अभिषिक्ते तु सुग्रीवे प्रविष्टे वानरे गुहाम्
आजगाम सह भ्रात्रा रामः प्रस्रवणम् गिरिम्

abhiṣikte tu sugrīve praviṣṭe vānare guhām
ājagāma saha bhrātrā rāmaḥ prasravaṇam girim

शार्दूल मृग संघुष्टम् सिंहैः भीम रवैः वृतम्
नाना गुल्म लता गूढम् बहु पादप संकुलम्

śārdūla mṛga saṃghuṣṭam siṃhaiḥ bhīma ravaiḥ vṛtam
nānā gulma latā gūḍham bahu pādapa saṃkulam

तस्य शैलस्य शिखरे महतीम् आयताम् गुहाम्
प्रत्यगृह्णीत वासार्थम् रामः सौमित्रिणा सह

tasya śailasya śikhare mahatīm āyatām guhām
pratyagṛhṇīta vāsārtham rāmaḥ saumitriṇā saha

कृत्वा च समयम् रामः सुग्रीवेण सह अनघ
काल युक्तम् महद् वाक्यम् उवाच रघुनन्दन

kṛtvā ca samayam rāmaḥ sugrīveṇa saha anagha
kāla yuktam mahad vākyam uvāca raghunandana

इयम् गिरि गुहा रम्या विशाला युक्त मारुता

iyam giri guhā ramyā viśālā yukta mārutā

गिरि शृंगम् इदम् रम्यम् उत्तमम् पार्थिवात्मज

giri śṛṃgam idam ramyam uttamam pārthivātmaja

इयम् च नलिनि रम्या फुल्ल पंकज मण्डितैः
न अति दूरे गुहाया नौ भविष्यति नृपात्मज

iyam ca nalini ramyā phulla paṃkaja maṇḍitaiḥ
na ati dūre guhāyā nau bhaviṣyati nṛpātmaja

प्राग् उदक् प्रवणे देशे गुहा साधु भविष्यति
पश्चात् च एव उन्नता सौम्य निवाते अयम् भविष्यति

prāg udak pravaṇe deśe guhā sādhu bhaviṣyati
paścāt ca eva unnatā saumya nivāte ayam bhaviṣyati

गुहा द्वारे च सौमित्रे शिला सम तला शिवा
कृष्णा च एव आयता चैव भिन्न अंजन चय उपममा

guhā dvāre ca saumitre śilā sama talā śivā
kṛṣṇā ca eva āyatā caiva bhinna aṃjana caya upamamā

गिरि शृंगम् इदम् तात पश्य च उत्तरतः सुभम्
भिन्न अंजन चय आकारम् अंभोधरम् इव उदितम्

giri śṛṃgam idam tāta paśya ca uttarataḥ subham
bhinna aṃjana caya ākāram aṃbhodharam iva uditam

दक्षिणस्याम् अपि दिश स्थितम् श्वेतम् इव अंबरम्
कैलास शिखर प्रख्यम् नाना धातु विराजितम्

dakṣiṇasyām api diśa sthitam śvetam iva aṃbaram
kailāsa śikhara prakhyam nānā dhātu virājitam

प्राचीन वाहिनीम् चैव नदीम् भृशम् अकर्दमम्
गुहायाः परतः पश्य त्रिकूटे जह्नवीम् इव

prācīna vāhinīm caiva nadīm bhṛśam akardamam
guhāyāḥ parataḥ paśya trikūṭe jahnavīm iva

वानीरैः तिमिदैः चैव वकुलैः केतकैः अपि
हिन्तालैः तिनिशैः नीपैः वेतसैः कृतमालकैः

vānīraiḥ timidaiḥ caiva vakulaiḥ ketakaiḥ api
hintālaiḥ tiniśaiḥ nīpaiḥ vetasaiḥ kṛtamālakaiḥ

शतशः पक्षि सन्घैः च नाना नाद विनादिता
एकैकम् अनुरक्तैः च चक्रवाकैः अलंकृता

śataśaḥ pakṣi sanghaiḥ ca nānā nāda vināditā
ekaikam anuraktaiḥ ca cakravākaiḥ alaṃkṛtā

