एतच् च वचनम् श्रुत्वा सुग्रीवस्य सुभाषितम्
प्रत्ययार्थम् महातेजा रामो जग्राह कार्मुकम्

etac ca vacanam śrutvā sugrīvasya subhāṣitam
pratyayārtham mahātejā rāmo jagrāha kārmukam

स गृहीत्वा धनुर् घोरम् शरम् एकम् च मानदः
सालम् उद्दिश्य चिक्षेप पूरयन् स रवैः दिशः

sa gṛhītvā dhanur ghoram śaram ekam ca mānadaḥ
sālam uddiśya cikṣepa pūrayan sa ravaiḥ diśaḥ

स विसृष्टो बलवता बाणः स्वर्ण परिष्कृतः
भित्त्वा सालान् गिरि प्रस्थम् सप्त भूमिम् विवेश ह

sa visṛṣṭo balavatā bāṇaḥ svarṇa pariṣkṛtaḥ
bhittvā sālān giri prastham sapta bhūmim viveśa ha

सायकः तु मुहूर्तेन सालान् भित्त्वा महाजवः
निष्पत्य च पुनः तूर्णम् तम् एव प्रविवेश ह

sāyakaḥ tu muhūrtena sālān bhittvā mahājavaḥ
niṣpatya ca punaḥ tūrṇam tam eva praviveśa ha

तान् दृष्ट्वा सप्त निर्भिन्नान् सालान् वानरपुंगवः
रामस्य शर वेगेन विस्मयम् परमम् गतः

tān dṛṣṭvā sapta nirbhinnān sālān vānarapuṃgavaḥ
rāmasya śara vegena vismayam paramam gataḥ

स मूर्ध्ना न्यपतत् भूमौ प्रलंबीकृत भूषणः
सुग्रीवः परम प्रीतो राघवाय कृतांजलिः

sa mūrdhnā nyapatat bhūmau pralaṃbīkṛta bhūṣaṇaḥ
sugrīvaḥ parama prīto rāghavāya kṛtāṃjaliḥ

इदम् च उवाच धर्मज्ञम् कर्मणा तेन हर्षितः
रामम् सर्व अस्त्र विदुषाम् श्रेष्ठम् शूरम् अवस्थितम्

idam ca uvāca dharmajñam karmaṇā tena harṣitaḥ
rāmam sarva astra viduṣām śreṣṭham śūram avasthitam

स इन्द्रान् अपि सुरान् सर्वाम् त्वम् बाणैः पुरुषर्षभ
समर्थः समरे हन्तुम् किम् पुनर् वालिनम् प्रभो

sa indrān api surān sarvām tvam bāṇaiḥ puruṣarṣabha
samarthaḥ samare hantum kim punar vālinam prabho

येन सप्त महा साला गिरिर् भूमिः च दारिताः
बाणेन एकेन काकुत्स्थ स्थाता ते को रण अग्रतः

yena sapta mahā sālā girir bhūmiḥ ca dāritāḥ
bāṇena ekena kākutstha sthātā te ko raṇa agrataḥ

अद्य मे विगतः शोकः प्रीतिर् अद्य परा मम
सुहृदम् त्वाम् समासाद्य महेन्द्र वरुणोपमम्

adya me vigataḥ śokaḥ prītir adya parā mama
suhṛdam tvām samāsādya mahendra varuṇopamam

तम् अद्य एव प्रियार्थम् मे वैरिणम् भ्रातृ रूपिणम्
वालिनम् जहि काकुत्स्थ मया बद्धो अयम् अंजलिः

tam adya eva priyārtham me vairiṇam bhrātṛ rūpiṇam
vālinam jahi kākutstha mayā baddho ayam aṃjaliḥ

ततो रामः परिष्वज्य सुग्रीवम् प्रिय दर्शनम्
प्रत्युवाच महाप्राज्ञो लक्ष्मणानुगतम् वचः

tato rāmaḥ pariṣvajya sugrīvam priya darśanam
pratyuvāca mahāprājño lakṣmaṇānugatam vacaḥ

अस्माद् गच्छाम किष्किन्धाम् क्षिप्रम् गच्छ त्वम् अग्रतः
गत्वा च आह्वय सुग्रीव वालिनम् भ्रातृ गन्धिनम्

asmād gacchāma kiṣkindhām kṣipram gaccha tvam agrataḥ
gatvā ca āhvaya sugrīva vālinam bhrātṛ gandhinam

