खम् उत्पतन्तम् तम् दृष्ट्वा मैथिली जनक आत्मजा
दुःखिता परम उद्विग्ना भये महति वर्तिनी

kham utpatantam tam dṛṣṭvā maithilī janaka ātmajā
duḥkhitā parama udvignā bhaye mahati vartinī

रोष रोदन ताम्राक्षी भीमाक्षम् राक्षस अधिपम्
रुदती करुणम् सीता ह्रियमाणा इदम् अब्रवीत्

roṣa rodana tāmrākṣī bhīmākṣam rākṣasa adhipam
rudatī karuṇam sītā hriyamāṇā idam abravīt

न व्यपत्रपसे नीच कर्मणा अनेन रावण
ज्ञात्वा विरहिताम् यो माम् चोरयित्वा पलायसे

na vyapatrapase nīca karmaṇā anena rāvaṇa
jñātvā virahitām yo mām corayitvā palāyase

त्वया एव नूनम् दुष्टात्मन् भीरुणा हर्तुम् इच्छता
मम अपवाहितो भर्ता मृग रूपेण मायया

tvayā eva nūnam duṣṭātman bhīruṇā hartum icchatā
mama apavāhito bhartā mṛga rūpeṇa māyayā

यो हि माम् उद्यतः त्रातुम् सो अपि अयम् विनिपातितः
गृध्र राजः पुराणो असौ श्वशुरस्य सखा मम

yo hi mām udyataḥ trātum so api ayam vinipātitaḥ
gṛdhra rājaḥ purāṇo asau śvaśurasya sakhā mama

ओर्

or

ईदृशम् गर्हितम् कर्म कथम् कृत्वा न लज्जसे
स्त्रियाः च हरणम् नीच रहिते च परस्य च

īdṛśam garhitam karma katham kṛtvā na lajjase
striyāḥ ca haraṇam nīca rahite ca parasya ca

कथयिष्यन्ति लोकेषु पुरुषाः कर्म कुत्सितम्
सुनृशंसम् अधर्मिष्ठम् तव शौण्डीर्य मानिनः

kathayiṣyanti lokeṣu puruṣāḥ karma kutsitam
sunṛśaṃsam adharmiṣṭham tava śauṇḍīrya māninaḥ

धिक् ते शौर्यम् च सत्त्वम् च यत् त्वया कथितम् तदा
कुल आक्रोशकरम् लोके धिक् ते चारित्रम् ईदृशम्

dhik te śauryam ca sattvam ca yat tvayā kathitam tadā
kula ākrośakaram loke dhik te cāritram īdṛśam

किम् शक्यम् कर्तुम् एवम् हि यत् जवेन एव धावसि
मुहूर्तम् अपि तिष्ठस्व न जीवन् प्रतियास्यसि

kim śakyam kartum evam hi yat javena eva dhāvasi
muhūrtam api tiṣṭhasva na jīvan pratiyāsyasi

न हि चक्षुः पथम् प्राप्य तयोः पार्थिव पुत्रयोः
स सैन्यो अपि समर्थः त्वम् मुहूर्तम् अपि जीवितुम्

na hi cakṣuḥ patham prāpya tayoḥ pārthiva putrayoḥ
sa sainyo api samarthaḥ tvam muhūrtam api jīvitum

न त्वम् तयोः शर स्पर्शम् सोढुम् शक्तः कथंचन
वने प्रज्वलितस्य इव स्पर्शम् अग्नेः विहंगमः

na tvam tayoḥ śara sparśam soḍhum śaktaḥ kathaṃcana
vane prajvalitasya iva sparśam agneḥ vihaṃgamaḥ

साधु कृत्वा आत्मनः पथ्यम् साधु माम् मुंच रावण
मत् प्रधर्षण रुष्टो हि भ्रात्रा सह पतिः मम

sādhu kṛtvā ātmanaḥ pathyam sādhu mām muṃca rāvaṇa
mat pradharṣaṇa ruṣṭo hi bhrātrā saha patiḥ mama

येन त्वम् व्यवसायेन बलात् माम् हर्तुम् इच्छसि

yena tvam vyavasāyena balāt mām hartum icchasi

न हि अहम् तम् अपश्यन्ती भर्तारम् विबुध उपमम्

na hi aham tam apaśyantī bhartāram vibudha upamam

ओर्

or

मुमूर्षूणाम् तु सर्वेषाम् यत् पथ्यम् तत् न रोचते

mumūrṣūṇām tu sarveṣām yat pathyam tat na rocate

यथा च अस्मिन् भय स्थाने न बिभेषि दशानन

yathā ca asmin bhaya sthāne na bibheṣi daśānana

नदीम् वैतरणीम् घोराम् रुधिर ओघ विवाहिनीम्

nadīm vaitaraṇīm ghorām rudhira ogha vivāhinīm

तप्त कांचन पुष्पाम् च वैदूर्य प्रवर च्छदाम्

tapta kāṃcana puṣpām ca vaidūrya pravara cchadām

न हि त्वम् ईदृशम् कृत्वा तस्य अलीकम् महात्मनः

na hi tvam īdṛśam kṛtvā tasya alīkam mahātmanaḥ

बद्धः त्वम् काल पाशेन दुर्निवारेण रावण

baddhaḥ tvam kāla pāśena durnivāreṇa rāvaṇa

निमेष अन्तर मात्रेण विना भ्रातरम् आहवे

nimeṣa antara mātreṇa vinā bhrātaram āhave

एतत् च अन्यत् च परुषम् वैदेही रावण अंक गा
भय शोक समाविष्टा करुणम् विललाप ह

etat ca anyat ca paruṣam vaidehī rāvaṇa aṃka gā
bhaya śoka samāviṣṭā karuṇam vilalāpa ha

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अरण्य काण्डे त्रि पंचाशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye araṇya kāṇḍe tri paṃcāśaḥ sargaḥ