अथ आश्रमात् उपावृत्तम् अंतरा रघुनंदनः
परिपप्रच्छ सौमित्रिम् रामो दुःख अर्दितः पुनः

atha āśramāt upāvṛttam aṃtarā raghunaṃdanaḥ
paripapraccha saumitrim rāmo duḥkha arditaḥ punaḥ

तम् उवाच किम् अर्थम् त्वम् आगतो अपास्य मैथिलीम्
यदा सा तव विश्वासात् वने विहरिता मया

tam uvāca kim artham tvam āgato apāsya maithilīm
yadā sā tava viśvāsāt vane viharitā mayā

दृष्ट्वा एव अभ्यागतम् त्वाम् मे मैथिलीम् त्यज्य लक्ष्मण
शंकमानम् महत् पापम् यत् सत्यम् व्यथितम् मनः

dṛṣṭvā eva abhyāgatam tvām me maithilīm tyajya lakṣmaṇa
śaṃkamānam mahat pāpam yat satyam vyathitam manaḥ

स्फुरते नयनम् सव्यम् बाहुः च हृदयम् च मे
दृष्ट्वा लक्ष्मण दूरे त्वाम् सीता विरहितम् पथि

sphurate nayanam savyam bāhuḥ ca hṛdayam ca me
dṛṣṭvā lakṣmaṇa dūre tvām sītā virahitam pathi

एवम् उक्तः तु सौमित्रिः लक्ष्मणः शुभ लक्षणः
भूयो दुःख संआविष्टो दुःखितम् रामम् अब्रवी

evam uktaḥ tu saumitriḥ lakṣmaṇaḥ śubha lakṣaṇaḥ
bhūyo duḥkha saṃāviṣṭo duḥkhitam rāmam abravī

न स्वयम् काम कारेण ताम् त्यक्त्वा अहम् इह आगतः
प्रचोदितस्तयैवोग्रैत्वत्सकाशमिहाअगतः यद्वा
प्रचोदितः तया एव उग्रैः त्वत् सकाशम् इह आगतः

na svayam kāma kāreṇa tām tyaktvā aham iha āgataḥ
pracoditastayaivograitvatsakāśamihāagataḥ - yadvā -
pracoditaḥ tayā eva ugraiḥ tvat sakāśam iha āgataḥ

आर्येण एव परिक्रुष्टम् पराक्रुष्टम् हा सीते लक्ष्मण इति च
परित्राहि इति यत् वाक्यम् मैथिल्याः तत् श्रुतिम् गतम्

āryeṇa eva parikruṣṭam - parākruṣṭam - hā sīte lakṣmaṇa iti ca
paritrāhi iti yat vākyam maithilyāḥ tat śrutim gatam

सा तम् आर्त स्वरम् श्रुत्वा तव स्नेहेन मैथिली
गच्छ गच्छ इति माम् आह रुदन्ती भय विक्लवा विह्वला

sā tam ārta svaram śrutvā tava snehena maithilī
gaccha gaccha iti mām āha rudantī bhaya - viklavā - vihvalā

प्रचोद्यमानेन मया गच्छ इति बहुशः तया
प्रत्युक्ता मैथिली वाक्यम् इदम् तत् प्रत्यय अन्वितम्

pracodyamānena mayā gaccha iti bahuśaḥ tayā
pratyuktā maithilī vākyam idam tat pratyaya anvitam

न तत् पश्यामि अहम् रक्षो यत् अस्य भयम् आवहेत्
निर्वृता भव न अस्ति एतत् केन अपि एवम् उदाहृतम्

na tat paśyāmi aham rakṣo yat asya bhayam āvahet
nirvṛtā bhava na asti etat kena api evam udāhṛtam

विगर्हितम् च नीचम् च कथम् आर्यो अभिधास्यति
त्राहि इति वचनम् सीते यः त्रायेत् त्रिदशान् अपि

vigarhitam ca nīcam ca katham āryo abhidhāsyati
trāhi iti vacanam sīte yaḥ trāyet tridaśān api

किम् निमित्तम् तु केन अपि भ्रातुः आलंब्य मे स्वरम्
विस्वरम् व्याहृतम् वाक्यम् लक्ष्मण त्राहि माम् इति

kim nimittam tu kena api bhrātuḥ ālaṃbya me svaram
visvaram vyāhṛtam vākyam lakṣmaṇa trāhi mām iti

