ताम् श्रुत्वा करुणां वाचं पितुर्मरणसंहिताम्
राघवो भरतेनोक्तां बभूव गतचेतनः

tām śrutvā karuṇāṃ vācaṃ piturmaraṇasaṃhitām
rāghavo bharatenoktāṃ babhūva gatacetanaḥ

तं तु वज्रमिवोत्सृष्टमाहवे दानवारिणा
वाग्वज्रं भरतेनोक्तममनोज्ञं परम्तपः

taṃ tu vajramivotsṛṣṭamāhave dānavāriṇā
vāgvajraṃ bharatenoktamamanojñaṃ paramtapaḥ

तथा निपतितं रामं जगत्यां जगतीपतिम्
कूलघातपरिश्रान्तं पसुप्तमिव कुञ्जरम्

tathā nipatitaṃ rāmaṃ jagatyāṃ jagatīpatim
kūlaghātapariśrāntaṃ pasuptamiva kuñjaram

स तु संज्ञां पुनर्लब्ध्वा नेत्राभ्यामस्रमुत्सृजन्
उपाक्रामत काकुत्थ्सः कृपणं बहु भाषितुम्

sa tu saṃjñāṃ punarlabdhvā netrābhyāmasramutsṛjan
upākrāmata kākutthsaḥ kṛpaṇaṃ bahu bhāṣitum

स रामः स्वर्गतं श्रुत्वा पितरम् पृथिवीपतिम्
उवाच भरतं वाक्यं धर्मात्मा धर्मसंहितम्

sa rāmaḥ svargataṃ śrutvā pitaram pṛthivīpatim
uvāca bharataṃ vākyaṃ dharmātmā dharmasaṃhitam

किं करिष्याम्ययोध्यायां ताते दिष्टां गतिम् गते
कस्ताम् राजवराद्धीनामयोध्याम् पालयिष्यति

kiṃ kariṣyāmyayodhyāyāṃ tāte diṣṭāṃ gatim gate
kastām rājavarāddhīnāmayodhyām pālayiṣyati

किम् नु तस्य मया कार्यं दुर्जातेन महात्मनः
यो मृतो मम शोकेन मया चापि न संस्कृतः

kim nu tasya mayā kāryaṃ durjātena mahātmanaḥ
yo mṛto mama śokena mayā cāpi na saṃskṛtaḥ

अहोः भरत! सिद्धार्थो येन राजा त्वयानुघ!
शत्रुघ्नेन च सर्वेषु प्रेतकृत्येषु सत्कृतः

ahoḥ bharata! siddhārtho yena rājā tvayānugha!
śatrughnena ca sarveṣu pretakṛtyeṣu satkṛtaḥ

निष्प्रधाना मनेकाग्रां नरेन्द्रेण विना कृताम्
निवृत्तवनवासो।अपि नायोध्यां गन्तुमुत्सहे

niṣpradhānā manekāgrāṃ narendreṇa vinā kṛtām
nivṛttavanavāso|api nāyodhyāṃ gantumutsahe

समाप्तवनवासं मामयोध्यायाम् परम्तप
को।अनु शासिष्यति पुनस्तते लोकान्तरं गते

samāptavanavāsaṃ māmayodhyāyām paramtapa
ko|anu śāsiṣyati punastate lokāntaraṃ gate

पुरा प्रेक्ष्य सुवृत्तं माम् पिता यान्याह सान्त्वयन्
वाक्यानि तानि श्रोष्यामि कुतः श्रोतसुखान्यहम्

purā prekṣya suvṛttaṃ mām pitā yānyāha sāntvayan
vākyāni tāni śroṣyāmi kutaḥ śrotasukhānyaham

एवमुक्त्वा स भरतं भार्यामभ्येत्य राघवः
उवाच शोकसम्तप्तः पूर्णचन्द्रनिभाननाम्

evamuktvā sa bharataṃ bhāryāmabhyetya rāghavaḥ
uvāca śokasamtaptaḥ pūrṇacandranibhānanām

सीते मृतस्ते श्वशुरः पित्रा हीनो।असि लक्ष्मण
भरतो कुःखमाचष्टे स्वर्गतं पृथिवीपतिम्

sīte mṛtaste śvaśuraḥ pitrā hīno|asi lakṣmaṇa
bharato kuḥkhamācaṣṭe svargataṃ pṛthivīpatim

ततो बहुगुणम् तेषां बाष्पो नेत्रेष्वजायत
तथा ब्रुवति काकुत्थ्स कुमाराणां यशस्विनाम्

tato bahuguṇam teṣāṃ bāṣpo netreṣvajāyata
tathā bruvati kākutthsa kumārāṇāṃ yaśasvinām

ततस्ते भ्रातरस्सर्वे भृशमाश्वास्य राघवम्
अब्रुवन् जगतीभर्तुः क्रियतामुदकं पितुः

tataste bhrātarassarve bhṛśamāśvāsya rāghavam
abruvan jagatībhartuḥ kriyatāmudakaṃ pituḥ

