मारीचस्य तु तत् वाक्यम् क्षमम् युक्तम् च रावणः
उक्तो न प्रतिजग्राह मर्तु काम इव औषधम्

mārīcasya tu tat vākyam kṣamam yuktam ca rāvaṇaḥ
ukto na pratijagrāha martu kāma iva auṣadham

तम् पथ्य हित वक्तारम् मारीचम् राक्षसाधिपः
अब्रवीत् परुषम् वाक्यम् अयुक्तम् काल चोदितः

tam pathya hita vaktāram mārīcam rākṣasādhipaḥ
abravīt paruṣam vākyam ayuktam kāla coditaḥ

यत् किल एतत् अयुक्तार्थम् मारीच मयि कथ्यते
वाक्यम् निष्फलम् अत्यर्थम् बीजम् उप्तम् इव ऊषरे

yat kila etat ayuktārtham mārīca mayi kathyate
vākyam niṣphalam atyartham bījam uptam iva ūṣare

त्वत् वाक्यैः न तु माम् शक्यम् भेतुम् भेत्तुम् रामस्य संयुगे
पाप शीलस्य मूर्खस्य मानुषस्य विशेषतः

tvat vākyaiḥ na tu mām śakyam - bhetum - bhettum rāmasya saṃyuge
pāpa śīlasya mūrkhasya mānuṣasya viśeṣataḥ

यः त्यक्त्वा सुहृदो राज्यम् मातरम् पितरम् तथा
स्त्री वाक्यम् प्राकृतम् श्रुत्वा वनम् एक पदे गतः

yaḥ tyaktvā suhṛdo rājyam mātaram pitaram tathā
strī vākyam prākṛtam śrutvā vanam eka pade gataḥ

अवश्यम् तु मया तस्य संयुगे खर घातिनः
प्राणैः प्रियतरा सीता हर्तव्या तव संनिधौ

avaśyam tu mayā tasya saṃyuge khara ghātinaḥ
prāṇaiḥ priyatarā sītā hartavyā tava saṃnidhau

एवम् मे निश्चिता बुद्धिः हृदि मारीच विद्यते
न व्यावर्तयितुम् शक्या स इन्द्रैः अपि सुर असुरैः

evam me niścitā buddhiḥ hṛdi mārīca vidyate
na vyāvartayitum śakyā sa indraiḥ api sura asuraiḥ

दोषम् गुणम् वा संपृष्टः त्वम् एवम् वक्तुम् अर्हसि
अपायम् वा अपि उपायम् वा कार्यस्य अस्य विनिश्चये

doṣam guṇam vā saṃpṛṣṭaḥ tvam evam vaktum arhasi
apāyam vā api upāyam vā kāryasya asya viniścaye

संपृष्टेन तु वक्तव्यम् सचिवेन विपश्चिता
उद्यत अंजलिना राज्ञे य इच्छेत् भूतिम् आत्मनः

saṃpṛṣṭena tu vaktavyam sacivena vipaścitā
udyata aṃjalinā rājñe ya icchet bhūtim ātmanaḥ

वाक्यम् अप्रतिकूलम् तु मृदु पूर्वम् शुभम् हितम्
उपचारेण युक्तम् च वक्तव्यो वसुधा अधिपः

vākyam apratikūlam tu mṛdu pūrvam śubham hitam
upacāreṇa yuktam ca vaktavyo vasudhā adhipaḥ

स अवमर्दम् तु यत् वाक्यम् अथवा मारीच हितम् उच्यते
न अभिनंदति तत् राजा मानार्थी मान वर्जितम्

sa avamardam tu yat vākyam athavā mārīca hitam ucyate
na abhinaṃdati tat rājā mānārthī māna varjitam

पंच रूपाणि राजानो धारयन्ति अमित ओजसः
अग्नेः इन्द्रस्य सोमस्य यमस्य वरुणस्य च

paṃca rūpāṇi rājāno dhārayanti amita ojasaḥ
agneḥ indrasya somasya yamasya varuṇasya ca