राक्षसेन ईरितम् वाक्यम् त्रसात् त्राहि इति शोभने
न भवत्या व्यथा कार्या कुनारी जन सेविता

rākṣasena īritam vākyam trasāt trāhi iti śobhane
na bhavatyā vyathā kāryā kunārī jana sevitā

अलम् वैक्लवताम् गंतुम् स्वस्था भव निर् उत्सुका
न च अस्ति त्रिषु लोकेषु पुमान् यो राघवम् रणे

alam vaiklavatām gaṃtum svasthā bhava nir utsukā
na ca asti triṣu lokeṣu pumān yo rāghavam raṇe

एवम् उक्ता तु वैदेही परिमोहित चेतना
उवाच अश्रूणि मुंचन्ती दारुणम् माम् इदम् वचः

evam uktā tu vaidehī parimohita cetanā
uvāca aśrūṇi muṃcantī dāruṇam mām idam vacaḥ

भावो मयि तव अत्यर्थम् पाप एव निवेशितः
विनष्टे भ्रातरि प्राप्तुम् न च त्वम् माम् अवाप्स्यसि

bhāvo mayi tava atyartham pāpa eva niveśitaḥ
vinaṣṭe bhrātari prāptum na ca tvam mām avāpsyasi

संकेतात् भरतेन त्वम् रामम् समनुगच्छसि
क्रोशन्तम् हि यथा अत्यर्थम् न एनम् अभ्यवपद्यसे

saṃketāt bharatena tvam rāmam samanugacchasi
krośantam hi yathā atyartham na enam abhyavapadyase

रिपुः प्रच्छन्न चारी त्वम् मत् अर्थम् अनुगच्छसि
राघवस्य अन्तर प्रेप्सुः तथा एनम् न अभिपद्यसे

ripuḥ pracchanna cārī tvam mat artham anugacchasi
rāghavasya antara prepsuḥ tathā enam na abhipadyase

एवम् उक्तो हि वैदेह्या संरब्धो रक्त लोचनः
क्रोधात् प्रस्फुरमाण ओष्ठ आश्रमात् अभिनिर्गतः

evam ukto hi vaidehyā saṃrabdho rakta locanaḥ
krodhāt prasphuramāṇa oṣṭha āśramāt abhinirgataḥ

एवम् ब्रुवाणम् सौमित्रिम् रामः संताप मोहितः
अब्रवीत् दुष्कृतम् सौम्य ताम् विना यत् त्वम् आगतः

evam bruvāṇam saumitrim rāmaḥ saṃtāpa mohitaḥ
abravīt duṣkṛtam saumya tām vinā yat tvam āgataḥ

जानन् अपि समर्थम् माम् रक्षसाम् अपवारणे
अनेन क्रोध वाक्येन मैथिल्या निर्गतो भवान्

jānan api samartham mām rakṣasām apavāraṇe
anena krodha vākyena maithilyā nirgato bhavān

न हि ते परितुष्यामि त्यक्त्वा यत् यासि मैथिलीम्
क्रुद्धायाः परुषम् श्रुत्वा स्त्रिया यत् त्वम् इह आगतः

na hi te parituṣyāmi tyaktvā yat yāsi maithilīm
kruddhāyāḥ paruṣam śrutvā striyā yat tvam iha āgataḥ

सर्वथा तु अपनीतम् ते सीतया यत् प्रचोदितः
क्रोधस्य वशम् आगम्य न अकरोः शासनम् मम

sarvathā tu apanītam te sītayā yat pracoditaḥ
krodhasya vaśam āgamya na akaroḥ śāsanam mama

असौ हि राक्षसः शेते शरेण अभिहतो मया
मृग रूपेण येन अहम् आश्रमात् अपवाहितः

asau hi rākṣasaḥ śete śareṇa abhihato mayā
mṛga rūpeṇa yena aham āśramāt apavāhitaḥ

विकृष्य चापम् परिधाय सायकम्
स लील बाणेन च ताडितो मया
मार्गीम् तनुम् त्यज्य च विक्लव स्वरो
बभूव केयूर धरः स राक्षसः

vikṛṣya cāpam paridhāya sāyakam
sa līla bāṇena ca tāḍito mayā
mārgīm tanum tyajya ca viklava svaro
babhūva keyūra dharaḥ sa rākṣasaḥ

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अरण्य काण्डे एको न षष्टितमः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye araṇya kāṇḍe eko na ṣaṣṭitamaḥ sargaḥ