अथ उवाच पुनर् वाक्यम् विराधः पूरयन् वनम्
पृच्छतो मम हि ब्रूतम् कौ युवाम् क्व गमिष्यथः

atha uvāca punar vākyam virādhaḥ pūrayan vanam
pṛcchato mama hi brūtam kau yuvām kva gamiṣyathaḥ

तम् उवाच ततो रामो राक्षसम् ज्वलित आननम्
पृच्छन्तम् सुमहातेजा इक्ष्वाकु कुलम् आत्मनः

tam uvāca tato rāmo rākṣasam jvalita ānanam
pṛcchantam sumahātejā ikṣvāku kulam ātmanaḥ

क्षत्रियौ वृत्त संपन्नौ विद्धि नौ वनगोचरौ
त्वाम् तु वेदितुम् इच्छावः कः त्वम् चरसि दण्डकान्

kṣatriyau vṛtta saṃpannau viddhi nau vanagocarau
tvām tu veditum icchāvaḥ kaḥ tvam carasi daṇḍakān

तम् उवाच विराधः तु रामम् सत्य पराक्रमम्
हन्त वक्ष्यामि ते राजन् निबोध मम राघव

tam uvāca virādhaḥ tu rāmam satya parākramam
hanta vakṣyāmi te rājan nibodha mama rāghava

पुत्रः किल जवस्य अहम् माता मम शतह्रदा
विराध इति माम् आहुः पृथिव्याम् सर्व राक्षसाः

putraḥ kila javasya aham mātā mama śatahradā
virādha iti mām āhuḥ pṛthivyām sarva rākṣasāḥ

तपसा च अभि संप्राप्ता ब्रह्मणो हि प्रसादजा
शस्त्रेण अवध्यता लोके अच्छेद्य अभेद्यत्वम् एव
च

tapasā ca abhi saṃprāptā brahmaṇo hi prasādajā
śastreṇa avadhyatā loke acchedya abhedyatvam eva
ca

उत्सृज्य प्रमदाम् एनाम् अनपेक्षौ यथा आगतम्
त्वरमाणौ पलायेथाम् न वाम् जीवितम् आददे

utsṛjya pramadām enām anapekṣau yathā āgatam
tvaramāṇau palāyethām na vām jīvitam ādade

तम् रामः प्रति उवाच इदम् कोप संरक्त लोचनः
राक्षसम् विकृत आकारम् विराधम् पाप चेतसम्

tam rāmaḥ prati uvāca idam kopa saṃrakta locanaḥ
rākṣasam vikṛta ākāram virādham pāpa cetasam

क्षुद्र धिक्त्वाम् तु हीनार्थम् मृत्युम् अन्वेषसे ध्रुवम्
रणे प्राप्स्यसि संतिष्ठ न मे जीवन् विमोक्ष्यसे

kṣudra dhiktvām tu hīnārtham mṛtyum anveṣase dhruvam
raṇe prāpsyasi saṃtiṣṭha na me jīvan vimokṣyase

ततः सज्यम् धनुः कृत्वा रामः सुनिशितान् शरान्
सु शीघ्रम् अभिसंधाय राक्षसम् निजघान ह

tataḥ sajyam dhanuḥ kṛtvā rāmaḥ suniśitān śarān
su śīghram abhisaṃdhāya rākṣasam nijaghāna ha

धनुषा ज्या गुणवता सप्त बाणान् मुमोच ह
रुक्म पुंखान् महावेगान् सुपर्ण अनिल तुल्य गान्

dhanuṣā jyā guṇavatā sapta bāṇān mumoca ha
rukma puṃkhān mahāvegān suparṇa anila tulya gān

ते शरीरम् विराधस्य भित्त्वा बर्हिण वाससः
निपेतुः शोणिता दिग्धा धरण्याम् पावकोपमाः

te śarīram virādhasya bhittvā barhiṇa vāsasaḥ
nipetuḥ śoṇitā digdhā dharaṇyām pāvakopamāḥ

स विद्धो न्यस्य वैदेहीम् शूलम् उद्यंय राक्षसः
अभ्यद्रवत् सुसंक्रुद्धः तदा रामम् स लक्ष्मणम्

sa viddho nyasya vaidehīm śūlam udyaṃya rākṣasaḥ
abhyadravat susaṃkruddhaḥ tadā rāmam sa lakṣmaṇam