क्वचित् नीलोत्पलैः च्छन्न भाति रक्तोत्पलैः क्वचित्
क्वचित् भाति शुक्लैः च दिव्यैः कुमुद कुड्मलैः

kvacit nīlotpalaiḥ cchanna bhāti raktotpalaiḥ kvacit
kvacit bhāti śuklaiḥ ca divyaiḥ kumuda kuḍmalaiḥ

पारिप्लव शतैः जुष्टा बर्हि क्रौन्च विनादिता
रमणिया नदी सौम्य मुनि संघ निषेविता

pāriplava śataiḥ juṣṭā barhi kraunca vināditā
ramaṇiyā nadī saumya muni saṃgha niṣevitā

पश्य चंदन वृक्षाणाम् पंक्ती सुरुचिरा इव
ककुभानम् च दृश्यन्ते मनसा इव उदिताः समम्

paśya caṃdana vṛkṣāṇām paṃktī surucirā iva
kakubhānam ca dṛśyante manasā iva uditāḥ samam

अहो सुरमणीयो अयम् देशः शत्रु निषूदन
दृढम् रंस्याव सौमित्रे साधु अत्र निवसावहे

aho suramaṇīyo ayam deśaḥ śatru niṣūdana
dṛḍham raṃsyāva saumitre sādhu atra nivasāvahe

इतः च न अति दूरे सा किष्किंधा चित्र कानना
सुग्रीवस्य पुरी रम्या भविष्यति नृपात्मज

itaḥ ca na ati dūre sā kiṣkiṃdhā citra kānanā
sugrīvasya purī ramyā bhaviṣyati nṛpātmaja

गीत वादित्र निर्घोषः श्रूयते जयताम् वर
नदताम् वानराणाम् च मृदंग आडंबरैः सह

gīta vāditra nirghoṣaḥ śrūyate jayatām vara
nadatām vānarāṇām ca mṛdaṃga āḍaṃbaraiḥ saha

लब्ध्वा भार्याम् कपिवरः प्राप्य राज्यम् सुहृत् वृतः
ध्रुवम् नंदति सुग्रीवः संप्राप्य महतीम् श्रियम्

labdhvā bhāryām kapivaraḥ prāpya rājyam suhṛt vṛtaḥ
dhruvam naṃdati sugrīvaḥ saṃprāpya mahatīm śriyam

इति उक्त्वा न्यवसत् तत्र राघवः सह लक्ष्मणः
बहु दृश्य दरी कुंजे तस्मिन् प्रस्रवणे गिरौ

iti uktvā nyavasat tatra rāghavaḥ saha lakṣmaṇaḥ
bahu dṛśya darī kuṃje tasmin prasravaṇe girau

सुसुखे हि बहु द्रव्ये तस्मिन् हि धरणी धरे
वसतः तस्य रामस्य रतिः अल्पा अपि न अभवत्

susukhe hi bahu dravye tasmin hi dharaṇī dhare
vasataḥ tasya rāmasya ratiḥ alpā api na abhavat

हृताम् हि भार्याम् स्मरतः प्राणेभ्यो अपि गरीयसीम्
उदय अभ्युदितम् दृष्ट्वा शशांकम् च विशेषतः

hṛtām hi bhāryām smarataḥ prāṇebhyo api garīyasīm
udaya abhyuditam dṛṣṭvā śaśāṃkam ca viśeṣataḥ

आविवेश न तम् निद्रा निशासु शयनम् गतम्
तत् समुत्थेन शोकेन बाष्प उपहत चेतसम्

āviveśa na tam nidrā niśāsu śayanam gatam
tat samutthena śokena bāṣpa upahata cetasam

तम् शोचमानम् काकुत्स्थम् नित्यम् शोक परायणम्
तुल्य दुःखो अब्रवीद् भ्राता लक्ष्मणो अनुनयम् वचः

tam śocamānam kākutstham nityam śoka parāyaṇam
tulya duḥkho abravīd bhrātā lakṣmaṇo anunayam vacaḥ

अलम् वीर व्यथाम् गत्वा न त्वम् शोचितुम् अर्हसि
शोचतो हि अवसीदन्ति सर्व अर्था विदितम् हि ते

alam vīra vyathām gatvā na tvam śocitum arhasi
śocato hi avasīdanti sarva arthā viditam hi te