सर्वे ते त्वरितम् गत्वा किष्किन्धाम् वालिनः पुरीम्
वृक्षैः आत्मानम् आवृत्य हि अतिष्ठन् गहने वने

sarve te tvaritam gatvā kiṣkindhām vālinaḥ purīm
vṛkṣaiḥ ātmānam āvṛtya hi atiṣṭhan gahane vane

सुग्रीवो अपि व्यनदद् घोरम् वालिनो ह्वान कारणात्
गाढम् परिहितो वेगान् नादैः भिन्दन् इव अंबरम्

sugrīvo api vyanadad ghoram vālino hvāna kāraṇāt
gāḍham parihito vegān nādaiḥ bhindan iva aṃbaram

तम् श्रुत्वा निनदम् भ्रातुः क्रुद्धो वाली महाबलः
निष्पपात सुसंरब्धो भास्करो अस्त तटात् इव

tam śrutvā ninadam bhrātuḥ kruddho vālī mahābalaḥ
niṣpapāta susaṃrabdho bhāskaro asta taṭāt iva

ततः सुतुमुलम् युद्धम् वालि सुग्रीवयोः अभूत्
गगने ग्रहयोः घोरम् बुध अंगारकयोः इव

tataḥ sutumulam yuddham vāli sugrīvayoḥ abhūt
gagane grahayoḥ ghoram budha aṃgārakayoḥ iva

तलैः अशनि कल्पैः च वज्र कल्पैः च मुष्टिभिः
जघ्नतुः समरे अन्योन्यम् भ्रातरौ क्रोध मूर्च्छितौ

talaiḥ aśani kalpaiḥ ca vajra kalpaiḥ ca muṣṭibhiḥ
jaghnatuḥ samare anyonyam bhrātarau krodha mūrcchitau

ततो रामो धनुष् पाणिः तौ उभौ समुदैक्षत
अन्योन्य सदृशौ वीरौ उभौ देवौ इव अश्विनौ

tato rāmo dhanuṣ pāṇiḥ tau ubhau samudaikṣata
anyonya sadṛśau vīrau ubhau devau iva aśvinau

यत् न अवगच्छत् सुग्रीवम् वालिनम् वा अपि राघवः
ततो न कृतवान् बुद्धिम् मोक्तुम् अन्तकरम् शरम्

yat na avagacchat sugrīvam vālinam vā api rāghavaḥ
tato na kṛtavān buddhim moktum antakaram śaram

एतस्मिन् अन्तरे भग्नः सुग्रीवः तेन वालिना
अपश्यन् राघवम् नाथम् ऋश्यमूकम् प्रदुद्रुवे

etasmin antare bhagnaḥ sugrīvaḥ tena vālinā
apaśyan rāghavam nātham ṛśyamūkam pradudruve

क्लान्तो रुधिर सिक्त अंगो प्रहारैः जर्जरी कृतः
वालिना अभिद्रुतः क्रोधात् प्रविवेश महावनम्

klānto rudhira sikta aṃgo prahāraiḥ jarjarī kṛtaḥ
vālinā abhidrutaḥ krodhāt praviveśa mahāvanam

तम् प्रविष्टम् वनम् दृष्ट्वा वाली शाप भयात् ततः
मुक्तो हि असि त्वम् इति उक्त्वा स निवृत्तो महाबलः

tam praviṣṭam vanam dṛṣṭvā vālī śāpa bhayāt tataḥ
mukto hi asi tvam iti uktvā sa nivṛtto mahābalaḥ

राघवो अपि सह भ्रात्रा सह चैव हनूमता
तदेव वनम् आगच्छत् सुग्रीवो यत्र वानरः

rāghavo api saha bhrātrā saha caiva hanūmatā
tadeva vanam āgacchat sugrīvo yatra vānaraḥ

तम् समीक्ष्य आगतम् रामम् सुग्रीवः सह लक्ष्मणम्
ह्रीमान् दीनम् उवाच इदम् वसुधाम् अवलोकयन्

tam samīkṣya āgatam rāmam sugrīvaḥ saha lakṣmaṇam
hrīmān dīnam uvāca idam vasudhām avalokayan

आह्वयस्व इति माम् उक्त्वा दर्शयित्वा च विक्रमम्
वैरिणा घातयित्वा च किम् इदानीम् त्वया कृतम्

āhvayasva iti mām uktvā darśayitvā ca vikramam
vairiṇā ghātayitvā ca kim idānīm tvayā kṛtam

