विश्वामित्र वचः श्रुत्वा राघवः सह लक्ष्मणः
विस्मयम् परमम् गत्वा विश्वामित्रम् अथ अब्रवीत्

viśvāmitra vacaḥ śrutvā rāghavaḥ saha lakṣmaṇaḥ
vismayam paramam gatvā viśvāmitram atha abravīt

अति अद्भुतम् इदम् ब्रह्मन् कथितम् परमम् त्वया
गंगा अवतरणम् पुण्यम् सागरस्य अपि पूरणम्

ati adbhutam idam brahman kathitam paramam tvayā
gaṃgā avataraṇam puṇyam sāgarasya api pūraṇam

क्षण भूत इव नौ रात्रिः संवृत्त इयम् परंतप
इमाम् चिंतयतोः सर्वम् निखिलेन कथाम् तव

kṣaṇa bhūta iva nau rātriḥ saṃvṛtta iyam paraṃtapa
imām ciṃtayatoḥ sarvam nikhilena kathām tava

तस्य सा शर्वरी सर्वा मम सौमित्रिणा सह
जगाम चिंतयान् अस्य विश्वामित्र कथाम् शुभाम्

tasya sā śarvarī sarvā mama saumitriṇā saha
jagāma ciṃtayān asya viśvāmitra kathām śubhām

ततः प्रभाते विमले विश्वामित्रम् तपोधनम्
उवाच राघवो वाक्यम् कृत आह्निकम् अरिन्दमः

tataḥ prabhāte vimale viśvāmitram tapodhanam
uvāca rāghavo vākyam kṛta āhnikam arindamaḥ

गता भगवती रात्रिः श्रोतव्यम् परमम् श्रुतम्
तराम सरितम् श्रेष्टम् पुण्यम् त्रि पथ गाम् नदीम्

gatā bhagavatī rātriḥ śrotavyam paramam śrutam
tarāma saritam śreṣṭam puṇyam tri patha gām nadīm

नौः एषा हि सुख आस्तीर्णा ऋषीणाम् पुण्य कर्मणाम्
भगवंतम् इह प्राप्तम् ज्ञात्वा त्वरितम् आगता

nauḥ eṣā hi sukha āstīrṇā ṛṣīṇām puṇya karmaṇām
bhagavaṃtam iha prāptam jñātvā tvaritam āgatā

तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा राघवस्य महात्मनः
संतारम् कारयामास स ऋषि संघस्य कौशिकः

tasya tat vacanam śrutvā rāghavasya mahātmanaḥ
saṃtāram kārayāmāsa sa ṛṣi saṃghasya kauśikaḥ

उत्तरम् तीरम् आसाद्य संपूज्य ऋषि गणम् ततः
गंगा कूले निविष्टाः ते विशालाम् ददृशुः पुरीम्

uttaram tīram āsādya saṃpūjya ṛṣi gaṇam tataḥ
gaṃgā kūle niviṣṭāḥ te viśālām dadṛśuḥ purīm

ततो मुनि वरः तूर्णम् जगाम सह राघवः
विशालाम् नगरीम् रंयाम् दिव्याम् स्वर्ग उपमाम् तदा

tato muni varaḥ tūrṇam jagāma saha rāghavaḥ
viśālām nagarīm raṃyām divyām svarga upamām tadā

अथ रामो महाप्राज्ञो विश्वामित्रम् महामुनिम्
पप्रच्छ प्रांजलिः भूत्वा विशालाम् उत्तमाम् पुरीम्

atha rāmo mahāprājño viśvāmitram mahāmunim
papraccha prāṃjaliḥ bhūtvā viśālām uttamām purīm

कतमो राज वंशो अयम् विशालायाम् महामुने
श्रोतुम् इच्छामि भद्रम् ते परम् कौतूहलम् हि मे

katamo rāja vaṃśo ayam viśālāyām mahāmune
śrotum icchāmi bhadram te param kautūhalam hi me

तस्य तत् वचनम् श्रुत्वा रामस्य मुनिपुंगवः
आख्यातुम् तत् समारेभे विशालस्य पुरातनम्

tasya tat vacanam śrutvā rāmasya munipuṃgavaḥ
ākhyātum tat samārebhe viśālasya purātanam

श्रूयताम् राम शक्रस्य कथाम् कथयतः श्रुताम्
अस्मिन् देशे हि यत् वृत्तम् शृणु तत्त्वेन राघव

