अथ तान् अब्रवीत् सर्वान् विश्रांतान् हरि यूथपान्
इदम् वचनम् एकाग्रा तापसी धर्म चारिणी

atha tān abravīt sarvān viśrāṃtān hari yūthapān
idam vacanam ekāgrā tāpasī dharma cāriṇī

वानरा यदि वः खेदः प्रनष्टः फल भक्षणात्
यदि च एतत् मया श्राव्यम् श्रोतुम् इच्छामि कथताम्

vānarā yadi vaḥ khedaḥ pranaṣṭaḥ phala bhakṣaṇāt
yadi ca etat mayā śrāvyam śrotum icchāmi kathatām

तस्याः तत् वचनम् श्रुत्वा हनुमान् मारुत आत्मजः
आर्जवेन यथा तत्त्वम् आख्यातुम् उपचक्रमे

tasyāḥ tat vacanam śrutvā hanumān māruta ātmajaḥ
ārjavena yathā tattvam ākhyātum upacakrame

राजा सर्वस्य लोकस्य महेन्द्र वरुण उपमः
रामो दाशरथिः श्रीमान् प्रविष्टो दण्डका वनम्

rājā sarvasya lokasya mahendra varuṇa upamaḥ
rāmo dāśarathiḥ śrīmān praviṣṭo daṇḍakā vanam

वीरः तस्य सखा राज्ञः सुग्रीवो नाम वानरः
राजा वानर मुख्यानाम् येन प्रस्थापिता वयम्

vīraḥ tasya sakhā rājñaḥ sugrīvo nāma vānaraḥ
rājā vānara mukhyānām yena prasthāpitā vayam

अगस्त्य चरिताम् आशाम् दक्षिणाम् यम रक्षिताम्
सहैभिर्वानरैमुख्यैरङ्गदप्रमुखैर्वयम् यद्वा
सह
एभिः वानरैः मुख्यैः अंगद प्रमुखैः वयम्

agastya caritām āśām dakṣiṇām yama rakṣitām
sahaibhirvānaraimukhyairaṅgadapramukhairvayam - yadvā -
saha
ebhiḥ vānaraiḥ mukhyaiḥ aṃgada pramukhaiḥ vayam

विचित्य तु वयम् सर्वे समग्रम् समुद्रम् दक्षिणाम् दिशम्
वयम् बुभुक्षिताः सर्वे वृक्ष मूलम् उपाश्रिताः

vicitya tu vayam sarve samagram - samudram - dakṣiṇām diśam
vayam bubhukṣitāḥ sarve vṛkṣa mūlam upāśritāḥ

विवर्ण वदनाः सर्वे सर्वे ध्यान परायणाः
न अधिगच्छामहे पारम् मग्नाः चिन्ता महाअर्णवे

vivarṇa vadanāḥ sarve sarve dhyāna parāyaṇāḥ
na adhigacchāmahe pāram magnāḥ cintā mahāarṇave

चारयन्तः ततः चक्षुः दृष्टवन्तो महद् बिलम्
लता पादप संछन्नम् तिमिरेण समावृतम्

cārayantaḥ tataḥ cakṣuḥ dṛṣṭavanto mahad bilam
latā pādapa saṃchannam timireṇa samāvṛtam

अस्मात् हंसा जल क्लिन्नाः पक्षैः सलिल रेणुभिः
कुरराः सारसाः चैव निष्पतन्ति पतत्रिणः

asmāt haṃsā jala klinnāḥ pakṣaiḥ salila reṇubhiḥ
kurarāḥ sārasāḥ caiva niṣpatanti patatriṇaḥ

साधु अत्र प्रविशाम इति मया तु उक्ताः प्लवंगमाः
तेषाम् अपि हि सर्वेषाम् अनुमानम् उपागतम्

sādhu atra praviśāma iti mayā tu uktāḥ plavaṃgamāḥ
teṣām api hi sarveṣām anumānam upāgatam

अस्मिन् निपतिताः सर्वे अपि अथ कार्य त्वरान्विताः
ततो गाढम् निपतिता गृह्य हस्तौ परस्परम्

asmin nipatitāḥ sarve api atha kārya tvarānvitāḥ
tato gāḍham nipatitā gṛhya hastau parasparam

इदम् प्रविष्टाः सहसा बिलम् तिमिर संवृतम्
एतत् नः कार्यम् एतेन कृत्येन वयम् आगताः

idam praviṣṭāḥ sahasā bilam timira saṃvṛtam
etat naḥ kāryam etena kṛtyena vayam āgatāḥ

आतिथ्य धर्म दत्तानि मूलानि च फलानि च

ātithya dharma dattāni mūlāni ca phalāni ca

यत् त्वया रक्षिताः सर्वे म्रियमाणा बुभुक्षया

yat tvayā rakṣitāḥ sarve mriyamāṇā bubhukṣayā

एवम् उक्ता तु सर्वज्ञा वानरैः तैः स्वयंप्रभा

evam uktā tu sarvajñā vānaraiḥ taiḥ svayaṃprabhā

सर्वेषाम् परितुष्टा अस्मि वानराणाम् तरस्विनाम्

sarveṣām parituṣṭā asmi vānarāṇām tarasvinām

एवम् उक्तः शुभम् वाक्यम् तापस्या धर्म संहितम्

evam uktaḥ śubham vākyam tāpasyā dharma saṃhitam

शरणम् त्वाम् प्रपन्नाः स्मः सर्वे वै धर्मचारिणिम्

śaraṇam tvām prapannāḥ smaḥ sarve vai dharmacāriṇim

सा त्वम् अस्मात् बिलात् अस्मान् उत्तारयितुम् अर्हसि
तस्मात् सुग्रीव वचनात् अतिक्रान्तान् गत आयुषः

sā tvam asmāt bilāt asmān uttārayitum arhasi
tasmāt sugrīva vacanāt atikrāntān gata āyuṣaḥ

त्रातुम् अर्हसि नः सर्वान् सुग्रीव भय शन्कितान्
महत् च कार्यम् अस्माभिः कर्तव्यम् धर्मचारिणि

trātum arhasi naḥ sarvān sugrīva bhaya śankitān
mahat ca kāryam asmābhiḥ kartavyam dharmacāriṇi

एवम् उक्ता हनुमता तापसी वाक्यम् अब्रवीत्

evam uktā hanumatā tāpasī vākyam abravīt

तपसः सुप्रभावेन नियम उपार्जितेन च

tapasaḥ suprabhāvena niyama upārjitena ca

निमीलयत चक्षून्षि सर्वे वानर पुंगवाः

nimīlayata cakṣūnṣi sarve vānara puṃgavāḥ

ततो निमीलिताः सर्वे सुकुमार अंगुलैः करैः

tato nimīlitāḥ sarve sukumāra aṃgulaiḥ karaiḥ

वानराः तु महात्मानो हस्त रुद्ध मुखाः तदा

vānarāḥ tu mahātmāno hasta ruddha mukhāḥ tadā

उवाच सर्वान् तान् तत्र तापसी धर्म चारिणी

uvāca sarvān tān tatra tāpasī dharma cāriṇī

इति वाल्मीकि रामायणे आदि
काव्ये किष्किन्ध काण्डे द्वि पंचाशः सर्गः

iti vālmīki rāmāyaṇe ādi
kāvye kiṣkindha kāṇḍe dvi paṃcāśaḥ sargaḥ