सुमंत्रः चोदितो राज्ञा प्रोवाच इदम् वचः तदा
यथा ऋष्यशृङ्गः तु आनीतो येन उपायेन मंत्रिभिः
तन्मे निगदितम् सर्वम् शृणु मे मंत्रिभिः सह

sumaṃtraḥ codito rājñā provāca idam vacaḥ tadā
yathā ṛṣyaśṛṅgaḥ tu ānīto yena upāyena maṃtribhiḥ
tanme nigaditam sarvam śṛṇu me maṃtribhiḥ saha

रोमपादम् उवाच इदम् सह अमात्यः पुरोहितः
उपायो निरपायो अयम् अस्माभिः अभिचिन्तितः

romapādam uvāca idam saha amātyaḥ purohitaḥ
upāyo nirapāyo ayam asmābhiḥ abhicintitaḥ

ऋष्यशृङ्गो वनचरः तपः स्वाध्याय संयुतः
अनभिज्ञः तु नारीणाम् विषयाणाम् सुखस्य च

ṛṣyaśṛṅgo vanacaraḥ tapaḥ svādhyāya saṃyutaḥ
anabhijñaḥ tu nārīṇām viṣayāṇām sukhasya ca

इन्द्रियार्थैः अभिमतैः नरचित्त प्रमाथिभि
पुरम् आनाययिष्यामः क्षिप्रम् च अध्यवसीयताम्

indriyārthaiḥ abhimataiḥ naracitta pramāthibhi
puram ānāyayiṣyāmaḥ kṣipram ca adhyavasīyatām

गणिकाः तत्र गच्छन्तु रूपवत्यः स्वलंकृताः
प्रलोभ्य विविध उपायैः आनेष्यन्ति इह सत्कृताः

gaṇikāḥ tatra gacchantu rūpavatyaḥ svalaṃkṛtāḥ
pralobhya vividha upāyaiḥ āneṣyanti iha satkṛtāḥ

श्रुत्वा तथा इति राजा च प्रत्युवाच पुरोहितम्
पुरोहितो मंत्रिणः च तथा चक्रुः च ते तथा

śrutvā tathā iti rājā ca pratyuvāca purohitam
purohito maṃtriṇaḥ ca tathā cakruḥ ca te tathā

वारमुख्याः तु तत् श्रुत्वा वनम् प्रविविशुः महत्
आश्रमस्य अविदूरे अस्मिन् यत्नम् कुर्वन्ति द^^र्शने

vāramukhyāḥ tu tat śrutvā vanam praviviśuḥ mahat
āśramasya avidūre asmin yatnam kurvanti da^^rśane

पितुः स नित्य संतुष्टो न अतिचक्राम च आश्रमात्

pituḥ sa nitya saṃtuṣṭo na aticakrāma ca āśramāt

ततः कदाचित् तम् देशम् आजगाम यदृच्छया
विभाण्डक सुतः तत्र ताः च अपश्यत् वरांगनाः

tataḥ kadācit tam deśam ājagāma yadṛcchayā
vibhāṇḍaka sutaḥ tatra tāḥ ca apaśyat varāṃganāḥ

ताः चित्र वेषाः प्रमदा गायंत्यो मधुर स्वरम्
ऋषि पुत्रम् उपागंय सर्वा वचनम् अब्रुवन्

tāḥ citra veṣāḥ pramadā gāyaṃtyo madhura svaram
ṛṣi putram upāgaṃya sarvā vacanam abruvan

कः त्वम् किम् वर्तसे ब्रह्मन् ज्ञातुम् इच्छामहे वयम्
एकः त्वम् विजने दूरे वने चरसि शंस नः

kaḥ tvam kim vartase brahman jñātum icchāmahe vayam
ekaḥ tvam vijane dūre vane carasi śaṃsa naḥ

अदृष्ट रूपाः ताः तेन कांय रूपा वने स्त्रियः
हार्दात् तस्य मतिः जाता अख्यातुम् पितरम् स्वकम्

adṛṣṭa rūpāḥ tāḥ tena kāṃya rūpā vane striyaḥ
hārdāt tasya matiḥ jātā akhyātum pitaram svakam

पिता विभाण्डको अस्माकम् तस्य अहम् सुत औरसः
ऋष्यशृङ्ग इति ख्यातम् नाम कर्म च मे भुवि

pitā vibhāṇḍako asmākam tasya aham suta aurasaḥ
ṛṣyaśṛṅga iti khyātam nāma karma ca me bhuvi

इह आश्रम पदो।अस्माकम् समीपे शुभ दर्शनाः
करिष्ये वो।अत्र पूजाम् वै सर्वेषाम् विधि पूर्वकम्

iha āśrama pado|asmākam samīpe śubha darśanāḥ
kariṣye vo|atra pūjām vai sarveṣām vidhi pūrvakam

ऋषि पुत्र वचः श्रुत्वा सर्वासाम् मतिरास वै
तत् आश्रम पदम् द्रष्टुम् जग्मुः सर्वाः ततो अंगनः

