सा तु एवम् उक्ता वैदेही अनसूयान् असूयया
प्रतिपूज्य वचो मन्दम् प्रवक्तुम् उपचक्रमे

sā tu evam uktā vaidehī anasūyān asūyayā
pratipūjya vaco mandam pravaktum upacakrame

न एतद् आश्चर्यम् आर्याया यन् माम् त्वम् अनुभाषसे
विदितम् तु मम अप्य् एतद् यथा नार्याः पतिर् गुरुः

na etad āścaryam āryāyā yan mām tvam anubhāṣase
viditam tu mama apy etad yathā nāryāḥ patir guruḥ

यद्य् अप्य् एष भवेद् भर्ता मम आर्ये वृत्त वर्जितः
अद्वैधम् उपवर्तव्यः तथा अप्य् एष मया भवेत्

yady apy eṣa bhaved bhartā mama ārye vṛtta varjitaḥ
advaidham upavartavyaḥ tathā apy eṣa mayā bhavet

किम् पुनर् यो गुण श्लाघ्यः सानुक्रोशो जित इन्द्रियः
स्थिर अनुरागो धर्म आत्मा मातृ वर्ती पितृ प्रियः

kim punar yo guṇa ślāghyaḥ sānukrośo jita indriyaḥ
sthira anurāgo dharma ātmā mātṛ vartī pitṛ priyaḥ

याम् वृत्तिम् वर्तते रामः कौसल्यायाम् महा बलः
ताम् एव नृप नारीणाम् अन्यासाम् अपि वर्तते

yām vṛttim vartate rāmaḥ kausalyāyām mahā balaḥ
tām eva nṛpa nārīṇām anyāsām api vartate

सकृद् दृष्टासु अपि स्त्रीषु नृपेण नृप वत्सलः
मातृवद् वर्तते वीरो मानम् उत्सृज्य धर्मवित्

sakṛd dṛṣṭāsu api strīṣu nṛpeṇa nṛpa vatsalaḥ
mātṛvad vartate vīro mānam utsṛjya dharmavit

आगग्च्छन्त्याः च विजनम् वनम् एवम् भय आवहम्
समाहितम् हि मे श्वश्र्वा हृदये यत् स्थितम् महत्

āgagcchantyāḥ ca vijanam vanam evam bhaya āvaham
samāhitam hi me śvaśrvā hṛdaye yat sthitam mahat

प्राणि प्रदान काले च यत् पुरा तु अग्नि सम्निधौ
अनुशिष्टा जनन्या अस्मि वाक्यम् तद् अपि मे धृतम्

prāṇi pradāna kāle ca yat purā tu agni samnidhau
anuśiṣṭā jananyā asmi vākyam tad api me dhṛtam

नवी कृतम् तु तत् सर्वम् वाक्यैः ते धर्म चारिणि
पति शुश्रूषणान् नार्याः तपो न अन्यद् विधीयते

navī kṛtam tu tat sarvam vākyaiḥ te dharma cāriṇi
pati śuśrūṣaṇān nāryāḥ tapo na anyad vidhīyate

सावित्री पति शुश्रूषाम् कृत्वा स्वर्गे महीयते

sāvitrī pati śuśrūṣām kṛtvā svarge mahīyate

वरिष्ठा सर्व नारीणाम् एषा च दिवि देवता
रोहिणी च विना चन्द्रम् मुहूर्तम् अपि दृश्यते

variṣṭhā sarva nārīṇām eṣā ca divi devatā
rohiṇī ca vinā candram muhūrtam api dṛśyate

एवम् विधाः च प्रवराः स्त्रियो भर्तृ दृढ व्रताः
देव लोके महीयन्ते पुण्येन स्वेन कर्मणा

evam vidhāḥ ca pravarāḥ striyo bhartṛ dṛḍha vratāḥ
deva loke mahīyante puṇyena svena karmaṇā

ततो अनसूया सम्हृष्टा श्रुत्वा उक्तम् सीतया वचः
शिरस्य् आघ्राय च उवाच मैथिलीम् हर्षयन्त्य् उत

tato anasūyā samhṛṣṭā śrutvā uktam sītayā vacaḥ
śirasy āghrāya ca uvāca maithilīm harṣayanty uta