सा सीता श्वशुरं श्रुत्वा स्वर्गलोकगतम् नृपम्
नेत्राभ्यामश्रुपूर्णाभ्यामशकन्नेक्षितुं पतिम्

sā sītā śvaśuraṃ śrutvā svargalokagatam nṛpam
netrābhyāmaśrupūrṇābhyāmaśakannekṣituṃ patim

सान्त्वयित्वा तु तां रामो रुदतीं जनकात्मजाम्
उवाच लक्ष्मणम् तत्र दुःखितो दुःखितम् वचः

sāntvayitvā tu tāṃ rāmo rudatīṃ janakātmajām
uvāca lakṣmaṇam tatra duḥkhito duḥkhitam vacaḥ

आनयेङ्गुदिपिण्याकं चीरमाहर चोत्तरम्
जलक्रियार्थं तातस्य गमिष्यामि महात्मनः

ānayeṅgudipiṇyākaṃ cīramāhara cottaram
jalakriyārthaṃ tātasya gamiṣyāmi mahātmanaḥ

सीता पुरस्ताद्र्वजतु त्वमेनामभितो व्रज
अहं पश्चाद्गमिष्यामि गति र्ह्येषा सुदारुणा

sītā purastādrvajatu tvamenāmabhito vraja
ahaṃ paścādgamiṣyāmi gati rhyeṣā sudāruṇā

ततो नित्यानुगस्तेषां विदितात्मा महामतिः
मृदुर्दान्तस्च शान्तश्च रामे च दृढभक्तिमान्

tato nityānugasteṣāṃ viditātmā mahāmatiḥ
mṛdurdāntasca śāntaśca rāme ca dṛḍhabhaktimān

ते सुतीर्थाम् ततः कृच्छ्रादुपागम्य यशस्विनः
नदीम् मन्दाकिनीम् रम्याम् सदा पुष्पितकाननाम्

te sutīrthām tataḥ kṛcchrādupāgamya yaśasvinaḥ
nadīm mandākinīm ramyām sadā puṣpitakānanām

प्रगृह्य च महीपालो जलपूरितमञ्जलिम्
दिशम् याम्यामभिमुखो रुदन्वचनम्ब्रवीत्

pragṛhya ca mahīpālo jalapūritamañjalim
diśam yāmyāmabhimukho rudanvacanambravīt

एतत्ते राजशार्दूल विमलं तोयमक्षयम्
पितृलोकगतस्याद्य मद्दत्तमुपतिष्ठतु

etatte rājaśārdūla vimalaṃ toyamakṣayam
pitṛlokagatasyādya maddattamupatiṣṭhatu

ततो मन्दाकिनीतीरात्र्पत्युत्तीर्य स राघवः
पितुश्चकार तेजस्वी निवापं ब्रातृभिः सह

tato mandākinītīrātrpatyuttīrya sa rāghavaḥ
pituścakāra tejasvī nivāpaṃ brātṛbhiḥ saha

ऐङ्गुदम् बदरीमिश्रम् पिण्याकम् दर्भसंस्तरे
न्यस्य रामस्स दुःखार्तो रुदन्वचनमब्रवीत्

aiṅgudam badarīmiśram piṇyākam darbhasaṃstare
nyasya rāmassa duḥkhārto rudanvacanamabravīt

इदम्भुङ्क्ष्व महाराज प्रीतो यदशना वयम्
यदन्नः पुरुषो भवति तदन्ना स्तस्य देवताः

idambhuṅkṣva mahārāja prīto yadaśanā vayam
yadannaḥ puruṣo bhavati tadannā stasya devatāḥ

ततस्तेनैव मार्गेण प्रत्युत्तीर्य नदीतटात्
आरुरोह नरव्याघ्रो रम्यसानुं महिधरम्

tatastenaiva mārgeṇa pratyuttīrya nadītaṭāt
āruroha naravyāghro ramyasānuṃ mahidharam

ततः पर्णकुटीद्वारमासाद्य जगतीपतिः
परिजग्राह बाहुभ्यामुभौ भरतलक्ष्मणौ

tataḥ parṇakuṭīdvāramāsādya jagatīpatiḥ
parijagrāha bāhubhyāmubhau bharatalakṣmaṇau

तेषां तु रुदतां शब्दात्प्रतिश्रुत्को।अभवद्गिरौ
भ्रात्र्^ऊ सह वैदेह्या सिंहानामिव नर्धताम्

teṣāṃ tu rudatāṃ śabdātpratiśrutko|abhavadgirau
bhrātr^ū saha vaidehyā siṃhānāmiva nardhatām

महाबलानाम् रुदताअं कुर्वतामुदकं पितुः
विज्ञाय तुमुलं शब्दम् त्रस्ता भरतसैनिकाः

mahābalānām rudatāaṃ kurvatāmudakaṃ pituḥ
vijñāya tumulaṃ śabdam trastā bharatasainikāḥ