ṛṣi putra vacaḥ śrutvā sarvāsām matirāsa vai
tat āśrama padam draṣṭum jagmuḥ sarvāḥ tato aṃganaḥ

गतानाम् तु ततः पूजाम् ऋषि पुत्रः चकार ह
इदम् अर्घ्यम् इदम् पाद्यम् इदम् मूलम् फलम् च नः

gatānām tu tataḥ pūjām ṛṣi putraḥ cakāra ha
idam arghyam idam pādyam idam mūlam phalam ca naḥ

प्रतिगृह्य तु ताम् पूजाम् सर्वा एव समुत्सुकाः
ऋषेर् भीताः च शीघ्रम् तु गमनाय मतिम् दधुः

pratigṛhya tu tām pūjām sarvā eva samutsukāḥ
ṛṣer bhītāḥ ca śīghram tu gamanāya matim dadhuḥ

अस्माकम् अपि मुख्यानि फलानि इमानि हे द्विज
गृहाण विप्र भद्रम् ते भक्षयस्व च मा अचिरम्

asmākam api mukhyāni phalāni imāni he dvija
gṛhāṇa vipra bhadram te bhakṣayasva ca mā aciram

ततः ताः तम् समालिंग्य सर्वा हर्ष समन्विताः
मोदकान् प्रददुः तस्मै भक्ष्याम् च विविधान् शुभान्

tataḥ tāḥ tam samāliṃgya sarvā harṣa samanvitāḥ
modakān pradaduḥ tasmai bhakṣyām ca vividhān śubhān

तानि च आस्वाद्य तेजस्वी फलानि इति स्म मन्यते
अनास्वादित पूर्वाणि वने नित्य निवासिनाम्

tāni ca āsvādya tejasvī phalāni iti sma manyate
anāsvādita pūrvāṇi vane nitya nivāsinām

आपृच्छ्य च तदा विप्रम् व्रत चर्याम् निवेद्य च
गच्छन्ति स्म अपदेशात् ता भीताः तस्य पितुः स्त्रियः

āpṛcchya ca tadā vipram vrata caryām nivedya ca
gacchanti sma apadeśāt tā bhītāḥ tasya pituḥ striyaḥ

गतासु तासु सर्वासु काश्यपस्य आत्मजो द्विजः
अस्वस्थ हृदयः च आसीत् दुःखात् च परिवर्तते

gatāsu tāsu sarvāsu kāśyapasya ātmajo dvijaḥ
asvastha hṛdayaḥ ca āsīt duḥkhāt ca parivartate

ततो।अपरे द्युः तम् देशम् आजगाम स वीर्यवान्
विभाण्डक सुतः श्रीमान् मनसा विचिन्तयन् मुहुः

tato|apare dyuḥ tam deśam ājagāma sa vīryavān
vibhāṇḍaka sutaḥ śrīmān manasā vicintayan muhuḥ

दृष्ट्वा एव च ततो विप्रम् आयान्तम् हृष्ट मानसाः

dṛṣṭvā eva ca tato vipram āyāntam hṛṣṭa mānasāḥ

चित्राणि अत्र बहूनि स्युः मूलानि च फलनि च
तत्र अपि एष विशेषेण विधिः हि भविता ध्रुवम्

citrāṇi atra bahūni syuḥ mūlāni ca phalani ca
tatra api eṣa viśeṣeṇa vidhiḥ hi bhavitā dhruvam

श्रुत्वा तु वचनम् तासाम् सर्वासाम् हृदयम् गमम्
गमनाय मतिम् चक्रे तम् च निन्युः तथा स्त्रियः

śrutvā tu vacanam tāsām sarvāsām hṛdayam gamam
gamanāya matim cakre tam ca ninyuḥ tathā striyaḥ

तत्र च आनीयमाने तु विप्रे तस्मिन् महात्मनि
ववर्ष सहसा देवो जगत् प्रह्लादयन् तदा

tatra ca ānīyamāne tu vipre tasmin mahātmani
vavarṣa sahasā devo jagat prahlādayan tadā

वर्षेण एव आगतम् विप्रम् तापसम् स नराधिपः
प्रति उद्गंय मुनिम् प्रह्वः शिरसा च महीम् गतः

varṣeṇa eva āgatam vipram tāpasam sa narādhipaḥ
prati udgaṃya munim prahvaḥ śirasā ca mahīm gataḥ

अन्तःपुरम् प्रवेश्य अस्मै कन्याम् दत्त्वा यथाविधि
शांताम् शान्तेन मनसा राजा हर्षम् अवाप सः

antaḥpuram praveśya asmai kanyām dattvā yathāvidhi
śāṃtām śāntena manasā rājā harṣam avāpa saḥ

इति वाल्मीकि रामायणे अदि काव्ये बाल काण्डे दशमः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe adi kāvye bāla kāṇḍe daśamaḥ sargaḥ