ताम् एवम् ब्रुवतीम् ताराम् ताराधिप निभ आननाम्
वाली निर्भर्त्सयामास वचनम् च इदम् अब्रवीत्

tām evam bruvatīm tārām tārādhipa nibha ānanām
vālī nirbhartsayāmāsa vacanam ca idam abravīt

गर्जतो अस्य च सुसंरब्धम् भ्रातुः शत्रोर् विशेषतः
म^^र्षयिष्यामि केन कारणेन वरानने

garjato asya ca susaṃrabdham bhrātuḥ śatror viśeṣataḥ
ma^^rṣayiṣyāmi kena kāraṇena varānane

अधर्षितानाम् शूराणाम् समरेषु अनिवर्तिनाम्
धर्षणाम् अर्षणम् भीरु मरणात् अतिरिच्यते

adharṣitānām śūrāṇām samareṣu anivartinām
dharṣaṇām arṣaṇam bhīru maraṇāt atiricyate

सोढुम् न च समर्थो अहम् युद्ध कामस्य संयुगे
सुग्रीवस्य च संरंभम् हीन ग्रीवस्य गर्जतम्

soḍhum na ca samartho aham yuddha kāmasya saṃyuge
sugrīvasya ca saṃraṃbham hīna grīvasya garjatam

न च कार्यो विषादः ते राघवम् प्रति मत् कृते
धर्मज्ञः च कृतज्ञः च कथम् पापम् करिष्यति

na ca kāryo viṣādaḥ te rāghavam prati mat kṛte
dharmajñaḥ ca kṛtajñaḥ ca katham pāpam kariṣyati

निवर्तस्व सह स्त्रीभिः कथम् भूयो अनुगच्छसि
सौहृदम् दर्शितम् तावत् मयि भक्तिः त्वया कृता

nivartasva saha strībhiḥ katham bhūyo anugacchasi
sauhṛdam darśitam tāvat mayi bhaktiḥ tvayā kṛtā

प्रति योत्स्यामि अहम् गत्वा सुग्रीवम् जहि संभ्रमम्
दर्पम् च अस्य विनेष्यामि न च प्राणैर् वियोक्ष्यते

prati yotsyāmi aham gatvā sugrīvam jahi saṃbhramam
darpam ca asya vineṣyāmi na ca prāṇair viyokṣyate

अहम् हि अजि स्थितस्य अस्य करिष्यामि यत् ईप्सितम्
वृक्षैः मुष्टि प्रहारैः च पीडितः प्रति यास्यति

aham hi aji sthitasya asya kariṣyāmi yat īpsitam
vṛkṣaiḥ muṣṭi prahāraiḥ ca pīḍitaḥ prati yāsyati

न मे गर्वितम् आयस्तम् सहिष्यति दुरात्मवान्
कृतम् तारे सहायत्वम् दर्शितम् सौहृदम् मयि

na me garvitam āyastam sahiṣyati durātmavān
kṛtam tāre sahāyatvam darśitam sauhṛdam mayi

शापिता असि मम प्राणैः निवर्तस्व जनेन च
अलम् जित्वा निवर्तिष्ये तम् अहम् भ्रातरम् रणे

śāpitā asi mama prāṇaiḥ nivartasva janena ca
alam jitvā nivartiṣye tam aham bhrātaram raṇe

तम् तु तारा परिष्वज्य वालिनम् प्रिय वादिनी
चकार रुदती मन्दम् दक्षिणा सा प्रदक्षिणम्

tam tu tārā pariṣvajya vālinam priya vādinī
cakāra rudatī mandam dakṣiṇā sā pradakṣiṇam

ततः स्वस्त्ययनम् कृत्वा मंत्रवित् विजय एषिणी
अंतःपुरम् सह स्त्रीभिः प्रविष्टा शोक मोहिता

tataḥ svastyayanam kṛtvā maṃtravit vijaya eṣiṇī
aṃtaḥpuram saha strībhiḥ praviṣṭā śoka mohitā

