रामस्य वचनम् श्रुत्वा हर्ष पौरुष वर्धनम्
सुग्रीवः पूजयाम् चक्रे राघवम् प्रशशंस च

rāmasya vacanam śrutvā harṣa pauruṣa vardhanam
sugrīvaḥ pūjayām cakre rāghavam praśaśaṃsa ca

असंशयम् प्रज्वलितैः तीक्ष्णैर् मर्म अतिगैः शरैः
त्वम् दहेः कुपितो लोकान् युगान्त इव भास्करः

asaṃśayam prajvalitaiḥ tīkṣṇair marma atigaiḥ śaraiḥ
tvam daheḥ kupito lokān yugānta iva bhāskaraḥ

वालिनः पौरुषम् यत् तद् यत् च वीर्यम् धृतिः च या
तन् मम एक मनाः श्रुत्वा विधत्स्व यद् अनन्तरम्

vālinaḥ pauruṣam yat tad yat ca vīryam dhṛtiḥ ca yā
tan mama eka manāḥ śrutvā vidhatsva yad anantaram

समुद्रात् पश्चिमात् पूर्वम् दक्षिणाद् अपि च उत्तरम्
क्रामति अनुदिते सूर्ये वाली व्यपगत क्लमः

samudrāt paścimāt pūrvam dakṣiṇād api ca uttaram
krāmati anudite sūrye vālī vyapagata klamaḥ

अग्राणि आरुह्य शैलानाम् शिखराणि महान्ति अपि
ऊर्ध्वम् उत्पात्य तरसा प्रति गृह्णाति वीर्यवान्

agrāṇi āruhya śailānām śikharāṇi mahānti api
ūrdhvam utpātya tarasā prati gṛhṇāti vīryavān

बहवः सारवन्तः च वनेषु विविधा द्रुमाः
वालिना तरसा भग्ना बलम् प्रथयता आत्मनः

bahavaḥ sāravantaḥ ca vaneṣu vividhā drumāḥ
vālinā tarasā bhagnā balam prathayatā ātmanaḥ

महिषो दुन्दुभिर् नाम कैलास शिखर प्रभः
बलम् नाग सहस्रस्य धारयामास वीर्यवान्

mahiṣo dundubhir nāma kailāsa śikhara prabhaḥ
balam nāga sahasrasya dhārayāmāsa vīryavān

स वीर्य उत्सेक दुष्टात्मा वर दानेन च मोहितः
जगाम स महाकायः समुद्रम् सरिताम् पतिम्

sa vīrya utseka duṣṭātmā vara dānena ca mohitaḥ
jagāma sa mahākāyaḥ samudram saritām patim

ऊर्मिमंतम् अतिक्रम्य सागरम् रत्न संचयम्
मम युद्धम् प्रयच्छ इति तम् उवाच महार्णवम्

ūrmimaṃtam atikramya sāgaram ratna saṃcayam
mama yuddham prayaccha iti tam uvāca mahārṇavam

ततः समुद्रो धर्मात्मा समुत्थाय महाबलः
अब्रवीद् वचनम् राजन् असुरम् काल चोदितम्

tataḥ samudro dharmātmā samutthāya mahābalaḥ
abravīd vacanam rājan asuram kāla coditam

समर्थो न अस्मि ते दातुम् युद्धम् युद्ध विशारद
श्रूयताम् त्वम् अभिधास्यामि यत् ते युद्धम् प्रदास्यति

samartho na asmi te dātum yuddham yuddha viśārada
śrūyatām tvam abhidhāsyāmi yat te yuddham pradāsyati

शैल राजो महारण्ये तपस्वि शरणम् परम्
शंकर श्वशुरो नाम्ना हिमवान् इति विश्रुतः

śaila rājo mahāraṇye tapasvi śaraṇam param
śaṃkara śvaśuro nāmnā himavān iti viśrutaḥ

तम् भीतम् इति विज्ञाय समुद्रम् असुरोत्तमः
हिमवद् वनम् आगम्य शरः चापाद् इव च्युतः

tam bhītam iti vijñāya samudram asurottamaḥ
himavad vanam āgamya śaraḥ cāpād iva cyutaḥ