नियमैर् विविधैर् आप्तम् तपो हि महद् अस्ति मे
तत् संश्रित्य बलम् सीते चन्दये त्वाम् शुचि व्रते

niyamair vividhair āptam tapo hi mahad asti me
tat saṃśritya balam sīte candaye tvām śuci vrate

उपपन्नम् च युक्तम् च वचनम् तव मैथिलि
प्रीता च अस्म्य् उचितम् किम् ते करवाणि ब्रवीह्यहम्

upapannam ca yuktam ca vacanam tava maithili
prītā ca asmy ucitam kim te karavāṇi bravīhyaham

तस्यास्तद्वचनम् श्रुत्वा विस्मिता मन्दविस्मया
कृतम् इत्य् अब्रवीत् सीता तपो बल समन्विताम्

tasyāstadvacanam śrutvā vismitā mandavismayā
kṛtam ity abravīt sītā tapo bala samanvitām

सा तु एवम् उक्ता धर्मज्ना तया प्रीततरा अभवत्
सफलम् च प्रहर्षम् ते हन्त सीते करोम्यहम्

sā tu evam uktā dharmajnā tayā prītatarā abhavat
saphalam ca praharṣam te hanta sīte karomyaham

इदम् दिव्यम् वरम् माल्यम् वस्त्रम् आभरणानि च
अन्ग रागम् च वैदेहि महा अर्हम् अनुलेपनम्

idam divyam varam mālyam vastram ābharaṇāni ca
anga rāgam ca vaidehi mahā arham anulepanam

अन्ग रागेण दिव्येन लिप्त अन्गी जनक आत्मजे
शोभयिष्यामि भर्तारम् यथा श्रीर् विष्णुम् अव्ययम्

anga rāgeṇa divyena lipta angī janaka ātmaje
śobhayiṣyāmi bhartāram yathā śrīr viṣṇum avyayam

सा वस्त्रम् अन्ग रागम् च भूषणानि स्रजः तथा
मैथिली प्रतिजग्राह प्रीति दानम् अनुत्तमम्

sā vastram anga rāgam ca bhūṣaṇāni srajaḥ tathā
maithilī pratijagrāha prīti dānam anuttamam

प्रतिगृह्य च तत् सीता प्रीति दानम् यशस्विनी
श्लिष्ट अन्जलि पुटा धीरा समुपास्त तपो धनाम्

pratigṛhya ca tat sītā prīti dānam yaśasvinī
śliṣṭa anjali puṭā dhīrā samupāsta tapo dhanām

तथा सीताम् उपासीनाम् अनसूया दृढ व्रता
वचनम् प्रष्टुम् आरेभे कांचिद् त्प्रियाम् कथामनु

tathā sītām upāsīnām anasūyā dṛḍha vratā
vacanam praṣṭum ārebhe kāṃcid tpriyām kathāmanu

स्वयम् वरे किल प्राप्ता त्वम् अनेन यशस्विना
राघवेण इति मे सीते कथा श्रुतिम् उपागता

svayam vare kila prāptā tvam anena yaśasvinā
rāghaveṇa iti me sīte kathā śrutim upāgatā

ताम् कथाम् श्रोतुम् इग्च्छामि विस्तरेण च मैथिलि
यथा अनुभूतम् कार्त्स्न्येन तन् मे त्वम् वक्तुम् अर्हसि

tām kathām śrotum igcchāmi vistareṇa ca maithili
yathā anubhūtam kārtsnyena tan me tvam vaktum arhasi

एवम् उक्ता तु सा सीता ताम् ततो धर्म चारिणीम्
श्रूयताम् इति च उक्त्वा वै कथयाम् आस ताम् कथाम्

evam uktā tu sā sītā tām tato dharma cāriṇīm
śrūyatām iti ca uktvā vai kathayām āsa tām kathām

मिथिला अधिपतिर् वीरो जनको नाम धर्मवित्
क्षत्र धर्मण्य् अभिरतो न्यायतः शास्ति मेदिनीम्

mithilā adhipatir vīro janako nāma dharmavit
kṣatra dharmaṇy abhirato nyāyataḥ śāsti medinīm

