समीक्ष्य विमलम् व्योम गत विद्युत् बलाहकम्
सारसा आकुल संघुष्टम् रम्य ज्योत्स्ना अनुलेपनम्

samīkṣya vimalam vyoma gata vidyut balāhakam
sārasā ākula saṃghuṣṭam ramya jyotsnā anulepanam

राज्यम् प्राप्तम् यशः चैव कौली श्रीः अभिवर्थिता

rājyam prāptam yaśaḥ caiva kaulī śrīḥ abhivarthitā

यो हि मित्रेषु कालज्ञः सततम् साधु वर्तते

yo hi mitreṣu kālajñaḥ satatam sādhu vartate

यस्य कोशः च दण्डः च मित्राणि आत्मा च भूमिप
समानि एतानि सर्वाणि स राज्यम् महत् अश्नुते

yasya kośaḥ ca daṇḍaḥ ca mitrāṇi ātmā ca bhūmipa
samāni etāni sarvāṇi sa rājyam mahat aśnute

तत् भवान् वृत्त संपन्नः स्थितः पथि निरत्यये
मित्रार्थम् अभिनीतार्थम् यथावत् कर्तुम् अर्हति

tat bhavān vṛtta saṃpannaḥ sthitaḥ pathi niratyaye
mitrārtham abhinītārtham yathāvat kartum arhati

संत्यज्य सर्व कर्माणि मित्रार्थम् यो न वर्तते
संभ्रमात् हि कृत उत्साहः सः अनर्थेन अवरुध्यते

saṃtyajya sarva karmāṇi mitrārtham yo na vartate
saṃbhramāt hi kṛta utsāhaḥ saḥ anarthena avarudhyate

यो हि काल व्यतीतेषु मित्र कार्येषु वर्तते
स कृत्वा महतो अपि अर्थान् न मित्रार्थेन युज्यते

yo hi kāla vyatīteṣu mitra kāryeṣu vartate
sa kṛtvā mahato api arthān na mitrārthena yujyate

तत् इदम् मित्रकार्यम् नः काल अतीतम् अरिंदम
क्रियताम् राघवस्य एतत् वैदेह्याः परिमार्गणम्

tat idam mitrakāryam naḥ kāla atītam ariṃdama
kriyatām rāghavasya etat vaidehyāḥ parimārgaṇam

न च कालम् अतीतम् ते निवेदयति कालवित्
त्वरमाणो अपि स प्राज्ञः तव राजन् वशानुगः

na ca kālam atītam te nivedayati kālavit
tvaramāṇo api sa prājñaḥ tava rājan vaśānugaḥ

कुलस्य हेतुः स्फीतस्य दीर्घ बन्धुः च राघवः
अप्रमेय प्रभावः च स्वयम् च अप्रतिमो गुणैः

kulasya hetuḥ sphītasya dīrgha bandhuḥ ca rāghavaḥ
aprameya prabhāvaḥ ca svayam ca apratimo guṇaiḥ

तस्य त्वम् कुरु वै कार्यम् पूर्वम् तेन कृतम् तव
हरीश्वर हरि श्रेष्ठान् आज्ञापयितुम् अर्हसि

tasya tvam kuru vai kāryam pūrvam tena kṛtam tava
harīśvara hari śreṣṭhān ājñāpayitum arhasi

न हि तावत् भवेत् कालो व्यतीतः चोदनात् ऋते
चोदितस्य हि कार्यस्य भवेत् काल व्यतिक्रमः

na hi tāvat bhavet kālo vyatītaḥ codanāt ṛte
coditasya hi kāryasya bhavet kāla vyatikramaḥ

अकर्तुर् अपि कार्यस्य भवान् कर्ता हरीश्वर
किम् पुनः प्रतिकर्तुः ते राज्येन च वधेन च

akartur api kāryasya bhavān kartā harīśvara
kim punaḥ pratikartuḥ te rājyena ca vadhena ca

शक्तिमान् अतिविक्रान्तो वानर ऋष्क गण ईश्वर
कर्तुम् दाशरथेः प्रीतिम् आज्ञायाम् किम् नु सज्जसे