ताम् एव वेलाम् वक्तव्यम् त्वया राघव तत्त्वतः
वालिनम् न निहन्मि इति ततो न अहम् इतो व्रजे

tām eva velām vaktavyam tvayā rāghava tattvataḥ
vālinam na nihanmi iti tato na aham ito vraje

तस्य च एवम् ब्रुवाणस्य सुग्रीवस्य महात्मनः
करुणम् दीनया वाचा राघवः पुनर् अब्रवीत्

tasya ca evam bruvāṇasya sugrīvasya mahātmanaḥ
karuṇam dīnayā vācā rāghavaḥ punar abravīt

सुग्रीव श्रूयताम् तात क्रोधः च व्यपनीयताम्
कारणम् येन बाणो अयम् स मया न विसर्जितः

sugrīva śrūyatām tāta krodhaḥ ca vyapanīyatām
kāraṇam yena bāṇo ayam sa mayā na visarjitaḥ

अलंकारेण वेषेण प्रमाणेन गतेन च
त्वम् च सुग्रीव वाली च सदृशौ स्थः परस्परम्

alaṃkāreṇa veṣeṇa pramāṇena gatena ca
tvam ca sugrīva vālī ca sadṛśau sthaḥ parasparam

स्वरेण वर्चसा च एव प्रेक्षितेन च वानर
विक्रमेण च वाक्यैः च व्यक्तिम् वाम् न उपलक्षये

svareṇa varcasā ca eva prekṣitena ca vānara
vikrameṇa ca vākyaiḥ ca vyaktim vām na upalakṣaye

ततो अहम् रूप सादृश्यात् मोहितो वानरोत्तम
न उत्सृजामि महावेगम् शरम् शत्रु निबर्हणम्

tato aham rūpa sādṛśyāt mohito vānarottama
na utsṛjāmi mahāvegam śaram śatru nibarhaṇam

जीवित अन्तकरम् घोरम् सादृश्यात् तु विशंकितः
मूलघातो न नौ स्याद्धि द्वयोः इति कृतो मया

jīvita antakaram ghoram sādṛśyāt tu viśaṃkitaḥ
mūlaghāto na nau syāddhi dvayoḥ iti kṛto mayā

त्वयि वीर विपन्ने हि अज्ञान् लाघवान् मया
मौढ्यम् च मम बाल्यम् च ख्यापितम् स्यात् कपीस्वर

tvayi vīra vipanne hi ajñān lāghavān mayā
mauḍhyam ca mama bālyam ca khyāpitam syāt kapīsvara

दत्त अभय वधो नाम पातकम् महत् अद्भुतम्
अहम् च लक्ष्मणः च एव सीत च वरवर्णिनी

datta abhaya vadho nāma pātakam mahat adbhutam
aham ca lakṣmaṇaḥ ca eva sīta ca varavarṇinī

तस्मात् युध्यस्व भूयस्त्वम् मा शंकी च वानर

tasmāt yudhyasva bhūyastvam mā śaṃkī ca vānara

अभिज्ञानम् कुरुष्व त्वम् आत्मनो वानरेश्वर
येन त्वाम् अभिजानीयाम् द्वन्द्व युद्धम् उपागतम्

abhijñānam kuruṣva tvam ātmano vānareśvara
yena tvām abhijānīyām dvandva yuddham upāgatam

गज पुष्पीम् इमाम् फुल्लाम् उत्पाट्य शुभ लक्षणाम्
कुरु लक्ष्मण कण्ठे अस्य सुग्रीवस्य महात्मनः

gaja puṣpīm imām phullām utpāṭya śubha lakṣaṇām
kuru lakṣmaṇa kaṇṭhe asya sugrīvasya mahātmanaḥ

ततो गिरि तटे जाताम् उत्पाट्य कुसुमायुताम्
लक्ष्मणो गज पुष्पीम् ताम् तस्य कण्ठे व्यसर्जयत्

tato giri taṭe jātām utpāṭya kusumāyutām
lakṣmaṇo gaja puṣpīm tām tasya kaṇṭhe vyasarjayat

स तथा शुशुभे श्रीमान् लतया कण्ठ सक्तया
मालया इव बलाकानाम् ससंध्य इव तोयदः

sa tathā śuśubhe śrīmān latayā kaṇṭha saktayā
mālayā iva balākānām sasaṃdhya iva toyadaḥ

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे द्वादशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye kiṣkindha kāṇḍe dvādaśaḥ sargaḥ