तस्य लान्गल हस्तस्य कर्षतः क्षेत्र मण्डलम्
अहम् किल उत्थिता भित्त्वा जगतीम् नृपतेः सुता

tasya lāngala hastasya karṣataḥ kṣetra maṇḍalam
aham kila utthitā bhittvā jagatīm nṛpateḥ sutā

स माम् दृष्ट्वा नर पतिर् मुष्टि विक्षेप तत् परः
पांशु गुण्ठित सर्व अन्गीम् विस्मितो जनको अभवत्

sa mām dṛṣṭvā nara patir muṣṭi vikṣepa tat paraḥ
pāṃśu guṇṭhita sarva angīm vismito janako abhavat

अनपत्येन च स्नेहाद् अन्कम् आरोप्य च स्वयम्
मम इयम् तनया इत्य् उक्त्वा स्नेहो मयि निपातितः

anapatyena ca snehād ankam āropya ca svayam
mama iyam tanayā ity uktvā sneho mayi nipātitaḥ

अन्तरिक्षे च वाग् उक्ता अप्रतिमा मानुषी किल
एवम् एतन् नर पते धर्मेण तनया तव

antarikṣe ca vāg uktā apratimā mānuṣī kila
evam etan nara pate dharmeṇa tanayā tava

ततः प्रहृष्टो धर्म आत्मा पिता मे मिथिला अधिपः
अवाप्तो विपुलाम् ऋद्धिम् माम् अवाप्य नर अधिपः

tataḥ prahṛṣṭo dharma ātmā pitā me mithilā adhipaḥ
avāpto vipulām ṛddhim mām avāpya nara adhipaḥ

दत्त्वा च अस्मि इष्टवद् देव्यै ज्येष्ठायै पुण्य कर्मणा
तया सम्भाविता च अस्मि स्निग्धया मातृ सौहृदात्

dattvā ca asmi iṣṭavad devyai jyeṣṭhāyai puṇya karmaṇā
tayā sambhāvitā ca asmi snigdhayā mātṛ sauhṛdāt

पति सम्योग सुलभम् वयो दृष्ट्वा तु मे पिता
चिन्ताम् अभ्यगमद् दीनो वित्त नाशाद् इव अधनः

pati samyoga sulabham vayo dṛṣṭvā tu me pitā
cintām abhyagamad dīno vitta nāśād iva adhanaḥ

सदृशाच् च अपकृष्टाच् च लोके कन्या पिता जनात्
प्रधर्षणाम् अवाप्नोति शक्रेण अपि समो भुवि

sadṛśāc ca apakṛṣṭāc ca loke kanyā pitā janāt
pradharṣaṇām avāpnoti śakreṇa api samo bhuvi

ताम् धर्षणाम् अदूरस्थाम् संदृश्य आत्मनि पार्थिवः
चिन्न्ता अर्णव गतः पारम् न आससाद अप्लवो यथ

tām dharṣaṇām adūrasthām saṃdṛśya ātmani pārthivaḥ
cinntā arṇava gataḥ pāram na āsasāda aplavo yatha

अयोनिजाम् हि माम् ज्नात्वा न अध्यगग्च्छत् स चिन्तयन्
सदृशम् च अनुरूपम् च मही पालः पतिम् मम

ayonijām hi mām jnātvā na adhyagagcchat sa cintayan
sadṛśam ca anurūpam ca mahī pālaḥ patim mama

तस्य बुद्धिर् इयम् जाता चिन्तयानस्य सम्ततम्
स्वयम् वरम् तनूजायाः करिष्यामि इति धीमतः

tasya buddhir iyam jātā cintayānasya samtatam
svayam varam tanūjāyāḥ kariṣyāmi iti dhīmataḥ

महा यज्ने तदा तस्य वरुणेन महात्मना
दत्तम् धनुर् वरम् प्रीत्या तूणी च अक्षय्य सायकौ

mahā yajne tadā tasya varuṇena mahātmanā
dattam dhanur varam prītyā tūṇī ca akṣayya sāyakau