śaktimān ativikrānto vānara ṛṣka gaṇa īśvara
kartum dāśaratheḥ prītim ājñāyām kim nu sajjase

कामम् खलु शरैः शक्तः सुर असुर महा उरगान्
वशे दाशरथिः कर्तुम् त्वत् प्रतिज्ञाम् अवेक्षते

kāmam khalu śaraiḥ śaktaḥ sura asura mahā uragān
vaśe dāśarathiḥ kartum tvat pratijñām avekṣate

प्राण त्याग अविशंकेन कृतम् तेन महत् प्रियम्
तस्य मार्गाम वैदेहीम् पृथिव्याम् अपि च अंबरे

prāṇa tyāga aviśaṃkena kṛtam tena mahat priyam
tasya mārgāma vaidehīm pṛthivyām api ca aṃbare

न देवा न च गंधर्वा न असुरा न मरुत् गणाः
न च यक्षा भयम् तस्य कुर्युः किम् इव राक्षसाः

na devā na ca gaṃdharvā na asurā na marut gaṇāḥ
na ca yakṣā bhayam tasya kuryuḥ kim iva rākṣasāḥ

तत् एवम् शक्ति युक्तस्य पूर्वम् प्रिय कृतः तथा
रामस्य अर्हसि पिंगेश कर्तुम् सर्व आत्मना प्रियम्

tat evam śakti yuktasya pūrvam priya kṛtaḥ tathā
rāmasya arhasi piṃgeśa kartum sarva ātmanā priyam

न अधस्तात् अवनौ न अप्सु गतिः न उपरि च अम्बरे
कस्यचित् सज्जते अस्माकम् कपीश्वर तव आज्ञया

na adhastāt avanau na apsu gatiḥ na upari ca ambare
kasyacit sajjate asmākam kapīśvara tava ājñayā

तत् आज्ञापय कः किम् ते कुतो वा अपि व्यवस्यतु
हरयो हि अप्रधृष्याः ते सन्ति कोटि अग्रतो अनघ

tat ājñāpaya kaḥ kim te kuto vā api vyavasyatu
harayo hi apradhṛṣyāḥ te santi koṭi agrato anagha

तस्य तद् वचनम् श्रुत्वा काले साधु निरूपितम्
सुग्रीवः सत्त्व संपन्नः चकार मतिम् उत्तमाम्

tasya tad vacanam śrutvā kāle sādhu nirūpitam
sugrīvaḥ sattva saṃpannaḥ cakāra matim uttamām

संदिदेश अति मति मान् नीलम् नित्य कृत उद्यमम्
दिक्षु सर्वासु सर्वेषाम् सैन्यानाम् उपसंग्रहे

saṃdideśa ati mati mān nīlam nitya kṛta udyamam
dikṣu sarvāsu sarveṣām sainyānām upasaṃgrahe

यथा सेना समग्रा मे यूथपालाः च सर्वशः
समागच्छन्ति असंगेन सेनाग्राणि तथा कुरु

yathā senā samagrā me yūthapālāḥ ca sarvaśaḥ
samāgacchanti asaṃgena senāgrāṇi tathā kuru

ये तु अंतपालाः प्लवगाः शीघ्रगा व्यवसायिनः
समानयंतु ते शीघ्रम् त्वरिताः शासनात् मम
स्वयम् च
अनंतरम् सैन्यम् भवान् एव अनुपश्यतु

ye tu aṃtapālāḥ plavagāḥ śīghragā vyavasāyinaḥ
samānayaṃtu te śīghram tvaritāḥ śāsanāt mama
svayam ca
anaṃtaram sainyam bhavān eva anupaśyatu

त्रि पंच रात्रात् ऊर्ध्वम् यः प्राप्नुयात् इह वानरः
तस्य प्राण अन्तिको दण्डो न अत्र कार्या विचारणा

tri paṃca rātrāt ūrdhvam yaḥ prāpnuyāt iha vānaraḥ
tasya prāṇa antiko daṇḍo na atra kāryā vicāraṇā

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे एकोन त्रिंश सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye kiṣkindha kāṇḍe ekona triṃśa sargaḥ