ओर्

or

न हि अव्यवसितः शत्रुम् राक्षसम् तम् विशेषतः
समर्थः त्वम् रणे हन्तुम् विक्रमैः जिह्म कारिणम्

na hi avyavasitaḥ śatrum rākṣasam tam viśeṣataḥ
samarthaḥ tvam raṇe hantum vikramaiḥ jihma kāriṇam

समुन्मूलय शोकम् त्वम् व्यवसायम् स्थिरी कुरु
ततः सपरिवारम् तम् राक्षसम् हन्तुम् अर्हसि

samunmūlaya śokam tvam vyavasāyam sthirī kuru
tataḥ saparivāram tam rākṣasam hantum arhasi

पृथिवीम् अपि काकुत्स्थ ससागर वन अचलाम्
परिवर्तयितुम् शक्तः किम् पुनः तम् हि रावणम्

pṛthivīm api kākutstha sasāgara vana acalām
parivartayitum śaktaḥ kim punaḥ tam hi rāvaṇam

शरत् कालम् प्रतीक्षस्व प्रावृट् कालो अयम् आगतः
ततः स राष्ट्रम् स गणाम् रावणम् तम् वधिष्यसि

śarat kālam pratīkṣasva prāvṛṭ kālo ayam āgataḥ
tataḥ sa rāṣṭram sa gaṇām rāvaṇam tam vadhiṣyasi

अहम् तु खलु ते वीर्यम् प्रसुप्तम् प्रतिबोधये
दीप्तैः आहुतिभिः काले भस्म चन्नम् इव अनलम्

aham tu khalu te vīryam prasuptam pratibodhaye
dīptaiḥ āhutibhiḥ kāle bhasma cannam iva analam

लक्ष्मणस्य हि तद् वाक्यम् प्रतिपूज्य हितम् शुभम्
राघवः सुहृदम् स्निग्धम् इदम् वचनम् अब्रवीत्

lakṣmaṇasya hi tad vākyam pratipūjya hitam śubham
rāghavaḥ suhṛdam snigdham idam vacanam abravīt

वाच्यम् यद् अनुरक्तेन स्निग्धेन च हितेन च
सत्य विक्रम युक्तेन तद् उक्तम् लक्ष्मण त्वया

vācyam yad anuraktena snigdhena ca hitena ca
satya vikrama yuktena tad uktam lakṣmaṇa tvayā

एष शोकः परित्यक्तः सर्व कार्य अवसादकः
विक्रमेषु अप्रतिहतम् तेजः प्रोत्साहयामि अहम्

eṣa śokaḥ parityaktaḥ sarva kārya avasādakaḥ
vikrameṣu apratihatam tejaḥ protsāhayāmi aham

शरत् कालम् प्रतीक्षिष्ये स्थितो अस्मि वचने तव
सुग्रीवस्य नदीनाम् च प्रसादम् अनुपालयन्

śarat kālam pratīkṣiṣye sthito asmi vacane tava
sugrīvasya nadīnām ca prasādam anupālayan

उपकारेण विरः तु प्रतिकारेण युज्यते
अकृतज्ञो अप्रतिकृतो हन्ति सत्ववताम् मनः

upakāreṇa viraḥ tu pratikāreṇa yujyate
akṛtajño apratikṛto hanti satvavatām manaḥ

तत् एव युक्तम् प्रणिधाय लक्ष्मणः
कृत अंजलि तत् प्रतिपूजय भाषितम्
उवाच रामम् स्वभिराम दर्शनम्
प्रदर्शयन् दर्शनम् आत्मनः शुभम्

tat eva yuktam praṇidhāya lakṣmaṇaḥ
kṛta aṃjali tat pratipūjaya bhāṣitam
uvāca rāmam svabhirāma darśanam
pradarśayan darśanam ātmanaḥ śubham

यथोक्तम् एतत् तव सर्वम् ईप्सितम्
नरेन्द्र कर्ता न चिरात् तु वानर
शरत् प्रतीक्षः क्षमताम् इमम् भवान्
जल प्रपातम् रिपु निग्रहे धृतः

yathoktam etat tava sarvam īpsitam
narendra kartā na cirāt tu vānara
śarat pratīkṣaḥ kṣamatām imam bhavān
jala prapātam ripu nigrahe dhṛtaḥ

इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे सप्त विंशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi kāvye kiṣkindha kāṇḍe sapta viṃśaḥ sargaḥ