असंचाल्यम् मनुष्यैः च यत्नेन अपि च गौरवात्
तन् न शक्ता नमयितुम् स्वप्नेषु अपि नर अधिपाः

asaṃcālyam manuṣyaiḥ ca yatnena api ca gauravāt
tan na śaktā namayitum svapneṣu api nara adhipāḥ

तद् धनुः प्राप्य मे पित्रा व्याहृतम् सत्य वादिना
समवाये नर इन्द्राणाम् पूर्वम् आमन्त्र्य पार्थिवान्

tad dhanuḥ prāpya me pitrā vyāhṛtam satya vādinā
samavāye nara indrāṇām pūrvam āmantrya pārthivān

इदम् च धनुर् उद्यम्य सज्यम् यः कुरुते नरः
तस्य मे दुहिता भार्या भविष्यति न संशयः

idam ca dhanur udyamya sajyam yaḥ kurute naraḥ
tasya me duhitā bhāryā bhaviṣyati na saṃśayaḥ

तच् च दृष्ट्वा धनुः श्रेष्ठम् गौरवाद् गिरि सम्निभम्
अभिवाद्य नृपा जग्मुर् अशक्ताः तस्य तोलने

tac ca dṛṣṭvā dhanuḥ śreṣṭham gauravād giri samnibham
abhivādya nṛpā jagmur aśaktāḥ tasya tolane

सुदीर्घस्य तु कालस्य राघवो अयम् महा द्युतिः
विश्वामित्रेण सहितो यज्नम् द्रष्टुम् समागतः

sudīrghasya tu kālasya rāghavo ayam mahā dyutiḥ
viśvāmitreṇa sahito yajnam draṣṭum samāgataḥ

विश्वामित्रः तु धर्म आत्मा मम पित्रा सुपूजितः

viśvāmitraḥ tu dharma ātmā mama pitrā supūjitaḥ

सुतौ दशरथस्य इमौ धनुर् दर्शन कान्क्षिणौ

sutau daśarathasya imau dhanur darśana kānkṣiṇau

इत्य् उक्तः तेन विप्रेण तद् धनुः समुपानयत्

ity uktaḥ tena vipreṇa tad dhanuḥ samupānayat

तेन पूरयता वेगान् मध्ये भग्नम् द्विधा धनुः
तस्य शब्दो अभवद् भीमः पतितस्य अशनेर् इव

tena pūrayatā vegān madhye bhagnam dvidhā dhanuḥ
tasya śabdo abhavad bhīmaḥ patitasya aśaner iva

ततो अहम् तत्र रामाय पित्रा सत्य अभिसंधिना
उद्यता दातुम् उद्यम्य जल भाजनम् उत्तमम्

tato aham tatra rāmāya pitrā satya abhisaṃdhinā
udyatā dātum udyamya jala bhājanam uttamam

दीयमानाम् न तु तदा प्रतिजग्राह राघवः
अविज्नाय पितुः चन्दम् अयोध्या अधिपतेः प्रभोः

dīyamānām na tu tadā pratijagrāha rāghavaḥ
avijnāya pituḥ candam ayodhyā adhipateḥ prabhoḥ

ततः श्वशुरम् आमन्त्र्य वृद्धम् दशरथम् नृपम्
मम पित्रा अहम् दत्ता रामाय विदित आत्मने

tataḥ śvaśuram āmantrya vṛddham daśaratham nṛpam
mama pitrā aham dattā rāmāya vidita ātmane

मम चैव अनुजा साध्वी ऊर्मिला प्रिय दर्शना
भार्य अर्थे लक्ष्मणस्य अपि दत्ता पित्रा मम स्वयम्

mama caiva anujā sādhvī ūrmilā priya darśanā
bhārya arthe lakṣmaṇasya api dattā pitrā mama svayam

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये अयोध्याकाण्डे अष्टादशोत्तरशततमः सर्गः

ityārṣe śrīmadrāmāyaṇe ādikāvye ayodhyākāṇḍe aṣṭādaśottaraśatatamaḥ sargaḥ