आज्ञप्तो रावणेन इत्थम् प्रतिकूलम् च राजवत्
अब्रवीत् परुषम् वाक्यम् निःशन्को राक्षसाधिपम्

ājñapto rāvaṇena ittham pratikūlam ca rājavat
abravīt paruṣam vākyam niḥśanko rākṣasādhipam

केन अयम् उपदिष्टः ते विनाशः पाप कर्मणा
स पुत्रस्य स राज्यस्य स अमात्यस्य निशाचर

kena ayam upadiṣṭaḥ te vināśaḥ pāpa karmaṇā
sa putrasya sa rājyasya sa amātyasya niśācara

कः त्वया सुखिना राजन् न अभिनन्दति पापकृत्
केन इदम् उपदिष्टम् ते मृत्यु द्वारम् उपायतः

kaḥ tvayā sukhinā rājan na abhinandati pāpakṛt
kena idam upadiṣṭam te mṛtyu dvāram upāyataḥ

शत्रवः तव सुव्यक्तम् हीन वीर्या निशा चर
इच्छन्ति त्वाम् विनश्यन्तम् उपरुद्धम् बलीयसा

śatravaḥ tava suvyaktam hīna vīryā niśā cara
icchanti tvām vinaśyantam uparuddham balīyasā

केन इदम् उपदिष्टम् ते क्षुद्रेण अहित बुद्धिना
यः त्वाम् इच्छति नश्यन्तम् स्व कृतेन निशाचर

kena idam upadiṣṭam te kṣudreṇa ahita buddhinā
yaḥ tvām icchati naśyantam sva kṛtena niśācara

वध्याः खलु न वध्यन्ते सचिवाः तव रावण
ये त्वाम् उत्पथम् आरूढम् न निगृह्णन्ति सर्वशः

vadhyāḥ khalu na vadhyante sacivāḥ tava rāvaṇa
ye tvām utpatham ārūḍham na nigṛhṇanti sarvaśaḥ

अमात्यैः काम वृत्तो हि राजा कापथम् आश्रितः
निग्राह्यः सर्वथा सद्भिः न निग्राह्यो निगृह्यसे

amātyaiḥ kāma vṛtto hi rājā kāpatham āśritaḥ
nigrāhyaḥ sarvathā sadbhiḥ na nigrāhyo nigṛhyase

धर्मम् अर्थम् च कामम् च यशः च जयताम् वर
स्वामि प्रसादात् सचिवाः प्राप्नुवन्ति निशाचर

dharmam artham ca kāmam ca yaśaḥ ca jayatām vara
svāmi prasādāt sacivāḥ prāpnuvanti niśācara

विपर्यये तु तत् सर्वम् व्यर्थम् भवति रावण
व्यसनम् स्वामि वैगुण्यात् प्राप्नुवन्ति इतरे जनाः

viparyaye tu tat sarvam vyartham bhavati rāvaṇa
vyasanam svāmi vaiguṇyāt prāpnuvanti itare janāḥ

राज मूलो हि धर्मः च जयः च जयताम् वर
तस्मात् सर्वासु अवस्थासु रक्षितव्यो नराधिपाः

rāja mūlo hi dharmaḥ ca jayaḥ ca jayatām vara
tasmāt sarvāsu avasthāsu rakṣitavyo narādhipāḥ

राज्यम् पालयितुम् शक्यम् न तीक्ष्णेन निशाचर
न च अपि प्रतिकूलेन न अविनीतेन राक्षस

rājyam pālayitum śakyam na tīkṣṇena niśācara
na ca api pratikūlena na avinītena rākṣasa

ये तीक्ष्ण मंत्राः सचिवा भज्यन्ते सह तेन वै
विषमे तुरगाः शीघ्रा मन्द सारथयो यथा

ye tīkṣṇa maṃtrāḥ sacivā bhajyante saha tena vai
viṣame turagāḥ śīghrā manda sārathayo yathā

बहवः साधवो लोके युक्त धर्मम् अनुष्ठिताः
परेषाम् अपराधेन विनष्टाः स परिच्छदाः

bahavaḥ sādhavo loke yukta dharmam anuṣṭhitāḥ
pareṣām aparādhena vinaṣṭāḥ sa paricchadāḥ

स्वामिना प्रतिकूलेन प्रजाः तीक्ष्णेन रावण
रक्ष्यमाणा न वर्धन्ते मेषा गोमायुना यथा

svāminā pratikūlena prajāḥ tīkṣṇena rāvaṇa
rakṣyamāṇā na vardhante meṣā gomāyunā yathā

अवश्यम् विनशिष्यन्ति सर्वे रावण राक्षसाः
येषाम् त्वम् कर्कशो राजा दुर्बुद्धिः अजित इन्द्रियः

avaśyam vinaśiṣyanti sarve rāvaṇa rākṣasāḥ
yeṣām tvam karkaśo rājā durbuddhiḥ ajita indriyaḥ

तद् इदम् काक तालीयम् घोरम् आसादितम् मया
अत्र त्वम् शोचनीयो असि स सैन्यो विनशिष्यसि

tad idam kāka tālīyam ghoram āsāditam mayā
atra tvam śocanīyo asi sa sainyo vinaśiṣyasi

माम् निहत्य तु रामो असौ अचिरात् त्वाम् वधिष्यति
अनेन कृत कृत्यो अस्मि म्रिये च अपि अरिणा हतः

mām nihatya tu rāmo asau acirāt tvām vadhiṣyati
anena kṛta kṛtyo asmi mriye ca api ariṇā hataḥ

दर्शनात् एव रामस्य हतम् माम् अवधारय
आत्मानम् च हतम् विद्धि हृत्वा सीताम् स बान्धवम्

darśanāt eva rāmasya hatam mām avadhāraya
ātmānam ca hatam viddhi hṛtvā sītām sa bāndhavam

आनयिष्यसि चेत् सीताम् आश्रमात् सहितो मया
न एव त्वम् असि न एव अहम् न एव लंका न राक्षसाः

ānayiṣyasi cet sītām āśramāt sahito mayā
na eva tvam asi na eva aham na eva laṃkā na rākṣasāḥ

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अरण्य काण्डे एक चत्वारिंशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye araṇya kāṇḍe eka catvāriṃśaḥ sargaḥ