ततः श्वेत अम्बुद आकारः सौम्यः प्रीति कर आकृतिः
हिमवान् अब्रवीद् वाक्यम् स्व एव शिखरे स्थितः

tataḥ śveta ambuda ākāraḥ saumyaḥ prīti kara ākṛtiḥ
himavān abravīd vākyam sva eva śikhare sthitaḥ

क्लेष्टुम् अर्हसि माम् न त्वम् दुन्दुभे धर्म वत्सल
रण कर्मसु अकुशलः तपस्वि शरणो हि अहम्

kleṣṭum arhasi mām na tvam dundubhe dharma vatsala
raṇa karmasu akuśalaḥ tapasvi śaraṇo hi aham

तस्य तद् वचनम् श्रुत्वा गिरि राजस्य धीमतः
उवाच दुन्दुभिर् वाक्यम् क्रोधात् संरक्त लोचनः

tasya tad vacanam śrutvā giri rājasya dhīmataḥ
uvāca dundubhir vākyam krodhāt saṃrakta locanaḥ

यदि युद्धे असमर्थः त्वम् मद् भयाद् वा निरुद्यमः
तम् आचक्ष्व प्रदद्यात् मे यो हि युद्धम् युयुत्सतः

yadi yuddhe asamarthaḥ tvam mad bhayād vā nirudyamaḥ
tam ācakṣva pradadyāt me yo hi yuddham yuyutsataḥ

हिमवान् अब्रवीद् वाक्यम् श्रुत्वा वाक्य विशारदः
अनुक्त पूर्वम् धर्मात्मा क्रोधात् तम् असुरोत्तमम्

himavān abravīd vākyam śrutvā vākya viśāradaḥ
anukta pūrvam dharmātmā krodhāt tam asurottamam

वाली नाम महा प्राज्ञः शक्र पुत्र प्रतापवान्
अध्यास्ते वानरः श्रीमान् किष्किन्धाम् अतुल प्रभाम्

vālī nāma mahā prājñaḥ śakra putra pratāpavān
adhyāste vānaraḥ śrīmān kiṣkindhām atula prabhām

स समर्थो महा प्राज्ञः तव युद्ध विशारदः
द्वन्द्व युद्धम् स दातुम् ते नमुचिः इव वासवः

sa samartho mahā prājñaḥ tava yuddha viśāradaḥ
dvandva yuddham sa dātum te namuciḥ iva vāsavaḥ

तम् शीघ्रम् अभिगच्छ त्वम् यदि युद्धम् इह इच्छसि
स हि दुर्मर्षणो नित्यम् शूरः समर कर्मणि

tam śīghram abhigaccha tvam yadi yuddham iha icchasi
sa hi durmarṣaṇo nityam śūraḥ samara karmaṇi

श्रुत्वा हिमवतो वाक्यम् कोप आविष्टः स दुन्दुभिः
जगाम ताम् पुरीम् तस्य किष्किन्धाम् वालिनः तदा

śrutvā himavato vākyam kopa āviṣṭaḥ sa dundubhiḥ
jagāma tām purīm tasya kiṣkindhām vālinaḥ tadā

धारयन् माहिषम् रूपम् तीक्ष्ण शृङ्गो भयावहः
प्रावृषि इव महा मेघः तोय पूर्णो नभस्तले

dhārayan māhiṣam rūpam tīkṣṇa śṛṅgo bhayāvahaḥ
prāvṛṣi iva mahā meghaḥ toya pūrṇo nabhastale

समीपजान् द्रुमान् भंजन् वसुधाम् दारयन् खुरैः
विषाणेन उल्लिखन् दर्पात् तद् द्वारम् द्विरदो यथा

samīpajān drumān bhaṃjan vasudhām dārayan khuraiḥ
viṣāṇena ullikhan darpāt tad dvāram dvirado yathā

अन्तःपुर गतो वाली श्रुत्वा शब्दम् अमर्षणः
निष्पपात सह स्त्रीभिः ताराभिः इव चंद्रमाः

antaḥpura gato vālī śrutvā śabdam amarṣaṇaḥ
niṣpapāta saha strībhiḥ tārābhiḥ iva caṃdramāḥ