śrūyatām rāma śakrasya kathām kathayataḥ śrutām
asmin deśe hi yat vṛttam śṛṇu tattvena rāghava

पूर्वम् कृत युगे राम दितेः पुत्रा महाबलाः
अदितेः च महाभागा वीर्यवन्तः सुधार्मिकाः

pūrvam kṛta yuge rāma diteḥ putrā mahābalāḥ
aditeḥ ca mahābhāgā vīryavantaḥ sudhārmikāḥ

ततः तेषाम् नरव्याघ्रः बुद्धिः आसीत् महात्मनाम्
अमरा विर्जराः चैव कथम् स्यामो निरामयाः

tataḥ teṣām naravyāghraḥ buddhiḥ āsīt mahātmanām
amarā virjarāḥ caiva katham syāmo nirāmayāḥ

तेषाम् चिंतयताम् तत्र बुद्धिः आसीत् विपश्चिताम्
क्षीर उद मथनम् कृत्वा रसम् प्राप्स्याम तत्र वै

teṣām ciṃtayatām tatra buddhiḥ āsīt vipaścitām
kṣīra uda mathanam kṛtvā rasam prāpsyāma tatra vai

ततो निश्चित्य मथनम् योक्त्रम् कृत्वा च वासुकिम्
मन्थानम् मन्दरम् कृत्वा ममन्थुर् अमित ओजसः

tato niścitya mathanam yoktram kṛtvā ca vāsukim
manthānam mandaram kṛtvā mamanthur amita ojasaḥ

अथ वर्ष सहस्रेण योक्त्र सर्प शिरांसि च
वमन्तो अति विषम् तत्र ददंशुर् दशनैः शिलाः

atha varṣa sahasreṇa yoktra sarpa śirāṃsi ca
vamanto ati viṣam tatra dadaṃśur daśanaiḥ śilāḥ

उत्पपाताम् अग्नि संकाशम् हालाहल महाविषम्
तेन दग्धम् जगत् सर्वम् स देव असुर मानुषम्

utpapātām agni saṃkāśam hālāhala mahāviṣam
tena dagdham jagat sarvam sa deva asura mānuṣam

अथ देवा महादेवम् शंकरम् शरणार्थ्तिनः
जग्मुः पशुपतिम् रुद्रम् त्राहि त्राहि इति तुष्टुवुः

atha devā mahādevam śaṃkaram śaraṇārthtinaḥ
jagmuḥ paśupatim rudram trāhi trāhi iti tuṣṭuvuḥ

एवम् उक्{]तः ततो देवैः देवेश्वरः प्रभुः
प्रादुर् आसीत् ततो अत्र एव शंख चक्र धरो हरिः

evam uk{]taḥ tato devaiḥ deveśvaraḥ prabhuḥ
prādur āsīt tato atra eva śaṃkha cakra dharo hariḥ

उवाच एनम् स्मितम् कृत्वा रुद्रम् शूलधरम् हरिः
दैवतैः मध्यमानो तु तत् पूर्वम् समुपस्थितम्

uvāca enam smitam kṛtvā rudram śūladharam hariḥ
daivataiḥ madhyamāno tu tat pūrvam samupasthitam

इति उक्त्वा च सुरश्रेष्ठः तत्र एव अंतर्धीयत
देवतानाम् भयम् दृष्ट्वा श्रुत्वा वाक्यम् तु शारङ्गिणः

iti uktvā ca suraśreṣṭhaḥ tatra eva aṃtardhīyata
devatānām bhayam dṛṣṭvā śrutvā vākyam tu śāraṅgiṇaḥ

देवान् विसृउज्य देवेशो जगाम भगवान् हरः

devān visṛujya deveśo jagāma bhagavān haraḥ

प्रविवेश अथ पातालम् मन्थानः पर्वतोत्तमः

praviveśa atha pātālam manthānaḥ parvatottamaḥ

त्वम् गतिः सर्व भूतानाम् विशेषेण दिवौकसाम्

tvam gatiḥ sarva bhūtānām viśeṣeṇa divaukasām

इति श्रुत्वा हृषीकेशः कामठम् रूपम् आस्थितः

iti śrutvā hṛṣīkeśaḥ kāmaṭham rūpam āsthitaḥ

पर्वत अग्रम् तु लोकात्मा हस्तेन आक्रम्य केशवः

parvata agram tu lokātmā hastena ākramya keśavaḥ

अथ वर्ष सहस्रेण आयुर्वेदमयः पुमान्

atha varṣa sahasreṇa āyurvedamayaḥ pumān

अप्सु निर्मथनात् एव रसात् तस्मात् वर स्त्रियः
उत्पेतुः मनुज श्रेष्ठ तस्मात् अप्सरसो अभवन्

apsu nirmathanāt eva rasāt tasmāt vara striyaḥ
utpetuḥ manuja śreṣṭha tasmāt apsaraso abhavan

