वचो विज्ञाय हनुमान् सुग्रीवस्य महात्मनः
पर्वतात् ऋष्यमूकात् तु पुप्लुवे यत्र राघवौ

vaco vijñāya hanumān sugrīvasya mahātmanaḥ
parvatāt ṛṣyamūkāt tu pupluve yatra rāghavau

कपि रूपम् परित्यज्य हनुमान् मारुतात्मजः
भिक्षु रूपम् ततो भेजे शठबुद्धितया कपिः

kapi rūpam parityajya hanumān mārutātmajaḥ
bhikṣu rūpam tato bheje śaṭhabuddhitayā kapiḥ

ततः च हनुमान् वाचा श्लक्ष्णया सुमनोज्ञया
विनीतवत् उपागम्य राघवौ प्रणिपत्य च

tataḥ ca hanumān vācā ślakṣṇayā sumanojñayā
vinītavat upāgamya rāghavau praṇipatya ca

संपूज्य विधिवद् वीरौ हनुमान् वानरोत्तमः

saṃpūjya vidhivad vīrau hanumān vānarottamaḥ

राजर्षि देव प्रतिमौ तापसौ संशित व्रतौ

rājarṣi deva pratimau tāpasau saṃśita vratau

पम्पा तीर रुहान् वृक्षान् वीक्षमाणौ समंततः
इमाम् नदीम् शुभ जलाम् शोभयन्तौ तरस्विनौ

pampā tīra ruhān vṛkṣān vīkṣamāṇau samaṃtataḥ
imām nadīm śubha jalām śobhayantau tarasvinau

सिंह विप्रेक्षितौ वीरौ महाबल पराक्रमौ
शक्र चाप निभे चापे गृहीत्वा शत्रु नाशनौ

siṃha viprekṣitau vīrau mahābala parākramau
śakra cāpa nibhe cāpe gṛhītvā śatru nāśanau

प्रभया पर्वत इन्द्रः असौ युवयोः अवभासितः
राज्य अर्हौ अमर प्रख्यौ कथम् देशम् इह आगतौ

prabhayā parvata indraḥ asau yuvayoḥ avabhāsitaḥ
rājya arhau amara prakhyau katham deśam iha āgatau

पद्म पत्र ईक्षणौ वीरौ जटा मण्डल धारिणौ
अन्योन्य सदृशौ वीरौ देव लोकात् इह आगतौ

padma patra īkṣaṇau vīrau jaṭā maṇḍala dhāriṇau
anyonya sadṛśau vīrau deva lokāt iha āgatau

आयताः च सुवृत्ताः च बाहवः परिघोपमाः

āyatāḥ ca suvṛttāḥ ca bāhavaḥ parighopamāḥ

उभौ योग्यौ अहम् मन्ये रक्षितुम् पृथिवीम् इमाम्

ubhau yogyau aham manye rakṣitum pṛthivīm imām

इमे च धनुषी चित्रे श्लक्ष्णे चित्र अनुलेपने

ime ca dhanuṣī citre ślakṣṇe citra anulepane

संपूर्णाः च शितैः बाणैः तूणाः च शुभ दर्शनाः

saṃpūrṇāḥ ca śitaiḥ bāṇaiḥ tūṇāḥ ca śubha darśanāḥ

महा प्रमाणौ विपुलौ तप्त हाटक भूषणौ

mahā pramāṇau vipulau tapta hāṭaka bhūṣaṇau

एवम् माम् परिभाषन्तम् कस्माद् वै न अभि भाषतः

evam mām paribhāṣantam kasmād vai na abhi bhāṣataḥ

प्राप्तः अहम् प्रेषितः तेन सुग्रीवेण महात्मना
राज्ञा वानर मुख्यानाम् हनुमान् नाम वानरः

prāptaḥ aham preṣitaḥ tena sugrīveṇa mahātmanā
rājñā vānara mukhyānām hanumān nāma vānaraḥ

युवाभ्याम् स हि धर्मात्मा सुग्रीवः सख्यम् इच्छति
तस्य माम् सचिवम् वित्तम् वानरम् पवनात्मजम्

yuvābhyām sa hi dharmātmā sugrīvaḥ sakhyam icchati
tasya mām sacivam vittam vānaram pavanātmajam

एवम् उक्त्वा तु हनुमाम् तौ वीरौ राम लक्ष्मणौ
वाक्यज्ञो वाक्य कुशलः पुनः न उवाच किंचन

evam uktvā tu hanumām tau vīrau rāma lakṣmaṇau
vākyajño vākya kuśalaḥ punaḥ na uvāca kiṃcana