मितम् व्यक्त अक्षर पदम् तम् उवाच स दुन्दुभिम्
हरीणाम् ईश्वरो वाली सर्वेषाम् वन चारिणाम्

mitam vyakta akṣara padam tam uvāca sa dundubhim
harīṇām īśvaro vālī sarveṣām vana cāriṇām

किम् अर्थम् नगर द्वारम् इदम् रुद् ध्वा विनर्दसे
दुन्दुभे विदितो मे।असि रक्ष प्राणान् महाबल

kim artham nagara dvāram idam rud dhvā vinardase
dundubhe vidito me|asi rakṣa prāṇān mahābala

तस्य तद् वचनम् श्रुत्वा वानरेन्द्रस्य धीमतः
उवाच दुन्दुभिर् वाक्यम् क्रोधात् संरक्त लोचनः

tasya tad vacanam śrutvā vānarendrasya dhīmataḥ
uvāca dundubhir vākyam krodhāt saṃrakta locanaḥ

न त्वम् स्त्री सन्निधौ वीर वचनम् वक्तुम् अर्हसि
मम युद्धम् प्रयच्छ अद्य ततो ज्ञास्यामि ते बलम्

na tvam strī sannidhau vīra vacanam vaktum arhasi
mama yuddham prayaccha adya tato jñāsyāmi te balam

अथवा धारयिष्यामि क्रोधम् अद्य निशाम् इमाम्
गृह्यताम् उदयः स्वैरम् काम भोगेषु वानर

athavā dhārayiṣyāmi krodham adya niśām imām
gṛhyatām udayaḥ svairam kāma bhogeṣu vānara

दीयताम् संप्रदानम् च परिष्वज्य च वानरान्
सर्व शखा मृगेन्द्रत्वम् संसादय सुहृज्जनम्

dīyatām saṃpradānam ca pariṣvajya ca vānarān
sarva śakhā mṛgendratvam saṃsādaya suhṛjjanam

सु दृष्टाम् कुरु किष्किन्धाम् कुरुष्व आत्म समम् पुरे
क्रीडयस्व च समम् स्त्रीभिः अहम् ते दर्प शासनः

su dṛṣṭām kuru kiṣkindhām kuruṣva ātma samam pure
krīḍayasva ca samam strībhiḥ aham te darpa śāsanaḥ

यो हि मत्तम् प्रमत्तम् वा भग्नम् वा रहितम् कृशम्
हन्यात् स भ्रूणहा लोके त्वद् विधम् मद मोहितम्

yo hi mattam pramattam vā bhagnam vā rahitam kṛśam
hanyāt sa bhrūṇahā loke tvad vidham mada mohitam

स प्रहस्य अब्रवीत् मन्दम् क्रोधात् तम् असुरेश्वरम्
विसृज्य ताः स्त्रियः सर्वाः तारा प्रभृतिकाः तदा

sa prahasya abravīt mandam krodhāt tam asureśvaram
visṛjya tāḥ striyaḥ sarvāḥ tārā prabhṛtikāḥ tadā

मत्तो अयम् इति मा मंस्था यदि अभीतो असि संयुगे
मदो अयम् संप्रहारे अस्मिन् वीर पानम् समर्थ्यताम्

matto ayam iti mā maṃsthā yadi abhīto asi saṃyuge
mado ayam saṃprahāre asmin vīra pānam samarthyatām

तम् एवम् उक्त्वा संक्रुद्धो मालाम् उत्क्षिप्य कांचनीम्
पित्रा दत्ताम् महेन्द्रेण युद्धाय व्यवतिष्ठत

tam evam uktvā saṃkruddho mālām utkṣipya kāṃcanīm
pitrā dattām mahendreṇa yuddhāya vyavatiṣṭhata

विषाणयो गृहीत्वा तम् दुन्दुभिम् गिरि संनिभम्
आविध्यत तथा वाली विनदन् कपि कुंजरः

viṣāṇayo gṛhītvā tam dundubhim giri saṃnibham
āvidhyata tathā vālī vinadan kapi kuṃjaraḥ