औष्ण्यम् तथा विक्रमम् च सौम्यम् दण्डम् प्रसन्नताम्
धारयन्ति महाताम्नो राजानः क्षणदाचर

auṣṇyam tathā vikramam ca saumyam daṇḍam prasannatām
dhārayanti mahātāmno rājānaḥ kṣaṇadācara

त्वम् तु धर्मम् अविज्ञाय केवलम् मोहम् आश्रितः

tvam tu dharmam avijñāya kevalam moham āśritaḥ

गुण दोषौ न पृच्छामि क्षमम् च आत्मनि राक्षस

guṇa doṣau na pṛcchāmi kṣamam ca ātmani rākṣasa

अस्मिन् तु स भवान् कृत्ये साहाय्यम् कर्तुम् अर्हसि

asmin tu sa bhavān kṛtye sāhāyyam kartum arhasi

सौवर्णः त्वम् मृगो भूत्वा चित्रो रजत बिन्दुभिः

sauvarṇaḥ tvam mṛgo bhūtvā citro rajata bindubhiḥ

त्वाम् हि माया मयम् दृष्ट्वा कांचनम् जात विस्मया
आनय एनम् इति क्षिप्रम् रामम् वक्ष्यति मैथिली

tvām hi māyā mayam dṛṣṭvā kāṃcanam jāta vismayā
ānaya enam iti kṣipram rāmam vakṣyati maithilī

अपक्रान्ते च काकुत्स्थे दूरम् च यात्वा अपि उदाहर
हा सीते लक्ष्मणे इति एवम् राम वाक्य अनुरूपकम्

apakrānte ca kākutsthe dūram ca yātvā api udāhara
hā sīte lakṣmaṇe iti evam rāma vākya anurūpakam

तत् श्रुत्वा राम पदवीम् सीताया च प्रचोदितः
अनुगच्छति संभ्रांतम् सौमित्रिः अपि सौहृदात्

tat śrutvā rāma padavīm sītāyā ca pracoditaḥ
anugacchati saṃbhrāṃtam saumitriḥ api sauhṛdāt

अपक्रान्ते च काकुत्स्थे लक्ष्मण च यथा सुखम्
आहरिष्यामि वैदेहीम् सहस्राक्षः शचीम् इव

apakrānte ca kākutsthe lakṣmaṇa ca yathā sukham
āhariṣyāmi vaidehīm sahasrākṣaḥ śacīm iva

एवम् कृत्वा तु इदम् कार्यम् यथा इष्टम् गच्छ राक्षस
राज्यस्य अर्धम् प्रदास्यामि मारीच तव सुव्रत

evam kṛtvā tu idam kāryam yathā iṣṭam gaccha rākṣasa
rājyasya ardham pradāsyāmi mārīca tava suvrata

गच्छ सौम्य शिवम् मार्गम् कार्यस्य अस्य विवृद्धये
अहम् तु अनुगमिष्यामि स रथो दण्डका वनम्

gaccha saumya śivam mārgam kāryasya asya vivṛddhaye
aham tu anugamiṣyāmi sa ratho daṇḍakā vanam

प्राप्य सीताम् अयुद्धेन वंचयित्वा तु राघवम्
लंकाम् प्रति गमिष्यामि कृत कार्यः सह त्वया

prāpya sītām ayuddhena vaṃcayitvā tu rāghavam
laṃkām prati gamiṣyāmi kṛta kāryaḥ saha tvayā

नो चेत् करोषि मारीच हन्मि त्वाम् अहम् अद्य वै
एतत् कार्यम् अवश्यम् मे बलाद् अपि करिष्यसि
राज्ञो हि प्रतिकूलस्थो न जातु सुखम् एधते

no cet karoṣi mārīca hanmi tvām aham adya vai
etat kāryam avaśyam me balād api kariṣyasi
rājño hi pratikūlastho na jātu sukham edhate

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अरण्य काण्डे चत्वारिंशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye araṇya kāṇḍe catvāriṃśaḥ sargaḥ