एतत् श्रुत्वा वचः तस्य रामो लक्ष्मणम् अब्रवीत्
प्रहृष्ट वदनः श्रीमान् भ्रातरम् पार्श्वतः स्थितम्

etat śrutvā vacaḥ tasya rāmo lakṣmaṇam abravīt
prahṛṣṭa vadanaḥ śrīmān bhrātaram pārśvataḥ sthitam

सचिवो अयम् कपीन्द्रस्य सुग्रीवस्य महात्मनः
तम् एव काङ्क्षमाणस्य मम अन्तिकम् इह आगतः

sacivo ayam kapīndrasya sugrīvasya mahātmanaḥ
tam eva kāṅkṣamāṇasya mama antikam iha āgataḥ

तम् अभ्यभाष सौमित्रे सुग्रीव सचिवम् कपिम्
वाक्यज्ञम् मधुरैः वाक्यैः स्नेह युक्तम् अरिन्दम

tam abhyabhāṣa saumitre sugrīva sacivam kapim
vākyajñam madhuraiḥ vākyaiḥ sneha yuktam arindama

न अन् ऋग्वेद विनीतस्य न अ\\यजुर्वेद धारिणः
न अ\\साम वेद विदुषः शक्यम् एवम् विभाषितुम्

na an ṛgveda vinītasya na a\-\-yajurveda dhāriṇaḥ
na a\-\-sāma veda viduṣaḥ śakyam evam vibhāṣitum

नूनम् व्यकरणम् कृत्स्नम् अनेन बहुधा श्रुतम्
बहु व्याहरता अनेन न किंचित् अप शब्दितम्

nūnam vyakaraṇam kṛtsnam anena bahudhā śrutam
bahu vyāharatā anena na kiṃcit apa śabditam

न मुखे नेत्रयोः च अपि ललाटे च भ्रुवोः तथा
अन्येषु अपि च सर्वेषु दोषः संविदितः क्वचित्

na mukhe netrayoḥ ca api lalāṭe ca bhruvoḥ tathā
anyeṣu api ca sarveṣu doṣaḥ saṃviditaḥ kvacit

अविस्तरम् असंदिग्धम् अविलम्बितम् अव्यथम्
उरःस्थम् कण्ठगम् वाक्यम् वर्तते मध्यमे स्वरम्

avistaram asaṃdigdham avilambitam avyatham
uraḥstham kaṇṭhagam vākyam vartate madhyame svaram

संस्कार क्रम संपन्नाम् अद्भुताम् अविलम्बिताम्
उच्चारयति कल्याणीम् वाचम् हृदय हर्षिणीम्

saṃskāra krama saṃpannām adbhutām avilambitām
uccārayati kalyāṇīm vācam hṛdaya harṣiṇīm

अनया चित्रया वाचा त्रिस्थान व्यंजनस्थयाः
कस्य न आराध्यते चित्तम् उद्यत् असे अरेः अपि

anayā citrayā vācā tristhāna vyaṃjanasthayāḥ
kasya na ārādhyate cittam udyat ase areḥ api

एवम् विधो यस्य दूतो न भवेत् पार्थिवस्य तु
सिद्ध्यन्ति हि कथम् तस्य कार्याणाम् गतयो।अनघ

evam vidho yasya dūto na bhavet pārthivasya tu
siddhyanti hi katham tasya kāryāṇām gatayo|anagha

एवम् गुण गणैर् युक्ता यस्य स्युः कार्य साधकाः
तस्य सिद्ध्यन्ति सर्वे।अर्था दूत वाक्य प्रचोदिताः

evam guṇa gaṇair yuktā yasya syuḥ kārya sādhakāḥ
tasya siddhyanti sarve|arthā dūta vākya pracoditāḥ

एवम् उक्तः तु सौमित्रिः सुग्रीव सचिवम् कपिम्
अभ्यभाषत वाक्यज्ञो वाक्यज्ञम् पवनात्मजम्

evam uktaḥ tu saumitriḥ sugrīva sacivam kapim
abhyabhāṣata vākyajño vākyajñam pavanātmajam

विदिता नौ गुणा विद्वन् सुग्रीवस्य महात्मनः
तम् एव च अवाम् मार्गावः सुग्रीवम् प्लवगेश्वरम्

viditā nau guṇā vidvan sugrīvasya mahātmanaḥ
tam eva ca avām mārgāvaḥ sugrīvam plavageśvaram

यथा ब्रवीषि हनुमान् सुग्रीव वचनाद् इह
तत् तथा हि करिष्यावो वचनात् तव सत्तम

yathā bravīṣi hanumān sugrīva vacanād iha
tat tathā hi kariṣyāvo vacanāt tava sattama

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे तृतियः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye kiṣkindha kāṇḍe tṛtiyaḥ sargaḥ