स विनद्य महानादम् शूलम् शक्र ध्वज उपमम्
प्रगृह्य अशोभत तदा व्यात्तानन इव अंतकः

sa vinadya mahānādam śūlam śakra dhvaja upamam
pragṛhya aśobhata tadā vyāttānana iva aṃtakaḥ

अथ तौ भ्रातरौ दीप्तम् शर वर्षम् ववर्षतुः
विराधे राक्षसे तस्मिन् कालांतक अयम् उपमे

atha tau bhrātarau dīptam śara varṣam vavarṣatuḥ
virādhe rākṣase tasmin kālāṃtaka ayam upame

स प्रहस्य महा रौद्रः स्थित्वा अजृम्भत राक्षसः
जृंभमाणस्य ते बाणाः कायात् निष्पेतुर् अशुगाः

sa prahasya mahā raudraḥ sthitvā ajṛmbhata rākṣasaḥ
jṛṃbhamāṇasya te bāṇāḥ kāyāt niṣpetur aśugāḥ

स्पर्शात् तु वर दानेन प्राणान् संरोध्य राक्षसः
विराधः शूलम् उद्यंय राघवौ अभ्यधावत

sparśāt tu vara dānena prāṇān saṃrodhya rākṣasaḥ
virādhaḥ śūlam udyaṃya rāghavau abhyadhāvata

तत् शूलम् वज्र संकाशम् गगने ज्वलन उपमम्
द्वाभ्याम् शराभ्याम् चिच्छेद रामः शस्त्रभृताम् वरः

tat śūlam vajra saṃkāśam gagane jvalana upamam
dvābhyām śarābhyām ciccheda rāmaḥ śastrabhṛtām varaḥ

तत् राम विशिखैः छिन्नम् शूलम् तस्य आपतत् भुविः
पपात अशनिना चिन्नम् मेरोर् इव शिला तलम्

tat rāma viśikhaiḥ chinnam śūlam tasya āpatat bhuviḥ
papāta aśaninā cinnam meror iva śilā talam

तौ खड्गौ क्षिप्रम् उद्यंय कृष्ण सर्पौ इव उद्यतौ
तूर्णम् आपेततुः तस्य तदा प्रहारताम् बलात्

tau khaḍgau kṣipram udyaṃya kṛṣṇa sarpau iva udyatau
tūrṇam āpetatuḥ tasya tadā prahāratām balāt

स वध्यमान सुभृशम् भुजाभ्याम् परिगृह्य तौ
अप्रकंप्यौ नरव्याघ्रौ रौद्रः प्रस्थातुम् ऐच्छत

sa vadhyamāna subhṛśam bhujābhyām parigṛhya tau
aprakaṃpyau naravyāghrau raudraḥ prasthātum aicchata

तस्य अभिप्रायम् अज्ञाय रामो लक्ष्मणम् अब्रवीत्
वहतु अयम् अलम् तावत् पथानेन तु राक्षसः

tasya abhiprāyam ajñāya rāmo lakṣmaṇam abravīt
vahatu ayam alam tāvat pathānena tu rākṣasaḥ

यथा च इच्छति सौमित्रे तथा वहतु राक्षसः
अयम् एव हि नः पन्था येन याति निशाचरः

yathā ca icchati saumitre tathā vahatu rākṣasaḥ
ayam eva hi naḥ panthā yena yāti niśācaraḥ

स तु स्व बल वीर्येण समुत्क्षिप्य निशाचरः
बालाः इव स्कन्ध गतौ चकार अति बलोद्धतः

sa tu sva bala vīryeṇa samutkṣipya niśācaraḥ
bālāḥ iva skandha gatau cakāra ati baloddhataḥ

तौ आरोप्य ततः स्कन्धम् राघवो रजनी चरः
विराधो विनदन् घोरम् जगाम अभिमुखो वनम्

tau āropya tataḥ skandham rāghavo rajanī caraḥ
virādho vinadan ghoram jagāma abhimukho vanam

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अरण्य काण्डे तृतीयः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye araṇya kāṇḍe tṛtīyaḥ sargaḥ