प्रविष्टायाम् तु तारायाम् सह स्त्रीभिः स्वम् आलयम्
नगर्या निर्ययौ क्रुद्धो महा सर्प इव श्वसन्

praviṣṭāyām tu tārāyām saha strībhiḥ svam ālayam
nagaryā niryayau kruddho mahā sarpa iva śvasan

स निःश्वस्य महारोषो वाली परम वेगवान्
सर्वतः चारयन् दृष्टिम् शत्रु दर्शन कांक्षया

sa niḥśvasya mahāroṣo vālī parama vegavān
sarvataḥ cārayan dṛṣṭim śatru darśana kāṃkṣayā

स ददर्श ततः श्रीमान् सुग्रीवम् हेम पिङ्गलम्
सुसंवीतम् अवष्टब्धम् दीप्यमानम् इव अनलम्

sa dadarśa tataḥ śrīmān sugrīvam hema piṅgalam
susaṃvītam avaṣṭabdham dīpyamānam iva analam

तम् स दृष्ट्वा महाबाहुः सुग्रीवम् पर्यवस्थितम्
गाढम् परिदधे वासो वाली परम कोपिनः

tam sa dṛṣṭvā mahābāhuḥ sugrīvam paryavasthitam
gāḍham paridadhe vāso vālī parama kopinaḥ

स वाली गाढ संवीतो मुष्टिम् उद्यम्य वीर्यवान्
सुग्रीवम् एव अभिमुखो ययौ योद्धुम् कृत क्षणः

sa vālī gāḍha saṃvīto muṣṭim udyamya vīryavān
sugrīvam eva abhimukho yayau yoddhum kṛta kṣaṇaḥ

श्लिष्टम् मुष्टिम् समुद्यम्य संरब्धतरम् आगतः
सुग्रीवो अपि समुद्दिश्य वालिनम् हेम मालिनम्

śliṣṭam muṣṭim samudyamya saṃrabdhataram āgataḥ
sugrīvo api samuddiśya vālinam hema mālinam

तम् वाली क्रोध ताम्राक्षः सुग्रीवम् रण कोविदम्
आपतंतम् महा वेगम् इदम् वचनम् अब्रवीत्

tam vālī krodha tāmrākṣaḥ sugrīvam raṇa kovidam
āpataṃtam mahā vegam idam vacanam abravīt

एष मुष्टिर् महान् बद्धो गाढः सुनियत अंगुलिः
मया वेग विमुक्तः ते प्राणान् आदाय यास्यति

eṣa muṣṭir mahān baddho gāḍhaḥ suniyata aṃguliḥ
mayā vega vimuktaḥ te prāṇān ādāya yāsyati

एवम् उक्तः तु सुग्रीवः क्रुद्धो वालिनम् अब्रवीत्
तव च एष हरन् प्राणान् मुष्टिः पततु मूर्धनि

evam uktaḥ tu sugrīvaḥ kruddho vālinam abravīt
tava ca eṣa haran prāṇān muṣṭiḥ patatu mūrdhani

ताडितः तेन तम् क्रुद्धः समभिक्रम्य वेगतः
अभवत् शोणित उद्गारी सापीड इव पर्वतः

tāḍitaḥ tena tam kruddhaḥ samabhikramya vegataḥ
abhavat śoṇita udgārī sāpīḍa iva parvataḥ

सुग्रीवेण तु निःशंकम् सालम् उत्पाट्य तेजसा
गात्रेषु अभिहतो वाली वज्रेण इव महा गिरिः

sugrīveṇa tu niḥśaṃkam sālam utpāṭya tejasā
gātreṣu abhihato vālī vajreṇa iva mahā giriḥ

स तु वृक्षेण निर्भग्नः साल ताडन विह्वलः
गुरु भार भर आक्रान्ता नौः ससार्था इव सागरे

sa tu vṛkṣeṇa nirbhagnaḥ sāla tāḍana vihvalaḥ
guru bhāra bhara ākrāntā nauḥ sasārthā iva sāgare