आब्रुवंश्चापि रामेण भरतस्संगतो ध्रुवम्
तेषामेव महाशब्दः शोचतां पितरं मृतम्

ābruvaṃścāpi rāmeṇa bharatassaṃgato dhruvam
teṣāmeva mahāśabdaḥ śocatāṃ pitaraṃ mṛtam

अथ वासान्परित्यज्य तं सर्वे।अभिमुखाः स्वनम्
अ प्येकमनसो जग्मुर्यथास्थानम् प्रधाविताः

atha vāsānparityajya taṃ sarve|abhimukhāḥ svanam
a pyekamanaso jagmuryathāsthānam pradhāvitāḥ

हयैरन्ये गजैरन्ये रथैरन्ये स्वलम्कृतैः
सुकुमारास्तथैवान्ये पद्भिरेव नरा ययः

hayairanye gajairanye rathairanye svalamkṛtaiḥ
sukumārāstathaivānye padbhireva narā yayaḥ

अचिरप्रोषितम् रामम् चिरविप्रोषितं यथा
द्रष्टुकामो जनस्सर्वो जगाम सहसाश्रमम्

aciraproṣitam rāmam ciraviproṣitaṃ yathā
draṣṭukāmo janassarvo jagāma sahasāśramam

भ्रात्रूणां त्वरितास्तत्र द्रष्टुकामास्समागमम्
युयुर्बहुविधैर्यानैः खरनेविस्वनाकुलैः

bhrātrūṇāṃ tvaritāstatra draṣṭukāmāssamāgamam
yuyurbahuvidhairyānaiḥ kharanevisvanākulaiḥ

सा भूमिर्बहुभिर्यानै खरनेमिसम्रहता
मुमोच तुमुलं शब्दं द्यौरिवाभ्रसमागमे

sā bhūmirbahubhiryānai kharanemisamrahatā
mumoca tumulaṃ śabdaṃ dyaurivābhrasamāgame

तेन वित्रासिता नागाः करेणुपरिवारिताः
आवासयन्तो गन्धेन जग्मुरन्यद्वनम् ततः

tena vitrāsitā nāgāḥ kareṇuparivāritāḥ
āvāsayanto gandhena jagmuranyadvanam tataḥ

वराहवृकसम्घाश्च सिंहाश्च महिषाः सर्पवानराः
व्याघ्रगोकर्णगवयाः वित्रेसुः पृषतैस्सह

varāhavṛkasamghāśca siṃhāśca mahiṣāḥ sarpavānarāḥ
vyāghragokarṇagavayāḥ vitresuḥ pṛṣataissaha

रथाङ्गसाह्वा नत्यूह हंसाः कारण्डवाः प्लवाः
तथा पुंस्कोकोलाः क्रौञ्च विसम्ज्ञा भेजिरे दिशः

rathāṅgasāhvā natyūha haṃsāḥ kāraṇḍavāḥ plavāḥ
tathā puṃskokolāḥ krauñca visamjñā bhejire diśaḥ

तेन शब्देन वित्रस्तैराकासं पक्षिभिर्वऋतम्
मनुष्यैरावृता भूमिरुभयम् प्रबभौ त दा

tena śabdena vitrastairākāsaṃ pakṣibhirvaṛtam
manuṣyairāvṛtā bhūmirubhayam prababhau ta dā

तत्तस्तं पुरुषव्याघ्रम् यशस्विन मकीलम्षम्
आसीनं स्थण्डिले रामम् ददर्श सहसा जनः

tattastaṃ puruṣavyāghram yaśasvina makīlamṣam
āsīnaṃ sthaṇḍile rāmam dadarśa sahasā janaḥ

विगर्हमाणः कैकेयीं मन्थरासहितामपि
अभिगम्य जनो रामम् बाष्पपूर्णमुखो।अभवत्

vigarhamāṇaḥ kaikeyīṃ mantharāsahitāmapi
abhigamya jano rāmam bāṣpapūrṇamukho|abhavat

तान्नरान् बाष्पपूर्णाक्षान् समीक्ष्यथ सुदुःखितान्
पर्यष्वजत धर्मज्ञः पितृवन्मातृवच्च नः

tānnarān bāṣpapūrṇākṣān samīkṣyatha suduḥkhitān
paryaṣvajata dharmajñaḥ pitṛvanmātṛvacca naḥ

स तत्र कांश्चित् परिषन्वजे नरान्
नराश्च केचित्तु तमभ्यवादयन्
चकार सर्वान् सवयस्यबान्धवान्
यथार्ह मासाद्य तदा नृपात्मजः

sa tatra kāṃścit pariṣanvaje narān
narāśca kecittu tamabhyavādayan
cakāra sarvān savayasyabāndhavān
yathārha māsādya tadā nṛpātmajaḥ

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे त्र्युत्तरशततमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye ayodhyākāṇḍe tryuttaraśatatamaḥ sargaḥ