वाली व्यापादयाम् चक्रे ननर्द च महास्वनम्
श्रोत्राभ्याम् अथ रक्तम् तु तस्य सुस्राव पात्यतः

vālī vyāpādayām cakre nanarda ca mahāsvanam
śrotrābhyām atha raktam tu tasya susrāva pātyataḥ

तयोः तु क्रोध संरम्भात् परस्पर जयैषिणोः
युद्धम् समभवत् घोरम् दुन्दुभेर् वालिनः तथा

tayoḥ tu krodha saṃrambhāt paraspara jayaiṣiṇoḥ
yuddham samabhavat ghoram dundubher vālinaḥ tathā

अयुध्यत तदा वाली शक्र तुल्य पराक्रमः
मुष्टिभिर् जानुभिः पद्भिः शिलाभिः पादपैः तथा

ayudhyata tadā vālī śakra tulya parākramaḥ
muṣṭibhir jānubhiḥ padbhiḥ śilābhiḥ pādapaiḥ tathā

परस्परम् घ्नतोः तत्र वानर असुरयोः तदा
आसीत् हीनो असुरो युद्धे शक्र सूनुः व्यवर्धत

parasparam ghnatoḥ tatra vānara asurayoḥ tadā
āsīt hīno asuro yuddhe śakra sūnuḥ vyavardhata

तम् तु दुन्दुभिम् उद्यम्य धरण्याम् अभ्यपातयत्
युद्धे प्राणहरे तस्मिन् निष्पिष्टो दुन्दुभिः तदा

tam tu dundubhim udyamya dharaṇyām abhyapātayat
yuddhe prāṇahare tasmin niṣpiṣṭo dundubhiḥ tadā

स्रोत्रेभ्यो बहु रक्तम् तु तस्य सुस्राव पात्यतः
पपात च महाबाहुः क्षितौ पंचत्वम् आगतः

srotrebhyo bahu raktam tu tasya susrāva pātyataḥ
papāta ca mahābāhuḥ kṣitau paṃcatvam āgataḥ

तम् तोलयित्वा बाहुभ्याम् गत सत्त्वम् अचेतनम्
चिक्षेप वेगवान् वाली वेगेन एकेन योजनम्

tam tolayitvā bāhubhyām gata sattvam acetanam
cikṣepa vegavān vālī vegena ekena yojanam

तस्य वेग प्रविद्धस्य वक्त्रात् क्षतज बिन्दवः
प्रपेतुः मारुत उत्क्षिप्ता मतंगस्य आश्रमम् प्रति

tasya vega praviddhasya vaktrāt kṣataja bindavaḥ
prapetuḥ māruta utkṣiptā mataṃgasya āśramam prati

तान् दृष्ट्वा पतिताम् तत्र मुनिः शोणित विप्रुषः
क्रुद्धः तस्य महाभाग चिन्तयामास कोन्वम्

tān dṛṣṭvā patitām tatra muniḥ śoṇita vipruṣaḥ
kruddhaḥ tasya mahābhāga cintayāmāsa konvam

येन अहम् सहसा स्पृष्टः शोणितेन दुरात्मना
को।अयम् दुरात्मा दुर् बुद्धिः अकृतात्मा च बालिशः

yena aham sahasā spṛṣṭaḥ śoṇitena durātmanā
ko|ayam durātmā dur buddhiḥ akṛtātmā ca bāliśaḥ

इति उक्त्वा स विनिष्क्रम्य ददृशे मुनिसत्तम
महिषम् पर्वत आकारम् गत असुम् पतितम् भुवि

iti uktvā sa viniṣkramya dadṛśe munisattama
mahiṣam parvata ākāram gata asum patitam bhuvi

स तु विज्ञाय तपसा वानरेण कृतम् हि तत्
उत्ससर्ज महा शापम् क्षेप्तारम् वानरम् प्रति

sa tu vijñāya tapasā vānareṇa kṛtam hi tat
utsasarja mahā śāpam kṣeptāram vānaram prati

इह तेन अप्रवेष्टव्यम् प्रविष्टस्य वधो भवेत्
वनम् मत् संश्रयम् येन दूषितम् रुधिर स्रवैः

iha tena apraveṣṭavyam praviṣṭasya vadho bhavet
vanam mat saṃśrayam yena dūṣitam rudhira sravaiḥ

