ततः क्रोध समाविष्टम् सम्रब्धम् तम् उपागतम्
अहम् प्रसादयान् चक्रे भ्रातरम् हित काम्यया

tataḥ krodha samāviṣṭam samrabdham tam upāgatam
aham prasādayān cakre bhrātaram hita kāmyayā

दिष्ट्या असि कुशली प्राप्तो निहतः च त्वया रिपुः
अनाथस्य हि मे नाथः त्वम् एको अनाथ नन्दनः

diṣṭyā asi kuśalī prāpto nihataḥ ca tvayā ripuḥ
anāthasya hi me nāthaḥ tvam eko anātha nandanaḥ

इदम् बहु शलाकम् ते पूर्ण चन्द्रम् इव उदितम्
छत्रम् स वाल व्यजनम् प्रतीच्छस्व मया धृतम्

idam bahu śalākam te pūrṇa candram iva uditam
chatram sa vāla vyajanam pratīcchasva mayā dhṛtam

आर्तस्य अथ बिला द्वारि स्थितः संवत्सरम् नृप
दृष्ट्वा च शोणितम् द्वारि बिलात् च अपि समुत्थितम्

ārtasya atha bilā dvāri sthitaḥ saṃvatsaram nṛpa
dṛṣṭvā ca śoṇitam dvāri bilāt ca api samutthitam

विषादात् इह माम् दृष्ट्वा पौरैः मंत्रिभिर् एव च

viṣādāt iha mām dṛṣṭvā pauraiḥ maṃtribhir eva ca

त्वम् एव राजा मानार्हः सदा च अहम् यथा पुरा

tvam eva rājā mānārhaḥ sadā ca aham yathā purā

न्यास भूतम् इदम् राज्यम् तव निर्यातयामि अहम्
मा च रोषम् कृथाः सौम्य मम शत्रु निषूदन

nyāsa bhūtam idam rājyam tava niryātayāmi aham
mā ca roṣam kṛthāḥ saumya mama śatru niṣūdana

याचे त्वाम् शिरसा राजन् मया बद्धो अयम् अंजलिः
बलात् अस्मिन् समागम्य मंत्रिभिः पुर वासिभिः

yāce tvām śirasā rājan mayā baddho ayam aṃjaliḥ
balāt asmin samāgamya maṃtribhiḥ pura vāsibhiḥ

स्निग्धम् एवम् ब्रुवाणम् माम् स विनिर्भर्त्स्य वानरः

snigdham evam bruvāṇam mām sa vinirbhartsya vānaraḥ

प्रकृतीः च समानीय मंत्रिणः चैव सम्मतान्

prakṛtīḥ ca samānīya maṃtriṇaḥ caiva sammatān

विदितम् वो मया रात्रौ मायावी स महाअसुरः

viditam vo mayā rātrau māyāvī sa mahāasuraḥ

तस्य तद् भाषितम् श्रुत्वा निःसृतः अहम् नृपाअलयात्

tasya tad bhāṣitam śrutvā niḥsṛtaḥ aham nṛpāalayāt

स तु दृष्ट्वा एव माम् रात्रौ स द्वितीयम् महाबलः

sa tu dṛṣṭvā eva mām rātrau sa dvitīyam mahābalaḥ

तम् प्रविष्टम् विदित्वा तु सुघोरम् सुमहद् बिलम्
अयम् उक्तो अथ मे भ्राता मया तु क्रूर दर्शनः

tam praviṣṭam viditvā tu sughoram sumahad bilam
ayam ukto atha me bhrātā mayā tu krūra darśanaḥ

अहत्वा न अस्ति मे शक्तिः प्रति गन्तुम् इतः पुरीम्
बिल द्वारि प्रतीक्ष त्वम् यावत् एनम् निहन्मि अहम्

ahatvā na asti me śaktiḥ prati gantum itaḥ purīm
bila dvāri pratīkṣa tvam yāvat enam nihanmi aham

स्थितो।अयम् इति मत्वा अहम् प्रविष्टः तु दुरासदम्
तम् मे मार्गयतः तत्र गतः संवत्सरः तदा

sthito|ayam iti matvā aham praviṣṭaḥ tu durāsadam
tam me mārgayataḥ tatra gataḥ saṃvatsaraḥ tadā

स तु दृष्टो मया शत्रुः अनिर्वेदात् भयाअवहः
निहतः च मया सद्यः सः सर्वैः सह बन्धुभिः

sa tu dṛṣṭo mayā śatruḥ anirvedāt bhayāavahaḥ
nihataḥ ca mayā sadyaḥ saḥ sarvaiḥ saha bandhubhiḥ

