष अन्तरात्
वचनम् मर्षणीयम् ते राघवस्य महात्मनः

ārtasya hṛta dārasya paruṣam puruṣa antarāt
vacanam marṣaṇīyam te rāghavasya mahātmanaḥ

कृत अपराधस्य हि ते न अन्यत् पश्यामि अहम् क्षमम्
अंतरेण अंजलिम् बद्ध्वा लक्ष्मणस्य प्रसादनात्

kṛta aparādhasya hi te na anyat paśyāmi aham kṣamam
aṃtareṇa aṃjalim baddhvā lakṣmaṇasya prasādanāt

नियुक्तैः मंत्रिभिः वाच्यो अवश्यम् पार्थिवो हितम्
इत एव भयम् त्यक्त्वा ब्रवीमि अवधृतम् वचः

niyuktaiḥ maṃtribhiḥ vācyo avaśyam pārthivo hitam
ita eva bhayam tyaktvā bravīmi avadhṛtam vacaḥ

अभिक्रुद्धः समर्थो हि चापम् उद्यम्य राघवः
स देव असुर गंधर्वम् वशे स्थापयितुम् जगत्

abhikruddhaḥ samartho hi cāpam udyamya rāghavaḥ
sa deva asura gaṃdharvam vaśe sthāpayitum jagat

न स क्षमः कोपयितुम् यः प्रसाद्य पुनर् भवेत्
पूर्व उपकारम् स्मरता कृतज्ञेन विशेषतः

na sa kṣamaḥ kopayitum yaḥ prasādya punar bhavet
pūrva upakāram smaratā kṛtajñena viśeṣataḥ

तस्य मूर्ध्ना प्रणम्य त्वम् स पुत्रः स सुहृत् जनः
राजन् तिष्ठ स्व समये भर्तुः भार्या इव तत् वशे

tasya mūrdhnā praṇamya tvam sa putraḥ sa suhṛt janaḥ
rājan tiṣṭha sva samaye bhartuḥ bhāryā iva tat vaśe

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे द्वा त्रिंशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye kiṣkindha kāṇḍe dvā triṃśaḥ sargaḥ