क्षिपता पादपाः च इमे संभग्नाः च असुरीम् तनुम्
समन्तात् आश्रमम् पूर्णम् योजनम् मामकम् यदि

kṣipatā pādapāḥ ca ime saṃbhagnāḥ ca asurīm tanum
samantāt āśramam pūrṇam yojanam māmakam yadi

ये च अस्य सचिवाः केचित् संश्रिता मामकम् वनम्

ye ca asya sacivāḥ kecit saṃśritā māmakam vanam

ते अपि वा यदि तिष्टन्ति शपिष्ये तान् अपि ध्रुवम्

te api vā yadi tiṣṭanti śapiṣye tān api dhruvam

दिवसः च अद्य मर्यादा यम् द्रष्टा श्वः अस्मि वानरम्
बहु वर्ष सहस्राणि स वै शैलः भविष्यति

divasaḥ ca adya maryādā yam draṣṭā śvaḥ asmi vānaram
bahu varṣa sahasrāṇi sa vai śailaḥ bhaviṣyati

ततः ते वानराः श्रुत्वा गिरम् मुनि समीरिताम्
निश्चक्रमुः वनात् तस्मात् तान् दृष्ट्वा वालिर् अब्रवीत्

tataḥ te vānarāḥ śrutvā giram muni samīritām
niścakramuḥ vanāt tasmāt tān dṛṣṭvā vālir abravīt

किम् भवन्तः समस्ताः च मतंग वन वासिनः
मत् समीपम् अनुप्राप्ता अपि स्वस्ति वनौकसाम्

kim bhavantaḥ samastāḥ ca mataṃga vana vāsinaḥ
mat samīpam anuprāptā api svasti vanaukasām

ततः ते कारणम् सर्वम् तथा शापम् च वालिनः
शशंसुर् वानराः सर्वे वलिने हेममालिने

tataḥ te kāraṇam sarvam tathā śāpam ca vālinaḥ
śaśaṃsur vānarāḥ sarve valine hemamāline

एतत् श्रुत्वा तदा वाली वचनम् वनर ईरितम्
स महर्षिम् समासाद्य याचते स्म कृत अंजलिः

etat śrutvā tadā vālī vacanam vanara īritam
sa maharṣim samāsādya yācate sma kṛta aṃjaliḥ

महर्षिः तम् अनादृत्य प्रविवेश आश्रमम् प्रति
शाप धारण भीतः तु वाली विह्वलताम् गतः

maharṣiḥ tam anādṛtya praviveśa āśramam prati
śāpa dhāraṇa bhītaḥ tu vālī vihvalatām gataḥ

ततः शाप भयात् भीत ऋश्यमूकम् महागिरिम्
प्रवेष्टुम् न इच्छति हरिः द्रष्टुम् वा अपि नरेश्वर

tataḥ śāpa bhayāt bhīta ṛśyamūkam mahāgirim
praveṣṭum na icchati hariḥ draṣṭum vā api nareśvara

तस्य अप्रवेशम् ज्ञात्वा अहम् इदम् राम महावनम्
विचरामि सह अमात्यो विषादेन विवर्जितः

tasya apraveśam jñātvā aham idam rāma mahāvanam
vicarāmi saha amātyo viṣādena vivarjitaḥ

एषो अस्थिनिचयः तस्य दुन्दुभेः संप्रकाशते
वीर्य उत्सेकात् निरस्तस्य गिरि कूट निभो महान्

eṣo asthinicayaḥ tasya dundubheḥ saṃprakāśate
vīrya utsekāt nirastasya giri kūṭa nibho mahān

इमे च विपुलाः सालाः सप्त शाखा अवलंबिनः
यत्र एकम् घटते वाली निष् पत्रयितुम् ओजसा

ime ca vipulāḥ sālāḥ sapta śākhā avalaṃbinaḥ
yatra ekam ghaṭate vālī niṣ patrayitum ojasā

एतत् अस्य असमम् वीर्यम् मया राम प्रकाशितम्
कथम् तम् वालिनम् हन्तुम् समरे शक्ष्यसे नृप

etat asya asamam vīryam mayā rāma prakāśitam
katham tam vālinam hantum samare śakṣyase nṛpa