तौ भीम बल विक्रान्तौ सुपर्ण सम वेगिनौ
प्रयुद्धौ घोर वपुषौ चन्द्र सूर्यौ इव अंबरे

tau bhīma bala vikrāntau suparṇa sama veginau
prayuddhau ghora vapuṣau candra sūryau iva aṃbare

ततो अवर्धत वाली तु बल वीर्य समन्वितः

tato avardhata vālī tu bala vīrya samanvitaḥ

वालिना भग्न दर्पः तु सुग्रीवो मन्द विक्रमः

vālinā bhagna darpaḥ tu sugrīvo manda vikramaḥ

वृक्षैः स शाखैः शिखरैः वज्र कोटि निभैः नखैः

vṛkṣaiḥ sa śākhaiḥ śikharaiḥ vajra koṭi nibhaiḥ nakhaiḥ

तौ शोणितात्कौ युध्येताम् वानारौ वन् चारिणौ
मेघौ इव महा शब्दैः तर्जमानौ परस्परम्

tau śoṇitātkau yudhyetām vānārau van cāriṇau
meghau iva mahā śabdaiḥ tarjamānau parasparam

हीयमानम् अथ अपश्यत् सुग्रीवम् वानरेश्वरम्
प्रेक्षमाणम् दिशः च एव राघवः स मुहुर् मुहुर्

hīyamānam atha apaśyat sugrīvam vānareśvaram
prekṣamāṇam diśaḥ ca eva rāghavaḥ sa muhur muhur

ततो रामो महातेजा आर्तम् दृष्ट्वा हरीश्वरम्
स शरम् वीक्षते वीरो वालिनो वध कांक्षया

tato rāmo mahātejā ārtam dṛṣṭvā harīśvaram
sa śaram vīkṣate vīro vālino vadha kāṃkṣayā

ततो धनुषि संधाय शरम् आशी विष उपमम्
पूरयामास तत् चापम् काल चक्रम् इव अन्तकः

tato dhanuṣi saṃdhāya śaram āśī viṣa upamam
pūrayāmāsa tat cāpam kāla cakram iva antakaḥ

तस्य ज्यातल घोषेण त्रस्ताः पत्ररथेश्वराः
प्रदुद्रुवुर् मृगाः च एव युगांत इव मोहिताः

tasya jyātala ghoṣeṇa trastāḥ patraratheśvarāḥ
pradudruvur mṛgāḥ ca eva yugāṃta iva mohitāḥ

मुक्तस्तु वज्र निर्घोषः प्रदीप्त अशनि संनिभः
राघवेण महा बाणो वालि वक्षसि पातितः

muktastu vajra nirghoṣaḥ pradīpta aśani saṃnibhaḥ
rāghaveṇa mahā bāṇo vāli vakṣasi pātitaḥ

ततः तेन महातेजा वीर्य युक्तः कपीश्वरः
वेगेन अभिहतो वाली निपपात मही तले

tataḥ tena mahātejā vīrya yuktaḥ kapīśvaraḥ
vegena abhihato vālī nipapāta mahī tale

इन्द्र ध्वज इव उद्धूत पौर्ण मास्याम् महीतले
अश्वयुक् समये मासि गत सत्त्वो विचेतनः
बाष्प संरुद्ध कण्ठस्तु वाली च आर्त स्वरः शनैः

indra dhvaja iva uddhūta paurṇa māsyām mahītale
aśvayuk samaye māsi gata sattvo vicetanaḥ
bāṣpa saṃruddha kaṇṭhastu vālī ca ārta svaraḥ śanaiḥ

नरोत्तमः काल युगांतकोपमम् शरोत्तमम् कांचन रूप्यभूषितम्
ससर्ज दीप्तम् तम् अमित्र मर्दनम् स धूममग्निम् मुखतो यथा हरः

narottamaḥ kāla yugāṃtakopamam śarottamam kāṃcana rūpyabhūṣitam
sasarja dīptam tam amitra mardanam sa dhūmamagnim mukhato yathā haraḥ

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे षोडशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye kiṣkindha kāṇḍe ṣoḍaśaḥ sargaḥ