प्रतिप्रयाते भरते वसन् रामः तपो वने
लक्षयाम् आस स उद्वेगम् अथ औत्सुक्यम् तपस्विनाम्

pratiprayāte bharate vasan rāmaḥ tapo vane
lakṣayām āsa sa udvegam atha autsukyam tapasvinām

ये तत्र चित्र कूटस्य पुरस्तात् तापस आश्रमे
रामम् आश्रित्य निरताः तान् अलक्षयद् उत्सुकान्

ye tatra citra kūṭasya purastāt tāpasa āśrame
rāmam āśritya niratāḥ tān alakṣayad utsukān

नयनैर् भृकुटीभिः च रामम् निर्दिश्य शन्किताः
अन्योन्यम् उपजल्पन्तः शनैः चक्रुर् मिथः कथाः

nayanair bhṛkuṭībhiḥ ca rāmam nirdiśya śankitāḥ
anyonyam upajalpantaḥ śanaiḥ cakrur mithaḥ kathāḥ

तेषाम् औत्सुक्यम् आलक्ष्य रामः तु आत्मनि शन्कितः
कृत अन्जलिर् उवाच इदम् ऋषिम् कुल पतिम् ततः

teṣām autsukyam ālakṣya rāmaḥ tu ātmani śankitaḥ
kṛta anjalir uvāca idam ṛṣim kula patim tataḥ

न कच्चिद् भगवन् किंचित् पूर्व वृत्तम् इदम् मयि
दृश्यते विकृतम् येन विक्रियन्ते तपस्विनः

na kaccid bhagavan kiṃcit pūrva vṛttam idam mayi
dṛśyate vikṛtam yena vikriyante tapasvinaḥ

प्रमादाच् चरितम् कच्चित् किंचिन् न अवरजस्य मे
लक्ष्मणस्य ऋषिभिर् दृष्टम् न अनुरूपम् इव आत्मनः

pramādāc caritam kaccit kiṃcin na avarajasya me
lakṣmaṇasya ṛṣibhir dṛṣṭam na anurūpam iva ātmanaḥ

कच्चित् शुश्रूषमाणा वः शुश्रूषण परा मयि
प्रमदा अभ्युचिताम् वृत्तिम् सीता युक्तम् न वर्तते

kaccit śuśrūṣamāṇā vaḥ śuśrūṣaṇa parā mayi
pramadā abhyucitām vṛttim sītā yuktam na vartate

अथ ऋषिर् जरया वृद्धः तपसा च जराम् गतः
वेपमान इव उवाच रामम् भूत दया परम्

atha ṛṣir jarayā vṛddhaḥ tapasā ca jarām gataḥ
vepamāna iva uvāca rāmam bhūta dayā param

कुतः कल्याण सत्त्वायाः कल्याण अभिरतेः तथा
चलनम् तात वैदेह्याः तपस्विषु विशेषतः

kutaḥ kalyāṇa sattvāyāḥ kalyāṇa abhirateḥ tathā
calanam tāta vaidehyāḥ tapasviṣu viśeṣataḥ

त्वन् निमित्तम् इदम् तावत् तापसान् प्रति वर्तते
रक्षोभ्यः तेन सम्विग्नाः कथयन्ति मिथः कथाः

tvan nimittam idam tāvat tāpasān prati vartate
rakṣobhyaḥ tena samvignāḥ kathayanti mithaḥ kathāḥ

रावण अवरजः कश्चित् खरो नाम इह राक्षसः
उत्पाट्य तापसान् सर्वान् जन स्थान निकेतनान्

rāvaṇa avarajaḥ kaścit kharo nāma iha rākṣasaḥ
utpāṭya tāpasān sarvān jana sthāna niketanān

त्वम् यदा प्रभृति ह्य् अस्मिन्न् आश्रमे तात वर्तसे
तदा प्रभृति रक्षांसि विप्रकुर्वन्ति तापसान्

tvam yadā prabhṛti hy asminn āśrame tāta vartase
tadā prabhṛti rakṣāṃsi viprakurvanti tāpasān