षष्टिः कोट्यो अभवन् तासाम् अप्सराणाम् सुवर्चसाम्
असन्ख्येयाः तु काकुत्स्थ याः तासाम् परिचारिकाः

ṣaṣṭiḥ koṭyo abhavan tāsām apsarāṇām suvarcasām
asankhyeyāḥ tu kākutstha yāḥ tāsām paricārikāḥ

न ताः स्म प्रतिगृह्णन्ति सर्वे ते देव दानवाः
अप्रतिग्रहणात् एव ता वै साधारणाः स्मृताः

na tāḥ sma pratigṛhṇanti sarve te deva dānavāḥ
apratigrahaṇāt eva tā vai sādhāraṇāḥ smṛtāḥ

वरुणस्य ततः कन्या वारुणी रघुनन्दन
उत्पपात महाभागा मार्गमाणा परिग्रहम्

varuṇasya tataḥ kanyā vāruṇī raghunandana
utpapāta mahābhāgā mārgamāṇā parigraham

दितेः पुत्रा न ताम् राम जगृहुर् वरुण आत्मजाम्
अदितेः तु सुता वीर जगृहुः ताम् अनिन्दिताम्

diteḥ putrā na tām rāma jagṛhur varuṇa ātmajām
aditeḥ tu sutā vīra jagṛhuḥ tām aninditām

असुराः तेन दैतेयाः सुराः तेन अदितेः सुताः
हृष्टाः प्रमुदिताः च आसन् वारुणी ग्रहणात् सुराः

asurāḥ tena daiteyāḥ surāḥ tena aditeḥ sutāḥ
hṛṣṭāḥ pramuditāḥ ca āsan vāruṇī grahaṇāt surāḥ

उच्चैःश्रवा हय श्रेष्ठो मणि रत्नम् च कौस्तुभम्
उदतिष्ठन् नरश्रेष्ठ तथैव अमृतम् उत्तमम्

uccaiḥśravā haya śreṣṭho maṇi ratnam ca kaustubham
udatiṣṭhan naraśreṣṭha tathaiva amṛtam uttamam

अथ तस्य कृते राम महान् आसीत् कुल क्षयः
अदितेः तु ततः पुत्रा दितेः पुत्रान् असूदयन्

atha tasya kṛte rāma mahān āsīt kula kṣayaḥ
aditeḥ tu tataḥ putrā diteḥ putrān asūdayan

एकताम् अगमन् सर्वे असुरा राक्शसैः सह
युद्धम् आसीत् महाघोरम् वीर त्रैलोक्य मोहनम्

ekatām agaman sarve asurā rākśasaiḥ saha
yuddham āsīt mahāghoram vīra trailokya mohanam

यदा क्शयम् गतम् सर्वम् तदा विष्णुः महाबलः
अमृतम् सः अहरत् तूर्णम् मायाम् आस्थाय मोहिनीम्

yadā kśayam gatam sarvam tadā viṣṇuḥ mahābalaḥ
amṛtam saḥ aharat tūrṇam māyām āsthāya mohinīm

ये गता अभिमुखम् विष्णुम् अक्शरम् पुरुषोत्तमम्
सꣳपिष्टाः ते तदा युद्धे बिष्णुना प्रभ विष्णुना

ye gatā abhimukham viṣṇum akśaram puruṣottamam
sam̐piṣṭāḥ te tadā yuddhe biṣṇunā prabha viṣṇunā

अदितेः आत्मजा वीरा दितेः पुत्रान् निजघ्निरे
अस्मिन् घोरे महायुद्धे दैतेया अदित्यायोः भृशम्

aditeḥ ātmajā vīrā diteḥ putrān nijaghnire
asmin ghore mahāyuddhe daiteyā adityāyoḥ bhṛśam

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये बाल काण्डे पन्च चत्वारिꣳशः
सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye bāla kāṇḍe panca catvārim̐śaḥ
sargaḥ