तथा बृउवाणम् सुग्रीवम् प्रहसन् लक्ष्मणो अब्रवीत्
कस्मिन् कर्मणि निर्वृत्ते श्रद्दध्या वालिनः वधम्

tathā bṛuvāṇam sugrīvam prahasan lakṣmaṇo abravīt
kasmin karmaṇi nirvṛtte śraddadhyā vālinaḥ vadham

तम् उवाचथ सुग्रीवः सप्त सालन् इमान् पुरा
एवम् एकैकशो वाली विव्याथ अथ स असकृत्

tam uvācatha sugrīvaḥ sapta sālan imān purā
evam ekaikaśo vālī vivyātha atha sa asakṛt

रामो निर्दारयेद् एषाम् बाणेन एकेन च द्रुमम्
वालिनम् निहतम् मन्ये दृष्ट्वा रामस्य विक्रमम्

rāmo nirdārayed eṣām bāṇena ekena ca drumam
vālinam nihatam manye dṛṣṭvā rāmasya vikramam

हतस्य महिषस्य अस्थि पादेन एकेन लक्ष्मण
उद्यम्य प्रक्षिपेत् च अपि तरसा द्वे धनुः शते

hatasya mahiṣasya asthi pādena ekena lakṣmaṇa
udyamya prakṣipet ca api tarasā dve dhanuḥ śate

एवम् उक्त्वा तु सुग्रीवो रामम् रक्तान्त लोचनम्
ध्यत्वा मुहूर्तम् काकुत्स्थम् पुनरेव वचो अब्रवीत्

evam uktvā tu sugrīvo rāmam raktānta locanam
dhyatvā muhūrtam kākutstham punareva vaco abravīt

शूरः च शूरमानी च प्रख्यात बल पौरुषः
बलवान् वानरः वाली संयुगेषु अपराजितः

śūraḥ ca śūramānī ca prakhyāta bala pauruṣaḥ
balavān vānaraḥ vālī saṃyugeṣu aparājitaḥ

दृश्यन्ते च अस्य कर्माणि दुष्कराणि सुरैः अपि
यानि संचिन्त्य भीतः अहम् ऋष्यमूकम् उपाश्रितः

dṛśyante ca asya karmāṇi duṣkarāṇi suraiḥ api
yāni saṃcintya bhītaḥ aham ṛṣyamūkam upāśritaḥ

तम् अजय्यम् अधृष्यम् च वानरेन्द्रम् अमर्षणम्
विचिन्तयन् न मुंचामि ॠष्यमूकम् अमुम् तु अहम्

tam ajayyam adhṛṣyam ca vānarendram amarṣaṇam
vicintayan na muṃcāmi ṝṣyamūkam amum tu aham

उद्विग्नः शंकितः च अहम् विचरामि महावने
अनुरक्तैः सह अमात्यैः हनुमत् प्रमुखैः वीरैः

udvignaḥ śaṃkitaḥ ca aham vicarāmi mahāvane
anuraktaiḥ saha amātyaiḥ hanumat pramukhaiḥ vīraiḥ

उपलब्धम् च मे श्लाघ्यम् सन् मित्रम् मित्र वत्सल
त्वाम् अहम् पुरुषव्याघ्र हिमवन्तम् इव आश्रितः

upalabdham ca me ślāghyam san mitram mitra vatsala
tvām aham puruṣavyāghra himavantam iva āśritaḥ

किम् तु तस्य बलज्ञः अहम् दुर्भ्रातुः बलशालिनः
अप्रत्यक्षम् तु मे वीर्यम् समरे तव राघव

kim tu tasya balajñaḥ aham durbhrātuḥ balaśālinaḥ
apratyakṣam tu me vīryam samare tava rāghava

न खलु अहम् त्वाम् तुलये न अवमन्ये न भीषये
कर्मभिः तस्य भीमैः च कातर्यम् जनितम् मम

na khalu aham tvām tulaye na avamanye na bhīṣaye
karmabhiḥ tasya bhīmaiḥ ca kātaryam janitam mama