तस्य आस्यात् तु प्रवृत्तेन रुधिरौघेण तद् बिलम्
पूर्णम् आसीत् दुराक्रामम् स्वनतः तस्य भूतले

tasya āsyāt tu pravṛttena rudhiraugheṇa tad bilam
pūrṇam āsīt durākrāmam svanataḥ tasya bhūtale

सूदयित्वा तु तम् शत्रुम् विक्रान्तम् तम् अहम् सुखम्
निष्क्रामम् न एव पश्यामि बिलस्य पिहितम् मुखम्

sūdayitvā tu tam śatrum vikrāntam tam aham sukham
niṣkrāmam na eva paśyāmi bilasya pihitam mukham

विक्रोशमानस्य तु मे सुग्रीव इति पुनः पुनः
यतः प्रतिवचो नास्ति ततः अहम् भृश दुःखितः

vikrośamānasya tu me sugrīva iti punaḥ punaḥ
yataḥ prativaco nāsti tataḥ aham bhṛśa duḥkhitaḥ

पाद प्रहारैः तु मया बहुभिः परिपातितम्
ततः अहम् तेन निष्क्रम्य पथा पुरम् उपागतः

pāda prahāraiḥ tu mayā bahubhiḥ paripātitam
tataḥ aham tena niṣkramya pathā puram upāgataḥ

तत्र अनेन अस्मि सम्रुद्धः राज्यम् मृगयत आत्मनः
सुग्रीवेण नृशंसेन विस्मृत्य भ्रातृ सौहृदम्

tatra anena asmi samruddhaḥ rājyam mṛgayata ātmanaḥ
sugrīveṇa nṛśaṃsena vismṛtya bhrātṛ sauhṛdam

एवम् उक्त्वा तु माम् तत्र वस्त्रेण एकेन वानरः
तदा निर्वासयामास वाली विगत साध्वसः

evam uktvā tu mām tatra vastreṇa ekena vānaraḥ
tadā nirvāsayāmāsa vālī vigata sādhvasaḥ

तेन अहम् अपविद्धः च हृत दारः च राघव
तत् भयात् च महीम् सर्वान् क्रान्तवान् स वन अर्णवाम्

tena aham apaviddhaḥ ca hṛta dāraḥ ca rāghava
tat bhayāt ca mahīm sarvān krāntavān sa vana arṇavām

ऋश्यमूकम् गिरि वरम् भार्या हरण दुःखितः
प्रविष्टो अस्मि दुराधर्षम् वालिनः कारणान्तरे

ṛśyamūkam giri varam bhāryā haraṇa duḥkhitaḥ
praviṣṭo asmi durādharṣam vālinaḥ kāraṇāntare

एतत् ते सर्वम् आख्यातम् वैर अनुकथनम् महत्
अनागसा मया प्राप्तम् व्यसनम् पश्य राघव

etat te sarvam ākhyātam vaira anukathanam mahat
anāgasā mayā prāptam vyasanam paśya rāghava

वालिनः च भयात् तस्य सर्वलोक भयापह
कर्तुम् अर्हसि मे वीर प्रसादम् तस्य निग्रहात्

vālinaḥ ca bhayāt tasya sarvaloka bhayāpaha
kartum arhasi me vīra prasādam tasya nigrahāt

एवम् उक्तः स तेजस्वी धर्मज्ञो धर्म संहितम्
वचनम् वक्तुम् आरेभे सुग्रीवम् प्रहसन् इव

evam uktaḥ sa tejasvī dharmajño dharma saṃhitam
vacanam vaktum ārebhe sugrīvam prahasan iva

अमोघाः सूर्य संकाशा निशिता मे शरा इमे
तस्मिन् वालिनि दुर्वृत्ते पतिष्यन्ति रुष अन्विताः

amoghāḥ sūrya saṃkāśā niśitā me śarā ime
tasmin vālini durvṛtte patiṣyanti ruṣa anvitāḥ

यावत् तम् न हि पश्येयम् तव भार्य अपहारिणम्
तावत् स जीवेत् पापात्मा वाली चारित्र दूषकः

yāvat tam na hi paśyeyam tava bhārya apahāriṇam
tāvat sa jīvet pāpātmā vālī cāritra dūṣakaḥ

आत्म अनुमानात् पश्यामि मग्नः त्वाम् शोक सागरे
त्वाम् अहम् तारयिष्यामि बाढम् प्राप्स्यसि पुष्कलम्

ātma anumānāt paśyāmi magnaḥ tvām śoka sāgare
tvām aham tārayiṣyāmi bāḍham prāpsyasi puṣkalam

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे दशमः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye kiṣkindha kāṇḍe daśamaḥ sargaḥ