दर्शयन्ति हि बीभत्सैः क्रूरैर् भीषणकैर् अपि
नाना रूपैर् विरूपैः च रूपैर् असुख दर्शनैः

darśayanti hi bībhatsaiḥ krūrair bhīṣaṇakair api
nānā rūpair virūpaiḥ ca rūpair asukha darśanaiḥ

अप्रशस्तैर् अशुचिभिः सम्प्रयोज्य च तापसान्
प्रतिघ्नन्त्य् अपरान् क्षिप्रम् अनार्याः पुरतः स्थितः

apraśastair aśucibhiḥ samprayojya ca tāpasān
pratighnanty aparān kṣipram anāryāḥ purataḥ sthitaḥ

तेषु तेषु आश्रमस्थानेषु अबुद्धम् अवलीय च
रमन्ते तापसाम्ः तत्र नाशयन्तो अल्प चेतसः

teṣu teṣu āśramasthāneṣu abuddham avalīya ca
ramante tāpasāmḥ tatra nāśayanto alpa cetasaḥ

अपक्षिपन्ति स्रुग् भाण्डान् अग्नीन् सिन्चन्ति वारिणा
कलशाम्ः च प्रमृद्नन्ति हवने समुपस्थिते

apakṣipanti srug bhāṇḍān agnīn sincanti vāriṇā
kalaśāmḥ ca pramṛdnanti havane samupasthite

तैर् दुरात्मभिर् आविष्टान् आश्रमान् प्रजिहासवः
गमनाय अन्य देशस्य चोदयन्त्य् ऋषयो अद्य माम्

tair durātmabhir āviṣṭān āśramān prajihāsavaḥ
gamanāya anya deśasya codayanty ṛṣayo adya mām

तत् पुरा राम शारीराम् उपहिंसाम् तपस्विषु
दर्शयति हि दुष्टाः ते त्यक्ष्याम इमम् आश्रमम्

tat purā rāma śārīrām upahiṃsām tapasviṣu
darśayati hi duṣṭāḥ te tyakṣyāma imam āśramam

बहु मूल फलम् चित्रम् अविदूराद् इतो वनम्
पुराण आश्रमम् एव अहम् श्रयिष्ये सगणः पुनः

bahu mūla phalam citram avidūrād ito vanam
purāṇa āśramam eva aham śrayiṣye sagaṇaḥ punaḥ

खरः त्वय्य् अपि च अयुक्तम् पुरा तात प्रवर्तते
सह अस्माभिर् इतो गग्च्छ यदि बुद्धिः प्रवर्तते

kharaḥ tvayy api ca ayuktam purā tāta pravartate
saha asmābhir ito gagccha yadi buddhiḥ pravartate

सकलत्रस्य संदेहो नित्यम् यत् तस्य राघव
समर्थस्य अपि हि सतो वासो दुह्ख इह अद्य ते

sakalatrasya saṃdeho nityam yat tasya rāghava
samarthasya api hi sato vāso duhkha iha adya te

इत्य् उक्तवन्तम् रामः तम् राज पुत्रः तपस्विनम्
न शशाक उत्तरैर् वाक्यैर् अवरोद्धुम् समुत्सुकम्

ity uktavantam rāmaḥ tam rāja putraḥ tapasvinam
na śaśāka uttarair vākyair avaroddhum samutsukam

अभिनन्द्य समापृग्च्छ्य समाधाय च राघवम्
स जगाम आश्रमम् त्यक्त्वा कुलैः कुल पतिः सह

abhinandya samāpṛgcchya samādhāya ca rāghavam
sa jagāma āśramam tyaktvā kulaiḥ kula patiḥ saha

रामः संसाध्य तु ऋषि गणम् अनुगमना
देशात् तस्माच्चित् कुल पतिम् अभिवाद्य ऋषिम्
सम्यक् प्रीतैः तैर् अनुमत उपदिष्ट अर्थः
पुण्यम् वासाय स्व निलयम् उपसम्पेदे

rāmaḥ saṃsādhya tu ṛṣi gaṇam anugamanā
deśāt tasmāccit kula patim abhivādya ṛṣim
samyak prītaiḥ tair anumata upadiṣṭa arthaḥ
puṇyam vāsāya sva nilayam upasampede

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे षोडशोत्तरशततमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye ayodhyākāṇḍe ṣoḍaśottaraśatatamaḥ sargaḥ