कामम् राघव ते वाणी प्रमाणम् धैर्यम् आकृतिः
सूचयन्ति परम् तेजो भस्म च्छन्नम् इव अनलम्

kāmam rāghava te vāṇī pramāṇam dhairyam ākṛtiḥ
sūcayanti param tejo bhasma cchannam iva analam

तस्य तद् वचनम् श्रुत्वा सुग्रीवस्य महत्मनः
स्मित पूर्वम् अथः रामः प्रति उवाच हरिम् प्रति

tasya tad vacanam śrutvā sugrīvasya mahatmanaḥ
smita pūrvam athaḥ rāmaḥ prati uvāca harim prati

यदि न प्रत्ययो अस्मासु विक्रमे तव वानर
प्रत्ययम् समरे श्लाघ्यम् अहम् उत्पादयामि ते

yadi na pratyayo asmāsu vikrame tava vānara
pratyayam samare ślāghyam aham utpādayāmi te

एवम् उक्त्वा तु सुग्रीवम् सान्त्वयन् लक्ष्मणाग्रजः
राघवो दुन्दुभेः कायम् पाद अंगुष्ठेन लीलया

evam uktvā tu sugrīvam sāntvayan lakṣmaṇāgrajaḥ
rāghavo dundubheḥ kāyam pāda aṃguṣṭhena līlayā

क्षिप्तम् दृष्ट्वा ततः कायम् सुग्रीवः पुनर् अब्रवीत्
लक्ष्मणस्य अग्रतो रामम् तपन्तम् इव भास्करम्
हरीणाम् अग्रतो वीरम् इदम् वचनम् अर्थवत्

kṣiptam dṛṣṭvā tataḥ kāyam sugrīvaḥ punar abravīt
lakṣmaṇasya agrato rāmam tapantam iva bhāskaram
harīṇām agrato vīram idam vacanam arthavat

आर्द्रः स मांसः प्रत्यग्रः क्षिप्तः कायः पुरा सखे
परिश्रान्तेन मत्तेन भ्राता मे वालिना तदा

ārdraḥ sa māṃsaḥ pratyagraḥ kṣiptaḥ kāyaḥ purā sakhe
pariśrāntena mattena bhrātā me vālinā tadā

लघुः संप्रति निर्मांसः तृण भूतः च राघव
क्षिप्ता एवम् प्रहर्षेण भवता रघुनंदन

laghuḥ saṃprati nirmāṃsaḥ tṛṇa bhūtaḥ ca rāghava
kṣiptā evam praharṣeṇa bhavatā raghunaṃdana

न अत्र शक्यम् बलम् ज्ञातुम् तव वा तस्य वा अधिकम्
आर्द्रम् शुष्कम् इति हि एतत् सुमहद् राघव अन्तरम्

na atra śakyam balam jñātum tava vā tasya vā adhikam
ārdram śuṣkam iti hi etat sumahad rāghava antaram

स एव संशयः तात तव तस्य च यद् बलम्
सालम् एकम् विनिर् भिद्या भवेत् व्यक्तिः बलाबले

sa eva saṃśayaḥ tāta tava tasya ca yad balam
sālam ekam vinir bhidyā bhavet vyaktiḥ balābale

कृत्वा एतत् कार्मुकम् सज्यम् हस्ति हतम् इव अपरम्
आकर्ण पूर्णम् आयम्य विसृजस्व महाशरम्

kṛtvā etat kārmukam sajyam hasti hatam iva aparam
ākarṇa pūrṇam āyamya visṛjasva mahāśaram

इमम् हि सालम् प्रहितः त्वया शरो
न संशयो अत्र अस्ति विदारयिष्यति
अलम् विमर्शेन मम प्रियम् ध्रुवम्
कुरुष्व राजन् प्रति शापितो मया

imam hi sālam prahitaḥ tvayā śaro
na saṃśayo atra asti vidārayiṣyati
alam vimarśena mama priyam dhruvam
kuruṣva rājan prati śāpito mayā

इति वाल्मीकि रामायणे अद्दिकाव्ये किष्किन्ध काण्डे एकादशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe addikāvye kiṣkindha kāṇḍe ekādaśaḥ sargaḥ